آب و هواشناسی
یعقوب دین پژوه؛ سعید جهانبخش-اصل؛ لیلا موسوی جهانی
چکیده
یکی از مدل‌های تخمین ET0 که مورد قبول همه‌ی هیدرولوژیست‌ها و اقلیم شناسان میباشد، مدل فائو پنمن‌ـ مانتیس (FAO56PM) است. این مدل، علیرغم تخمین دقیق ET0 در اقلیم‌های مختلف، محدودیت‌هایی دارد. از جمله این محدودیت‌ها نیاز به دادههای متنوع هواشناسی از جمله تابش آفتاب، ساعات آفتابی، دمای هوا، رطوبت نسبی، دمای نقطه شبنم، سرعت باد ...
بیشتر
یکی از مدل‌های تخمین ET0 که مورد قبول همه‌ی هیدرولوژیست‌ها و اقلیم شناسان میباشد، مدل فائو پنمن‌ـ مانتیس (FAO56PM) است. این مدل، علیرغم تخمین دقیق ET0 در اقلیم‌های مختلف، محدودیت‌هایی دارد. از جمله این محدودیت‌ها نیاز به دادههای متنوع هواشناسی از جمله تابش آفتاب، ساعات آفتابی، دمای هوا، رطوبت نسبی، دمای نقطه شبنم، سرعت باد و فشار بخار واقعی است. متاسفانه همه‌ی این پارامترهای در جمیع موارد در دسترس نیستند. بنابراین، هدف اصلی این مطالعه یافتن روشی ساده جهت تخمین ET0 با دادههای کم هواشناسی و دقت کافی در حوضه‌ی دریاچه‌ی ارومیه میباشد. برای این کار از مدل‌های هارگریوز، کیمبرلی پنمن، پریستلی تایلور و مدل‌های رگرسیونی خطی و غیرخطی استفاده شد. ارزیابی مدلها با سه معیار ضریب تعیین (R2)،جذر میانگین مربعات خطا) (RMSE و میانگین خطای مطلق ) MAE ( به انجام رسید. نتایج نشان داد که میانه مقادیر R2 مدل کیمبرلی- پنمن بیش از 986/0 به دست آمده است. در حالی که میانه‌‌های مقادیر R2 برای مدل‌های PT و HG بترتیب معادل 902/0 و 4/0 بهدست آمد. در مدل HGمیانه مقادیر RMSE حدود 9/0 (میلیمتر بر روز) بود این رقم برای مدل‌های KPM و PT به ترتیب، حدود3/1 و 1/2 (میلیمتر بر روز) بود. میانه آماره MAE ایستگاههای منتخب، برای مدل KPM از 1 (میلیمتر بر روز) نیز کمتر بود. این رقم در مورد مدل HG حدود 7/0 (میلیمتر بر روز) و برای مدل PT بیشتر از 5/1 (میلیمتر بر روز) بود. بنابراین، با توجه به معیار MAE نیز مدل HG مناسبتر از مدل‌های دیگر تشخیص داده شد. مدل رگرسیون خطی با 2 متغیر (Tmax, Wind) دارای میانه مقادیر R2 معادل 84/0 در بین سایر مدلها مناسبتر و دقیق‌تر میباشد.
آب و هواشناسی
سعید جهانبخش؛ یعقوب دین پژوه؛ محمدحسین عالی نژاد
دوره 23، شماره 67 ، اردیبهشت 1398، ، صفحه 91-107
چکیده
با توجه به اهمیت بارش برف در تأمین آب مناطق مختلف بویژه در نواحی کوهستانی، برآورد دقیق آب معادل برف و همچنین تغییرات سطح پوشش آن میتواند در بخشهای کشاورزی، انرژی، مدیریت مخزن و هشدار سیل مؤثر باشد. در این مطالعه، رواناب ناشی از ذوب برف در حوضه شهرچای تحت شرایط تغییراقلیم، بررسی شد. برای این منظور ...
