برنامه ریزی شهری
شهریور روستایی
چکیده
افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی سرانه برخورداری از بسیاری از امکانات اجتماعی و اقتصادی را کاهش داده و پیامدهای آن به صورت کاهش سطح کیفیت زندگی در عرصه های مختلف شهری نمایان شده است. کلان‌شهر تبریز همچون اغلب شهرهای بزرگ کشور بستر نابرابری فضایی مناطق از بهره مندی از خدمات عمومی شهری به خصوص خدمات آموزشی است. لزوم توجه به کاربری آموزشی ...
بیشتر
افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی سرانه برخورداری از بسیاری از امکانات اجتماعی و اقتصادی را کاهش داده و پیامدهای آن به صورت کاهش سطح کیفیت زندگی در عرصه های مختلف شهری نمایان شده است. کلان‌شهر تبریز همچون اغلب شهرهای بزرگ کشور بستر نابرابری فضایی مناطق از بهره مندی از خدمات عمومی شهری به خصوص خدمات آموزشی است. لزوم توجه به کاربری آموزشی هم به عنوان اساسی ترین خدمات عمومی شهری با توجه به جوانی جمعیت کشورمان اهمیت بسیاری دارد. این پژوهش به تحلیل توزیع مراکز آموزشی شهر تبریز به خصوص مدارس دخترانه دوره متوسطه اول و دوم از نکته نظر عدالت فضایی پرداخته است. روش تحقیق از نوع توصیفی ـ تحلیلی است. در راستای دستیابی به اهداف پژوهش از نرم افزارسیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) برای تعیین شعاع عملکردی این واحدها استفاده شده است و سرانه این واحدها محاسبه و با سرانه استاندارد مقایسه شده و میزان کمبود و یا مازاد این خدمات تعیین شده است. به منظور رتبه بندی برای این مدارس شاخص هایی تعیین شده و با استفاده از تکنیک Topsis این شاخص ها وزن دهی شده و در نهایت مدارس از نظر شاخص های مورد نظر از عالی تا خیلی ضعیف رتبه بندی شده و توزیع آنها در سطح شهر تبریز نمایش داده شده است. نتیجه به این صورت است که بیشترین تعداد مدارس در رتبه مدارس ضعیف قرارمی گیرند و تنها 7 مدرسه با توجه به شاخص های موردنظر عالی هستند که در نواحی 1و 3 قرار دارند. مدیریت شهری مادرشهر تبریز نیازمند توجه به مناطق محروم از شاخص خدمات آموزشی است.
برنامه ریزی شهری
مرضیه اسمعیل پور؛ منیژه لاله پور؛ سمانه ممقانی
چکیده
تبریز بهعنوان بزرگ‌ترین شهر منطقه شمال غرب کشور و قطب اداری، ارتباطی، بازرگانی، سیاسی، صنعتی، فرهنگی و نظامی این منطقه شناخته میشود و به دلیل مجاورت با گسل بزرگ و فعال تبریز جزء شهرهای پرخطر از لحاظ لرزه‌خیزی میباشد. این پژوهش با هدف ارزیابی میزان آسیب‌پذیری مساکن شهری منطقه10 شهر تبریز با استفاده از مدل فازی در بستر سیستم اطلاعات ...
بیشتر
تبریز بهعنوان بزرگ‌ترین شهر منطقه شمال غرب کشور و قطب اداری، ارتباطی، بازرگانی، سیاسی، صنعتی، فرهنگی و نظامی این منطقه شناخته میشود و به دلیل مجاورت با گسل بزرگ و فعال تبریز جزء شهرهای پرخطر از لحاظ لرزه‌خیزی میباشد. این پژوهش با هدف ارزیابی میزان آسیب‌پذیری مساکن شهری منطقه10 شهر تبریز با استفاده از مدل فازی در بستر سیستم اطلاعات جغرافیایی صورت گرفته است. با توجه به دیدگاه سیستمی، تعیین آسیب-پذیری مساکن شهری تنها با یک شاخص گویا نبوده، بلکه می‌بایست شاخصهای مختلف در ارتباط با یکدیگر و به صورت ترکیبی مورد مطالعه قرار گیرند. تعداد 12 متغیر موثر بر آسیب‌پذیری لرزه‌ای شهر که در پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گرفتند عبارتند از: نوع مصالح، تعداد طبقات، کیفیت بنا، شیب، فاصله از ایستگاههای آتش نشانی، فاصله از بیمارستان‌ها، دسترسی به فضاهای باز ، فاصله از تأسیسات خطرزا، دانه‌بندی قطعات، تراکم مسکونی، تراکم جمعیت و فاصله از گسل. لایههای موضوعی متغیرهای مورد بررسی با استفاده از انواع توابع خطی کاهشی یا افزایشی به صورت فازی تبدیل شدند. با استفاده از این روش، مقادیر همه نقشههای تهیه شده بین 0 و 1 تعریف شدند. جهت ترکیب و همپوشانی لایههای موضوعی فازی شده نیز از عملگر گاما فازی در محیط نرمافزار ArcGIS استفاده شد و به این ترتیب نقشه آسیب‌پذیری مساکن شهری منطقه 10 شهر تبریز استخراج گردید. نتایج حاصل از پهنهبندی آسیب‌پذیری لرزه‌ای منطقه 10 شهر تبریز نشان میدهد که بالغ بر 6/12 درصد از فضاهای شهری منطقه مطالعاتی در کلاس با آسیب‌پذیری لرزه‌ای زیاد و 5/4 درصد در کلاس با آسیب‌پذیری لرزه‌ای بسیار زیاد واقع شدهاند. کاربریهای با آسیب‌پذیری زیاد و بسیار زیاد عمدتا شامل کاربریهای مسکونی واقع در محلات مرکزی منطقه 10 میباشند.
برنامه ریزی شهری
فرهاد شیدایی؛ سید عباس حیدری
چکیده
شـهرهای الکترونیکی در جهان با سـرعت رو به توسعه فرصت هاى بسیاری را برای محیط هاى زندگی، کار و تفریح مردم به وجود آورده اسـت. لذا هدف پژوهش ارائه مدلی مبتنی بر مدیریت شهر الکترونیکی جهت توسعه شهرهای الکترونیکی کشور با رویکرد نظریه داده بنیاد (مورد مطالعه: شهر تبریز) میباشد. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با به کارگیری روش تحقیق داده ...
بیشتر
شـهرهای الکترونیکی در جهان با سـرعت رو به توسعه فرصت هاى بسیاری را برای محیط هاى زندگی، کار و تفریح مردم به وجود آورده اسـت. لذا هدف پژوهش ارائه مدلی مبتنی بر مدیریت شهر الکترونیکی جهت توسعه شهرهای الکترونیکی کشور با رویکرد نظریه داده بنیاد (مورد مطالعه: شهر تبریز) میباشد. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با به کارگیری روش تحقیق داده بنیاد انجام گرفته است. ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه های نیمه ساختار یافته بوده و به منظور گردآوری اطلاعات، با به کارگیری روش نمونه گیری هدفمند با 28 نفر از خبرگان و دست اندرکاران مدیریت شهری کشور مصاحبه انجام شد. تجزیه و تحلیل داده ها در سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی در محیط سیستم های اطلاعات جغرافیایی انجام گرفت. بر اساس آن، مدل کیفی پژوهش طراحی شد. نتایج پژوهش حاضر، نشان دهنده شناسایی تعداد 367کد باز، 22خرده مقوله یا مفهوم و 6 مقوله استخراج و ویژگیهای آنها، میباشد. در همین راستا مقولات استخراجی به صورت ذیل دسته بندی شد: شرایط علّی: تغییر سبک زندگی، حکمروایی هوشمند (مشارکت)، کاهش زیان های محیط زیستی و گسترش فناوری نوین و شبکه‌های اجتماعی، شرایط محوری: الزامات فردی و اجتماعی، دستیابی به توسعه اقتصادی پایدار و فناوری اطلاعات، بستر حاکم: بسترهای زیرساختی، زیرساختار الکترونیکی، شاخص های مالی و حقوقی کشور و وضعیت شبکه های ارتباطی، شرایط مداخله‌گر: موانع مدیریتی، آموزشی و ناهنجارهای فرهنگی، راهبردها: ارتقا زیرساختها، استفاده ازتجارب سایر کشورها و بومی سازی کردن آنها، بهره گیری از مدیران فناوری اطلاعات، فرهنگسازی و آموزش، پیامد: ارتقا کیفیت خدمات و رفاه و رضایت شهروندان، توسعه همه جانبه کشور و کاهش آلودگی و ترافیک و زیانهای محیط زیستی. نتایج تحقیق حاضر در توسعه مدیریت شهری الکترونیک بتنی بر تکنیکهای داده پردازی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و می تواند راهگشای تحققیات آتی برای پیاده سازی شهرهای الکترونیک باشد.
برنامه ریزی شهری
محمدرضا پورمحمدی؛ علی اکبر تقی پور؛ حسین رستمی
چکیده
بحرانهای مختلف با منشا انسانی و طبیعی بیشترین تلفات و خسارتها را در شهر ایجاد میکنند. در این بین آسیب پذیری کاربریهای مختلف شهری و بخصوص زیرساختهای حیاتی و حساس میتواند میزان خسارتها را افزایش دهد. پدافند غیرعامل و بکارگیری اصول آن در مورد زیرساختها میتواند از عوامل مهم در کاهش خسارتهای مالی و جانی در شهرها ...
بیشتر
بحرانهای مختلف با منشا انسانی و طبیعی بیشترین تلفات و خسارتها را در شهر ایجاد میکنند. در این بین آسیب پذیری کاربریهای مختلف شهری و بخصوص زیرساختهای حیاتی و حساس میتواند میزان خسارتها را افزایش دهد. پدافند غیرعامل و بکارگیری اصول آن در مورد زیرساختها میتواند از عوامل مهم در کاهش خسارتهای مالی و جانی در شهرها بخصوص در هنگام وقوع بحرانها باشد. شهر تبریز به عنوان مادرشهر شمال غرب کشور، دارای اهمیت استراتژیک برای کشور میباشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی آسیب پذیری زیرساختهای این شهر در هنگام بحران (جنگ، زلزله و...) انجام شده است. نتایج به دست آمده نشان میدهد از بین زیرساختهای مختلف مراکز نظامیبا وزن نهایی 168/0، پستهای فوق توزیع برق با وزن نهایی 124/0، زیرساختهای آب و گاز هر کدام به ترتیب با وزن نهایی 112/0 و 109/0 دارای بالاترین وزنها برای آسیب پذیری بوده اند و در هنگام جنگ و بحران بیشتر از بقیه زیرساختها میتوانند مورد توجه باشند، ینابراین باید با برنامه ریزی و توجه به راهبردهای پدافند غیرعامل میزان این آسیبها را کاهش داد. همچنین از نظر پهنههای مختلف شهری و موقعیتهای مناطق مختلف با توجه به قرارگیری زیرساختها، در هنگام بروز مخاطره و تهدید زیر ساختهای قسمتهای شرقی و قسمتهای نوساز که امکان ایجاد و گسترش زیرساختها در آنها بیشتر بوده است، در معرض آسیب بیشتری قرار دارند.