بیشتر
با توجه به اهمیت بارش برف در تأمین آب مناطق مختلف بویژه در نواحی کوهستانی، برآورد دقیق آب معادل برف و همچنین تغییرات سطح پوشش آن میتواند در بخشهای کشاورزی، انرژی، مدیریت مخزن و هشدار سیل مؤثر باشد. در این مطالعه، رواناب ناشی از ذوب برف در حوضه شهرچای تحت شرایط تغییراقلیم، بررسی شد. برای این منظور نخست، سطح پوشش برف برای سال آبی 92-91 با استفاده از تصاویر روزانه ماهواره ترا- مودیس در محیط نرمافزار ENVI استخراج گردید. سپس در نرمافزار GIS مشخصات فیزیوگرافی حوضه بدست آمد. در مرحله بعد با وارد کردن دادههای پوشش برف، متغیرهای هواشناختی و پارامترهای لازم به مدلSRM ، رواناب ناشی از ذوب برف شبیهسازی شد. سپس خروجی 6 مدل گردش عمومی جو تحت سه سناریوی A2, A1B و B1 با مدل آماری LARS-WG ریزمقیاس شدند، سپس از طریق مقایسه خروجی مدلها در دوره آتی با دوره پایه بصورت ماهانه توسط شاخصهای آماری بهترین مدل و سناریو برای تولید دادههای دمای هوا و بارش در دوره آماری 2030-2011 انتخاب شد. در نتیجه برای تولید بارش از مدل HADCM3 تحت سناریوی A1B و برای تولید دما نیز از مدل MPEH5 و تحت سناریوی A2 استفاده شد. برای برآورد میزان تغییر رواناب ناشی از ذوب برف در شرایط تغییراقلیم میزان تغییرات دادههای دما و بارش ماهانه تحت مدل و سناریوهای منتخب در دوره آتی با دوره پایه در طول دوره شبیهسازی به مدل SRM وارد شد. نتایج نشان داد که رواناب ناشی از ذوب برف در اواخر فصل بهار کاهش مییابد. همچنین دبی اوج در مقایسه با دوره پایه زودتر ظاهر شده و مقدار آن نسبت به دوره پایه بیشتر پیش بینی شد.
سایر زمینه هایی مطالعاتی جغرافیایی و بین رشته ای
یعقوب دین پژوه
چکیده
چکیده هدف این مطالعه تحلیل روند کیفیت آب رودخانههای استان آذربایجانشرقی با روشهای ناپارامتری میباشد. بدین منظور، از اطلاعات دادههای غلظت یونهایCa ،Mg، Cl، Na، HCo3، pH، SO4، TDS، EC،SAR ، درصدسدیم، مجموع آنیونها، مجموع کاتیونهادرده ایستگاه آبسنجی (1387-1362) استفاده شد. برای آزمون روند از روش من-کندال پس از حذف اثر ضرایب خودهمبستگی ...
بیشتر
چکیده هدف این مطالعه تحلیل روند کیفیت آب رودخانههای استان آذربایجانشرقی با روشهای ناپارامتری میباشد. بدین منظور، از اطلاعات دادههای غلظت یونهایCa ،Mg، Cl، Na، HCo3، pH، SO4، TDS، EC،SAR ، درصدسدیم، مجموع آنیونها، مجموع کاتیونهادرده ایستگاه آبسنجی (1387-1362) استفاده شد. برای آزمون روند از روش من-کندال پس از حذف اثر ضرایب خودهمبستگی معنیدار استفاده شد. بهمنظور تخمین شیب خط روند از روش تخمینگر Sen استفاده شد. نتایج نشان داد که در اغلب ایستگاههای مورد بررسی غلظت یونهای مثبت و EC دارای روند افزایشی بود. در ایستگاههایی که میزان رواناب آنها روند منفی معنیدار داشته است روند تغییرات غلظت اغلب عناصر شیمیایی موجود در آبهای سطحی مثبت و معنیدار بود. بررسی کیفیت آب رودخانهها با روش ویلکاکسن نیز نشان داد که کیفیت آب رودخانهها نسبت به دهههای گذشته افت کرده است. دلیل این افت به کاهش دبی رودخانهها و تخلیه آلایندههای مختلف به رودخانهها نسبت داده شد.