آب و هواشناسی
مهدی اسدی؛ علی محمدخورشیددوست
دوره 23، شماره 70 ، اسفند 1398، ، صفحه 101-122
چکیده
محدودیت ذخایر انرژی فسیلی در جهان و افزایش سطح مصرف انرژی، همواره بشر را برای جایگزین کردن منابع انرژی جدید به چالش کشیده است. در این بین، باد به عنوان یکی از مظاهر انرژیهای نو از جایگاه ویژهای برخوردار است. استان آذربایجان شرقی با توجه به وضعیت توپوگرافی و موقعیت نسبی خود یکی از مناسبترین مکانها برای احداث ...
بیشتر
محدودیت ذخایر انرژی فسیلی در جهان و افزایش سطح مصرف انرژی، همواره بشر را برای جایگزین کردن منابع انرژی جدید به چالش کشیده است. در این بین، باد به عنوان یکی از مظاهر انرژیهای نو از جایگاه ویژهای برخوردار است. استان آذربایجان شرقی با توجه به وضعیت توپوگرافی و موقعیت نسبی خود یکی از مناسبترین مکانها برای احداث نیروگاه بادی میباشد. لذا در این پژوهش برای تعیین مکانهای مناسب جهت احداث نیروگاه بادی در این استان، معیارها و زیر معیارهای مختلفی مد نظر قرار گرفت و با توجه به اهمیت تلفیق اطلاعات، فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای وزندهی به لایهها انتخاب و به کمک نرمافزار Expert choice پیادهسازی گردید. از نرمافزار Arc GIS، به منظور تحلیل فضایی و همپوشانی لایهها استفاده شد و بعد از تجزیه و تحلیل اطلاعات، استان آذربایجان شرقی از نظر قابلیت احداث نیروگاه بادی به چهار سطح عالی، خوب، متوسط و ضعیف تقسیم گردید. در نهایت نتایج حاصله نشانگر آن است که سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان یک سیستم حمایتی تصمیمگیری، میتواند هم در آمادهسازی دادهها و هم در مدل کردن اولویتها و نظرات کارشناسان در رابطه با عوامل مختلف بسیار کارامد باشد و طراحان را در انتخاب مکان مناسب جهت احداث نیروگاه بادی یاری کند. در این تحقیق، 15 منطقه، با در نظر گرفتن همپوشانی و انطباق نقشههای محدودیت، شرایط اقلیمی و نیز بازدید میدانی تعیین گردیدند که این مناطق به ترتیب، تبریز، سهند، اسکو، آذرشهر، بستانآباد، شبستر، جلفا، هریس، میانه، بناب، مراغه، سراب، اهر، چاراویماق و هشترود میباشند.
مجید رضایی بنفشه؛ خلیل ولیزاده کامران؛ مینا محسن زاده
دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 111-133
چکیده
برنامه ریزی مدیریت پیش از وقوع بحران از مسائل مهمی است که امروزه پیش روی مدیران شهری به ویژه در حوزه مدیریت بحران قرار دارد. در این پژوهش مکانیابی پایگاههای چند منظوره مدیریت بحران در مناطق 1 ، 4 و 10 شهرداری تبریز که در شمال شهر تبریز قرار دارند مورد مطالعه قرار گرفته است. در مرحله نخست به شناسایی و بررسی عوامل موثر ...
بیشتر
برنامه ریزی مدیریت پیش از وقوع بحران از مسائل مهمی است که امروزه پیش روی مدیران شهری به ویژه در حوزه مدیریت بحران قرار دارد. در این پژوهش مکانیابی پایگاههای چند منظوره مدیریت بحران در مناطق 1 ، 4 و 10 شهرداری تبریز که در شمال شهر تبریز قرار دارند مورد مطالعه قرار گرفته است. در مرحله نخست به شناسایی و بررسی عوامل موثر بر مکانگزینی پایگاهها، پرداخته شد. پس از گرد آوری و آماده سازی لایهها، نقشههای رستری تهیه گردید و سپس وزن دهی به پارامترها با استفاده از فرآیند AHP در نرم افزار Expertchoice انجام گرفت. در مرحله بعد لایههای اطلاعاتی بر مبنای مدل‌های IO، مدل بولین و Fuzzy با یکدیگر تلفیق و در نهایت از ترکیب نتایج حاصل از این مرحله گزینه‌هایی به عنوان مکان مطلوب، معرفی شدند و با توجه به قابلیت سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در حل مسائل پیچیده شهری و سهولت در تحلیل و آنالیز‌های مکانی، از توانایی‌های این سیستم جهت آماده سازی، تلفیق و تحلیل لایهها بهره گرفته شده است. که نتایج استخراج شده از پژوهش، بخش جنوبی منطقه چهار به عنوان گزینه برتر تعیین شد که دارای فضاهای شهری مناسب از قبیل فضاهای سبز، آموزشی، ورزشی و ..... می باشد و شرایط دسترسی مناسبتری دارند که دارای اولویت بیشتری برای استقرار این پایگاهها می باشد، و بهترین مکانها جهت مکانگزینی این پایگاه، مربوط به پارکهای امیر کبیر، آنا، توحید و نواحی اطراف میدان جهاد به طرف 22 بهمن و چند نقطه دیگر ارزیابی شده است.