آب و هواشناسی
رسول میرعباسی نجف آبادی؛ یعقوب دین پژوه
دوره 19، شماره 52 ، تیر 1394، ، صفحه 277-301
چکیده
هدف این مطالعه بررسی روند تغییرات سرعت باد سطحی در ایران در دو مقیاس ماهانه و سالانه با روش ناپارامتری من کندال با چهار ویرایش متفاوت شامل الف) روش من کندال مرسوم (MK1)، ب) من کندال پس از حذف اثر ضریب خودهمبستگی مرتبه اول معنیدار (MK2)، ج) من کندال پس از حذف اثر کامل ضرایب خودهمبستگی معنیدار (MK3) و د) من کندال با لحاظ کردن ضریب هارست (MK4) ...
بیشتر
هدف این مطالعه بررسی روند تغییرات سرعت باد سطحی در ایران در دو مقیاس ماهانه و سالانه با روش ناپارامتری من کندال با چهار ویرایش متفاوت شامل الف) روش من کندال مرسوم (MK1)، ب) من کندال پس از حذف اثر ضریب خودهمبستگی مرتبه اول معنیدار (MK2)، ج) من کندال پس از حذف اثر کامل ضرایب خودهمبستگی معنیدار (MK3) و د) من کندال با لحاظ کردن ضریب هارست (MK4) میباشد. دادههای مورد استفاده در این مطالعه شامل میانگین سرعت باد در دو مقیاس ماهانه و سالانه در دوره آماری 2005-1966 میباشد. بدین منظور از اطلاعات 22 ایستگاه در سطح کشور ایران استفاده شد. برای تخمین شیب خط روند تغییرات سرعت باد، از روش ناپارامتری تخمینگر سن استفاده شد. نتایج نشان داد که گر چه ترکیبی از روندهای مثبت و منفی در ایستگاههای کشور برای میانگین سرعت باد در هر دو مقیاس سالانه و ماهانه تجربه شده است، ولی تعداد ایستگاههای با روند منفی در مقایسه با تعداد ایستگاههای با روند مثبت بیشتر است. در مقیاس سالانه شدیدترین شیب خط روند منفی متعلق به ایستگاه فسا معادل 074/0- متر بر ثانیه در سال و شدیدترین شیب خط روند مثبت متعلق به ایستگاه زابل معادل 141/0 متر بر ثانیه در سال بود. در مقیاس ماهانه شدیدترین شیب خط روند منفی متعلق به ایستگاه فسا معادل 1/0- متر بر ثانیه در سال و شدیدترین شیب خط روند صعودی معادل 18/0 متر بر ثانیه در سال برای ایستگاه زابل مشاهده شده است. نتایج نشان داد که میانه شیبهای خط روند اکثر ایستگاههای ایران در تمام ماههای سال (بجز فوریه و نوامبر) منفی است. بنابراین، در حالت کلی میتوان نتیجه گرفت که در اکثر ایستگاههای ایران روند سرعت باد در تمام ماههای سال (بجز ماههای فوریه و نوامبر) نزولی است.
یعقوب دین پژوه؛ فائقه نیازی؛ حامد مفید
دوره 19، شماره 51 ، فروردین 1394، ، صفحه 145-169
چکیده
هدف این مطالعه بررسی روند تغییرات برخی از پارامترهای هواشناسی (میانگین سرعت باد، حداقل، حداکثر و میانگین دما، اختلاف دمای حداقل و حداکثر هوا، تبخیر از تشت، میانگین رطوبت نسبی، ساعات آفتابی، مقدار بارش، تعداد روزهای همراه با بارش بیش از 1، 5 و10 میلیمتر، تعداد روزهای همراه با گرد و غبار، تعداد روزهای برفی، تعداد روزهای با دید کمتر ...