آب و هواشناسی
کاظم رنگزن؛ نازنین قنبری؛ مصطفی کابلی زاده؛ پوریا مرادی
دوره 22، شماره 64 ، شهریور 1397، ، صفحه 127-103
چکیده
کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن و تاثیر آن بر روند گرمایش جهانی یکی از مهمترین نتایج استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر میباشد. در مناطق شهری، سیستمهای خورشیدی مستقر در سقفهای ساختمانی، مناسبترین روش بهرهگیری از منبع پایدار انرژی خورشید میباشد. تراکم یا فشردگی شهری یکی از پارامترهای فرم و شکل شهر است که دسترسی ...
بیشتر
کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن و تاثیر آن بر روند گرمایش جهانی یکی از مهمترین نتایج استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر میباشد. در مناطق شهری، سیستمهای خورشیدی مستقر در سقفهای ساختمانی، مناسبترین روش بهرهگیری از منبع پایدار انرژی خورشید میباشد. تراکم یا فشردگی شهری یکی از پارامترهای فرم و شکل شهر است که دسترسی به انرژی تجدیدپذیر خورشیدی را در مناطق ساخته شده تحت تاثیر قرار میدهد، بنابراین ضروریست که اثرات تراکم شهری بر بهرهگیری ساختمانها از انرژی خورشید بررسی شود. هدف این مطالعه ارزیابی پتانسیل انرژی خورشید در مناطق شهری و تعیین ارتباط بین شاخصهای تراکم شهری و پتانسیل انرژی خورشید در مقیاس محلی میباشد. در این مطالعه مدلسازی تابش سالیانه خورشید برای هر یک از سطوح ساختمانی منطقه مورد مطالعه، در طول یک سال، با استفاده از مدل Solar Analyst انجام گردید. از طرف دیگر ارتباط بین چندین شاخص تراکم شهری از جمله شاخصهای پوشش سایت، نسبت طرح، نسبت حجم-سطح، آنتروپی، تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی با تابش سالیانه رسیده به منطقه مورد مطالعه بحث شد و با استفاده از مدل رگرسیونی حداقل مربعات، روابط بین تابش خورشید و شاخصهای تراکم شهری مشخص گردید. همچنین پتانسیل استفاده از دو نوع سیستم خورشیدی فعال شامل سیستمهای یکپارچه فتوولتاییک ساختمانی (PV) و کلکتورهای حرارتی خورشیدی (STC) ارزیابی شد. طبق نتایج میزان تابش سالیانه خورشیدی از 507 (در نواحی فشرده) تا 741 (در نواحی پراکنده) کیلو وات ساعت بر متر مربع افزایش پیدا میکند. شاخص نسبت حجم-سطح بیشترین ضریب تعیینی، R2 برابر با 805/0 را با تابش سالیانه خورشید نشان میدهد. همچنین در منطقه مورد مطالعه پتانسیل سقفهای ساختمانی جهت توسعه سیستمهای PV خیلی بیشتر از سیستمهای STC تحت تاثیر درجه فشردگی شهری میباشد.
سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور
جعفر جعفرزاده؛ هاشم رستم زاده؛ محمدرضا نیک جو؛ اسماعیل اسدی
چکیده
مطالعه و بررسی تغییرات منابع آب در هر منطقه برای مدریریت منابع آب و استفاده بهینه از آنها ضروری می باشد. در این پژوهش، هدف ارزیابی وضعیت منابع آب موجود در دشت اردبیل از لحاظ وضعیت منابع اعم از سطحی و زیرسطحی بر اساس چهار معیار طبیعی، هیدرولوژیکی، کشاورزی و انسانی با استفاده از روش تحلیل شبکهای فازی میباشد. به منظور ارزیابی ...
بیشتر
مطالعه و بررسی تغییرات منابع آب در هر منطقه برای مدریریت منابع آب و استفاده بهینه از آنها ضروری می باشد. در این پژوهش، هدف ارزیابی وضعیت منابع آب موجود در دشت اردبیل از لحاظ وضعیت منابع اعم از سطحی و زیرسطحی بر اساس چهار معیار طبیعی، هیدرولوژیکی، کشاورزی و انسانی با استفاده از روش تحلیل شبکهای فازی میباشد. به منظور ارزیابی بهتر روش تحلیل شبکهای فازی از زیرمعیارهای میزان جمعیت، وضعیت صنایع، وضعیت بارش، وضعیت آبهای سطحی (حجم برداشت از رودخانه) و آبهای زیرزمینی (شامل وضعیت قنات‌ها و چاه‌ها و چشمه‌ها)، سطح زیر کشت و نوع محصولات از نظر نیاز آبی، شیب و ارتفاع استفاده شده است. وابستگی میان زیرمعیارها با استفاده از تکنیک DEMATEL فازی و بر اساس نظر کارشناسان خبره تعیین شده است. سپس با استفاده از فرایند تحلیل شبکهای فازی تمامی معیارها و زیرمعیارها وزندهی شده و برای تمامی زیرمعیارها نقشههای متناسب با وزنهای بهدست آمده تهیه گردید. در نهایت نقشه نهایی که بر اساس لایههای اولیه و وزن دار شده با تکنیک شبکهای فازی ایجاد شده بود، در محیط GIS ترسیم شده است. نقشههای حاصله حساسیت منطقه مورد مطالعه را از لحاظ پتانسیل های منابع آب مشخص کرده است. مناطق با خطر پایین 13/11 درصد معادل 9200 هکتار در منتهی الیه شمالی دشت و کمی در غرب دشت میباشند. مناطق با خطر متوسط 36/19 درصد معادل15870 هکتار بوده و در شمال و غرب دشت قرار گرفتهاند، مناطق با خطر بالا 3/21 درصد معادل 17510 هکتار بوده و بیشتر در قسمتهای مرکزی و بالایی دشت واقع شدهاند، مناطق با خطر در معرض آسیب 9/31 درصد معادل 26220 هکتار بوده و و در قسمتهای جنوبی و مرکزی دشت قرار گرفته و در نهایت مناطق بحرانی 1/16 درصد معادل 13250 هکتار را شامل میشوند که بیشتر در قسمت جنوب و شرق پراکندگی دارند.
برنامه ریزی شهری
محمد طالعی؛ میثم اقامحمدی؛ محمد کریمی؛ قاسم جوادی
چکیده
رشد سریع و نامتوازن جمعیت بخصوص در کشورهای در حال توسعه، مشکلات فراوانی را در زمینههای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی ایجاد کرده است. این مسئله اهمیت مدلسازی تغییرات کاربری اراضی را برای مدیریت بهتر شهرها بیش از پیش مطرح مینماید. مدل اتوماسیون سلولی بهطور گسترده در مدلسازی تغییرات مکانی-زمانی گسترش شهرها مورد استفاده ...
بیشتر
رشد سریع و نامتوازن جمعیت بخصوص در کشورهای در حال توسعه، مشکلات فراوانی را در زمینههای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی ایجاد کرده است. این مسئله اهمیت مدلسازی تغییرات کاربری اراضی را برای مدیریت بهتر شهرها بیش از پیش مطرح مینماید. مدل اتوماسیون سلولی بهطور گسترده در مدلسازی تغییرات مکانی-زمانی گسترش شهرها مورد استفاده قرار گرفته است. مقاله حاضر به ارائه مدل اتوماسیون ترکیبی با منطق فازی پرداخته است. در روشهای متداول اتوماسیون سلولی یا همان CA، حالت، وضعیت و قوانین انتقال بهصورت قطعی تعریف میشوند در حالیکه بیان قطعی این اجزا، نیازمند دادههای بسیار زیاد است. حال اینکه دسترسی به دادههای دقیق، بهدلیل گستردگی و حجم بالای معیارهای مؤثر در مدلسازی فرآیند توسعه شهری، کار سادهای نیست. از اینرو نظریه فازی بهدلیل پشتیبانی از عدم قطعیت و قابلیت توصیف واژگان طبیعی میتواند در بیان اجزای CA استفاده گردد. مدل پیشنهادی بهمنظور مدلسازی گسترش شهر شیراز بین سالهای 1383 تا 1388 استفاده شده و سپس نتایج مورد ارزیابی قرار گرفته است. مقایسه نتایج این تحقیق با تصاویر ماهوارهای، حاکی از دقت 80 درصدی برای روش پیشنهادی میباشد، این در حالی است که برای روش اتوماسیون سلولی معمول دقت 75 درصد گزارش شده است. نتایج تحقیق، گامی به سمت جلو میباشد، زیرا مدل پیشنهادی با افزایش قابلیت اتوماسیون سلولی در مدلسازی پروسههای پیچیده مکانی به دقت مطلوبتری نیز دست پیدا کرده است. نتایج حاصل از این مدلسازی میتواند بهعنوان ابزاری مناسب جهت اخذ تصمیمهای بهینه در اختیار برنامهریزان شهری قرار گیرد.
سارا بهشتی فر؛ عباس علیمحمدی
دوره 19، شماره 53 ، مهر 1394، ، صفحه 49-68
چکیده
رشد جمعیت، استقرار مراکز خدماتی جدید مختلف از جمله مراکز آموزشی را ضروری میسازد. یکی از گامهای اساسی در استقرار این مراکز، انتخاب مکان بهینه برای آنها با توجه به اهداف و معیارهای مختلف است؛ بهگونهای که ضمن برخورداری مراکز از توزیع فضایی مناسب و تخصیص متعادل، ناسازگاری بین کاربریها نیز در سطح منطقه تا حد ممکن کاهش یابد. افزایش ...
بیشتر
رشد جمعیت، استقرار مراکز خدماتی جدید مختلف از جمله مراکز آموزشی را ضروری میسازد. یکی از گامهای اساسی در استقرار این مراکز، انتخاب مکان بهینه برای آنها با توجه به اهداف و معیارهای مختلف است؛ بهگونهای که ضمن برخورداری مراکز از توزیع فضایی مناسب و تخصیص متعادل، ناسازگاری بین کاربریها نیز در سطح منطقه تا حد ممکن کاهش یابد. افزایش تعداد معیارها و عوامل مؤثر، منجر به پیچیدهتر شدن مسأله میشود و استفاده از روشهای قوی و کارآمد را ضروری میسازد. در این پژوهش بهمنظور تعیین مکانهای مناسب جهت استقرار چندین مدرسه ابتدایی دخترانه در بخشی از منطقه 17 تهران و تخصیص آنها به دانشآموزان، از قابلیتهای سیستم اطلاعات جغرافیایی[1]، روشهای تصمیمگیری چندمعیاره[2] و رویکرد بهینهسازی تکاملی چندهدفه[3] استفاده شده است. برای انجام بهینهسازی، اصل عدالت در دسترسی، تعادل ظرفیت مدارس و نیز تناسب و مطلوبیت مکانهای انتخابی با توجه به موقعیت کاربریهای سازگار و ناسازگار مدنظر قرار گرفته است. بهدلیل استفاده از یک روش تکاملی چندهدفه، نتایج تحقیق به جای یک پاسخ، شامل چندین پاسخ بهینه است. در این تحقیق پنج پاسخ بهطور نمونه انتخاب و بررسی شدند. در حالتی که مکانها از سازگاری و مطلوبیت بالایی برخوردار بودهاند، تابع تعادل ظرفیت وضعیت مناسبی نداشته است. در بهترین پاسخ مربوط به تابع عدالت در دسترسی، مکانهای پیشنهادی از توزیع فضایی مناسبی برخوردار هستند اما مطلوبیت و سازگاری آنها چندان مناسب نیست. مکانهای مربوط به بهترین پاسخ تابع تعادل ظرفیت نیز از نظر مطلوبیت و سازگاری ضعیف هستند. در هر صورت تصمیمگیرندگان میتوانند پاسخهای بهینه را از دیدگاههای مختلف با یکدیگر مقایسه و پاسخ نهایی را با توجه به اهمیت نسبی هر یک از اهداف از بین آنها برای پیادهسازی انتخاب نمایند.