بیشتر
هدف این مطالعه بررسی روند تغییرات برخی از پارامترهای هواشناسی (میانگین سرعت باد، حداقل، حداکثر و میانگین دما، اختلاف دمای حداقل و حداکثر هوا، تبخیر از تشت، میانگین رطوبت نسبی، ساعات آفتابی، مقدار بارش، تعداد روزهای همراه با بارش بیش از 1، 5 و10 میلیمتر، تعداد روزهای همراه با گرد و غبار، تعداد روزهای برفی، تعداد روزهای با دید کمتر از 2 کیلومتر و درجه روز بر مبنای دمای 18 و 21 درجه سانتیگراد) در ایستگاه تبریز در دوره آماری 2005-1970 در سه مقیاس زمانی ماهانه، فصلی و سالانه با استفاده از روش ناپارامتریک مان-کندال (MK) مـیباشد. تحلیل روند با دو روشMK مرسوم (برای سریهای با ضرایب خود همبستگی غیرمعنیدار) و MK اصلاح شده (برای سایر سریها) در سه سطح معنیداری 1%، 5% و 10% انجام شد. شیب خط روند با روش سن بهدست آمد. نتایج نشان داد که در مقیاس سالانه پارامترهای تبخیر از تشت، حداقل، حداکثر و میانگین دما و درجه روز بر مبنای 21 درجه سانتیگراد دارای رونـد افزایشی معنیدار در سطح 5% بوده ولی بارش، تعداد روزهای همراه با بارش بیش از 1 و 5 میلیمتر و درجه روز بر مبنای 18 درجه سانتیگراد دارای روند کاهشی معنیدار (در سطح 5%) بودند. بقیه متغیرها در مقیاس سالانه روند معنیدار نشان ندادهاند. شیب خط روند بارش سالانه 28/2- میلیمتر در سال و شیب نظیر برای هر سه عنصرمیانگین، حداقل و حداکثر دما معادل 06/0 درجه سانتیگراد در سال بود. روند مشاهده شده در پارامترهای مورد بررسی بیانگر تغییرات اقلیمی روی داده در تبریز میباشد.
سعید جهانبخش اصل؛ علی محمدخورشیددوست؛ یعقوب دین پژوه؛ فاطمه سرافروزه
دوره 18، شماره 50 ، بهمن 1393، ، صفحه 107-133
چکیده
روند تغییرات 27 شاخص مرتبط با درجه حرارت و بارشهای حدی در تبریز، طی دوره آماری 2011-1961 با استفاده از آزمونهای ناپارامتریک من-کندال و تخمینگر شیب sen مورد بررسی قرار گرفت. همچنین توزیع مقادیر کرانهای تعمیمیافته به رویدادهای حدی مشاهداتی برازش داده شد و مقادیر چندک متغیرها به ازای دورههای بازگشت مختلف تخمین زده شد. نتایج نشان ...
بیشتر
روند تغییرات 27 شاخص مرتبط با درجه حرارت و بارشهای حدی در تبریز، طی دوره آماری 2011-1961 با استفاده از آزمونهای ناپارامتریک من-کندال و تخمینگر شیب sen مورد بررسی قرار گرفت. همچنین توزیع مقادیر کرانهای تعمیمیافته به رویدادهای حدی مشاهداتی برازش داده شد و مقادیر چندک متغیرها به ازای دورههای بازگشت مختلف تخمین زده شد. نتایج نشان داد که طی نیم سده گذشته، روند شاخصهای مربوط به روزهای تابستانی، شبهای حارهای و شبهای گرم افزایشی بوده و از نظر آماری معنیدار میباشد. شاخصهای روزهای یخی و روزهای سرد دارای روند رو به پایین و معنیدار میباشد. کمترین مقدار سالانه درجه حرارت حداکثر و حداقل روزانه روند افزایشی معنیداری را نشان میدهد. در شاخصهای تعداد روزهای با بارش مساوی یا بیش از 10 و 15 میلیمتر، روزهای تر متوالی، مجموع بارش روزهای تر و مجموع بارش مواقعی که بارندگی بیش از صدک 95 و 99 است، روند نزولی معنیدار تجربه شده است. منحنیهای رشد و نمودارهای Q-Q پس از برازش توزیع مقادیر کرانهای تعمیمیافته به مقادیر سالانه دمای حداقل و حداکثر روزانه و بارش حداکثر روزانه در تبریز ترسیم گردید. بررسی نمودارها نشان میدهد که تابع توزیع مذکور قابلیت زیادی در برازش سری دادههای حدی حتی در قسمت انتهایی توزیع دارد.