شهریور روستایی؛ محسن احدنژاد؛ اکبر اصغری زمانی؛ علیرضا زنگنه؛ شهرام سعیدی
دوره 19، شماره 53 ، مهر 1394، ، صفحه 137-166
چکیده
چکیده اسکان غیررسمی، که بهموجب شهرنشینی شتابان در جهان معاصر بهوجود آمده است، نتیجه نابرابریهای اقتصادی-اجتماعی است که در سطح مناطق شکل گرفته، که شهرها و خصوصاً کلان شهرهای کشور را با مشکلات فراوانی مواجه ساخته است. شهر کرمانشاه بهعنوان یکی از کلان شهرهای کشور با پدیده اسکان غیررسمی مواجه است. از جمله سکونتگاههای ...
بیشتر
چکیده اسکان غیررسمی، که بهموجب شهرنشینی شتابان در جهان معاصر بهوجود آمده است، نتیجه نابرابریهای اقتصادی-اجتماعی است که در سطح مناطق شکل گرفته، که شهرها و خصوصاً کلان شهرهای کشور را با مشکلات فراوانی مواجه ساخته است. شهر کرمانشاه بهعنوان یکی از کلان شهرهای کشور با پدیده اسکان غیررسمی مواجه است. از جمله سکونتگاههای اسکان غیررسمی در شهر کرمانشاه محله دولتآباد و محله شاطرآباد است که در این مقاله به ارزیابی، اسکان غیررسمی در این محلات پرداخته پرداخته شده است. هدف از این پژوهش، ارزیابی اسکان غیر رسمی در شهر کرمانشاه است. که به این منظور از روش تحلیلی-کمی با رویکرد کاربردی برای انجام پژوهش استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش محله دولتآباد در حاشیه غربی و محله شاطرآباد در ضلع شرقی شهر کرمانشاه میباشد و برای این منظور از اطلاعات بلوکهای آماری سال 1385 و از 30 شاخص که با روشهای آماری به 3 عامل ترکیبی تبدیل شده و نتایج با بهرهگیری از مدل تحلیل عاملی و با کمک نرمافزارهای Arc/Gis و Arc/View ارزیابی شده، استفاده گردیده است. نتایج بهدست آمده، در محله دولتآباد حاکی از آن است که تعداد 20 بلوک معادل 1/11% درصد در وضعیت مناسب، 31 بلوک معادل 2/17% درصد نسبتاً مناسب، 57 بلوک معادل 7/31% درصد متوسط، 50 بلوک معادل 8/27% درصد نسبتاً نامناسب و 16 بلوک معادل 9/8% درصد نامناسب بودهاند. نتایج تجزیه و تحلیل برای محله شاطرآباد نمایانگر این است که تعداد 12 بلوک معادل 5/4 درصد نامناسب، 74 بلوک معادل 28 درصد نسبتاً نامناسب، 92 بلوک معادل 8/34 درصد متوسط، 60 بلوک معادل 7/22 درصد نسبتاً مناسب و 13 بلوک معادل 9/4 درصد مناسب شناخته شدهاند. نتایج این مطالعه نشان میدهد که بلوکهای شهر کرمانشاه مکانی برای تبلور تمایزات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی است. این سکونتگاهها جلوه فقر بهشمار میروند که از لحاظ پویایی روند متفاوتی را طی میکنند. وجود نواحی نابرابر در فضای شهر کرمانشاه به جدایی گزینی فضایی، اجتماعی و اقتصادی منجر گردیده است. که ذکر این نکته لازم است که نتایج حاصله صرفاً با تکیه بر شاخصهای مورد استفاده در این مقاله میباشد و در صورت عدم مشکلات آماری و به کارگیری شاخصهای بیشتر این احتمال وجود دارد که نتایج تحت تأثیر قرار گیرد.
رسول قربانی؛ محمد جام کسری؛ ملیحه میرزابکی
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، ، صفحه 191-216
چکیده
طرحهای جامع شهری مهمترین ابزار هدایت و ساماندهی نظاممند شهرها، آشکارترین نمود شهرسازی نوین در ایران محسوب میشوند که از اواسط دهه1340 شمسی در مواجهه با نارساییهای کالبدی- فضایی شهرهای کشور بهکار گرفته شدند و علیرغم نزدیک به نیم قرن سابقه طرحهای توسعه شهری و فراز و نشیبهایی که در تهیه و اجرای این طرحها وجود ...
بیشتر
طرحهای جامع شهری مهمترین ابزار هدایت و ساماندهی نظاممند شهرها، آشکارترین نمود شهرسازی نوین در ایران محسوب میشوند که از اواسط دهه1340 شمسی در مواجهه با نارساییهای کالبدی- فضایی شهرهای کشور بهکار گرفته شدند و علیرغم نزدیک به نیم قرن سابقه طرحهای توسعه شهری و فراز و نشیبهایی که در تهیه و اجرای این طرحها وجود داشته، فرایند ارزیابی به مثابه ابزاری مدیریتی در راستای تحقق اهداف و موفقیت طرحهای جامع تاکنون جایگاه مناسب و لازم را در نظام برنامهریزی نیافته است.
بنـابراین، نـقاط قوت و ضعف آنها بهطور عـلمی شناسایی نشده و بازخورد آن در نظام برنامهریزی انعکاس نیافته و علیرغم تداوم تهیه طرحهای مختلف شهری، کمبودهای مزبور که ناشی از حلقه مفقوده ارزیابی در فرایند برنامهریزی کشور است، همچنان پابرجا مانده است. بنابراین، برای نیل به یک برنامهریزی پویا، مستمر، منعطف و مبتنی بر واقعیات، ارزیابی طرحهای توسعه شهری گامی است ضروری که نمیتوان اهمیت آن را نادیده گرفت.
مقاله حاضر به منظور بررسی نارسایی طرحهای جامع شهری در رسیدن به اهداف و ارزیابی تحققپذیری آنها به رشته تحریر درآمده است. در این تحقیق، سعی شده از شیوهای جدید در ارزیابی طرحهای جامع استفاده شود. در این شیوه با استفاده از روش ارزیابی تحلیل دستیابی به اهداف (Goal-Achievement analysis) و با بهرهگیری از دانش و ابزار سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS)، علاوه بر استفاده از روش انطباق سرانهای، به تطبیق مکانی و مغایرتهای صورت گرفته در تحقق اهداف کالبدی نیز پرداخته شده است.
نتایج تحقیق بیانگر آنست که گسترش شهر در طول دوره طرح در ابعاد مختلف اعم از محدوده، جهات توسعه، استقرار مکانی کاربریها، تراکمهای شهری از پیشنهادات طرح تخطی نموده و سازمان اجرایی ناظر برآن نتوانسته است گسترش شهر را با پیشنهادات طرح منطبق سازد.
سیدحسین میرموسوی؛ مینا میریان
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، ، صفحه 295-315
چکیده
این مطالعه با هدف شناخت ویژگیهای جغرافیایی مؤثر در کشت درخت پسته، در استان زنجان و پهنهبندی نواحی مستعد کشت این محصول انجام شده است. برای انجام این مطالعه، از دادههای 12 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک، 5 ایستگاه کلیماتولوژی و 15 ایستگاه بارانسنجی منطقه مورد مطالعه و ایستگاههای مجاور استان استفاده شده است. برای انجام پهنهبندی ...
بیشتر
این مطالعه با هدف شناخت ویژگیهای جغرافیایی مؤثر در کشت درخت پسته، در استان زنجان و پهنهبندی نواحی مستعد کشت این محصول انجام شده است. برای انجام این مطالعه، از دادههای 12 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک، 5 ایستگاه کلیماتولوژی و 15 ایستگاه بارانسنجی منطقه مورد مطالعه و ایستگاههای مجاور استان استفاده شده است. برای انجام پهنهبندی نواحی مستعد کشت، از تکنیکهای سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در قالب مدل‌های بولین و تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) استفاده شده است. بر این اساس، با استفاده از نرمافزارArc/GIS10 ، نقشههای همارزش تهیه شـده، و سپس ماتریس دودوئی هر یک از لایهها بهترتیب اهمیت در نرمافزار Idrisi ترسیـم و میزان اهمیت هر یک از عناصر مشخص گردید. در نهایت با تلفیق نقشهها در محیط Arc/GIS10 نقشه نهایی استخراج شد. نتایج بهدست آمده حاکی از این است که تنها محدودههای شمالغرب و شمالشرق، شامل دو ایستگاه آببر و ماهنشان، از لحاظ شرایط جغرافیایی، محدودیتی برای کشت درخت پسته ندارند و در نتیجه، پتانسیل کشت این محصول در این نواحی وجود دارد. در نهایت مشخص گردید که مدل سلسلهمراتبی (AHP) بهدلیل دقت و توجه به جزئیات، نتایج بهتری را نسبت به مدل بولین ارائه میدهد.
ابوالفضل رنجبر؛ فرشاد حکیم پور؛ میرحسن میریعقوب زاده؛ جواد شریف نژاد؛ عیسی پیری؛ الی ناز بابایی
دوره 18، شماره 47 ، فروردین 1393، ، صفحه 133-148
چکیده
رشد روز افزون جمعیت و به تبع آن افزایش پسماندها باعث شده است تا مساله دفع پسماندها توجه تعداد زیادی از کارشناسان مسائل زیست محیطی را به خود جلب کند. درک فرآیندهای زیست محیطی مستلزم دانستن روابط اکولوژیک ما بین موجودات زنده و غیرزنده و چرخه مواد غذایی و چرخههای مهمی چون آب و چرخه نیتروژن میباشد. شیرابههای موجود در پسماندهای ...
بیشتر
رشد روز افزون جمعیت و به تبع آن افزایش پسماندها باعث شده است تا مساله دفع پسماندها توجه تعداد زیادی از کارشناسان مسائل زیست محیطی را به خود جلب کند. درک فرآیندهای زیست محیطی مستلزم دانستن روابط اکولوژیک ما بین موجودات زنده و غیرزنده و چرخه مواد غذایی و چرخههای مهمی چون آب و چرخه نیتروژن میباشد. شیرابههای موجود در پسماندهای تولید شده که بعضاً دارای فلزات سنگین بوده و مشتقات کربن که تجزیه آنها در طبیعت و در چرخه خاک و مواد غذایی طی گذشت سالیان دراز امکانپذیر میباشد و در بعضی موارد مواد موجود در پسماندها به دلیل ترکیبات آلی آن در طبیعت باقی مانده و تجزیه نخواهد شد. مدیریت دفع و دفن پسماندهای تولیدی در حومه شهرها بویژه شهرهای بزرگ مانند تبریز اجتنابناپذیر میباشد. در این تحقیق نظر به تعدد لایههای تأثیرگذار از سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان تصمیمساز در مورد مکانیابی محل مناسب جهت دفن پسماندهای شهر تبریز استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد که دفن پسماندهای شهری در کلان‌شهر تبریز با توجه به وضعیت آبهای زیرزمینی و سازندهای زمین شناسی آن چندان مطلوب نبوده و نیاز به بازیافت زباله از طریق احداث کارخانه کمپوست احساس میشود.
سعید جهانبخش؛ مجید زاهدی؛ خلیل ولیزاده کامران
دوره 16، شماره 38 ، بهمن 1390، ، صفحه 19-42
چکیده
دمای سـطح زمین برای انواع وسیعی از مطالعات علمی از اقلیمشناسـی و هواشناسـی تا هیدرولوژی، بومشناسی، زمینشناسی، علوم پزشکی، طراحی و بهسازی شبکه حمل و نقل و مکانیابی آتش‌سوزی‌ها و بویژه در محاسبه تبخیر ـ تعرق واقعی مورد نیاز است. با توجه به پایش دمای سطح زمین در تعداد محدودی از ایستگاههای هواشناسی به صورت نقطه‌ای و ...
بیشتر
دمای سـطح زمین برای انواع وسیعی از مطالعات علمی از اقلیمشناسـی و هواشناسـی تا هیدرولوژی، بومشناسی، زمینشناسی، علوم پزشکی، طراحی و بهسازی شبکه حمل و نقل و مکانیابی آتش‌سوزی‌ها و بویژه در محاسبه تبخیر ـ تعرق واقعی مورد نیاز است. با توجه به پایش دمای سطح زمین در تعداد محدودی از ایستگاههای هواشناسی به صورت نقطه‌ای و نیاز به توزیع مکانی دمای سطح در پهنه وسیع و به طور همزمان، دمای سطح برآورد شد. جهت دستیابی به دمای سطح زمین از الگوریتم سبال و طبقهبندی از نوع درخت تصمیمگیری استفاده شد. با استفاده از تصویر ETM+ و انجام مراحل پیشپردازش، تصویر برای اجرای روش سبال آماده گردید. جهت انجام مراحل فوق الذکر از نرمافزارهای Envi4.5 و ArcGIS9.3 استفاده گردید. در این مقاله با برآورد اختلاف کمتر از 57/5 درجه سانتیگراد، اختلاف رضایتبخشی بین دمای سطح برآورد شده از طریق سنجش از دور و دمای برآورد شده از آمار اندازهگیری شده 12 ساله از سطح زمین (1993 الی 2005) در ایستگاه هواشناسی مراغه به دست آمد. لذا دمای برآوردی از طریق سنجش از دور قابل کاربرد در مطالعات و تحقیقات علوم زمین و محیط زیست میباشد.
فریبا کرمی
دوره 16، شماره 38 ، بهمن 1390، ، صفحه 101-122
چکیده
دشت سراب به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه که در بین تودة آتشفشانی سبلان در شمال و رشته کوه بزقوش در جـنوب قـرار دارد، دارای ذخایر غـنی آبهای زیرزمینـی مـیباشد. ولی این آبها در مسیر حرکـت از پایکوههای پیرامون به سمت مرکز دشت شور میشوند. در این راستا، مطالعه حاضر سعی دارد ضمن ارزیابی کیفیت شیمیایی آبهای زیرزمینی دشت سراب ...
بیشتر
دشت سراب به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه که در بین تودة آتشفشانی سبلان در شمال و رشته کوه بزقوش در جـنوب قـرار دارد، دارای ذخایر غـنی آبهای زیرزمینـی مـیباشد. ولی این آبها در مسیر حرکـت از پایکوههای پیرامون به سمت مرکز دشت شور میشوند. در این راستا، مطالعه حاضر سعی دارد ضمن ارزیابی کیفیت شیمیایی آبهای زیرزمینی دشت سراب از نظر مصارف کشاورزی، با ترسیم پراکنش مکانی شوری آبهای زیرزمینی، تغییرات شوری آنها را در یک دورة ده ساله (1387-1378) بررسی کند. برای این منظور نتایج تجزیه شیمیایی نمونه آب 45 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق، شامل پارامترهای (EC)، (SAR) و (Cl) در خرداد ماه 1378 و 1387 مقایسه شدند و با استفاده از نرمافزار Arc/GIS پراکنش شاخصهای کیفی مزبور در دشت سراب با ترسیم نقشههای کیفی (شامل نقشههای هم ارزش EC، SAR و Cl) نشان داده شدند. نتایج این بررسی نشان میدهد که آبهای زیرزمینی با شوری کم و خیلی کم به پایکوههای ارتفاعات اطراف دشت اختصاص دارند و به سمت مرکز و غرب دشت بر میزان شوری آنها افزوده میشود. همچنین تغییرات شاخص EC در منطقه مشخص میکند که میزان آبهای زیرزمینی شیرین از خرداد 1378 تا 1387 تنزل یافته است. در عوض در این مدت مقدار آبهای با شوری کم 5/14 درصد افزایش نشان میدهد. در این دوره از آبهای زیرزمینی شور هم در حدود 7/6 درصد کاسته شده و بر میزان آبهای خیلی شور افزوده شده است.
