نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه آموزشی ژئومورفولوژی دانشگاه تبریز

2 جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی)، دانشگاه تبریز

چکیده

تغییرات مجرای رودخانه، فرسایش کناره­ای و رسوبگذاری کناره­ای فرایندهای طبیعی رودخانه­های آبرفتی هستند. این مقاله با هدف بررسی جابه­جایی مئاندر و تغییرات الگوی رودخانه و تأثیر آن بر وضعیت فرسایش و رسوبگذاری رودخانه گاماسیاب در استان کرمانشاه انجام شده است. در این مطالعه از عکس­های هوایی سال­های 1334، 1348، 1382 و تصاویر ماهواره­ای IRS سال 1389 با قدرت تفکیک 8/5 متر استفاده شده است. با انجام عملیات مختصات­دار کردن عکس­های هوایی در نرم­افزارARC MAP  بر اساس نقشه­های 25000/1 مسیر رودخانه رقومی شده و رودخانه به 12 بازه تقسیم شده است. با انطباق مسیرهای رودخانه برای دوره­های متوالی مکان­هایی که جابه­جایی داشته­اند شناسایی شده­اند. با استفاده از نرم­افزار ARC MAP پلی­گون­هایی که نشان­دهنده اختلاف بین دو موقعیت رودخانه هستند ترسیم شده و مساحت سطوح فرسایشی و رسوبگذاری برای هر طرف از رودخانه به­طور جداگانه­ای محاسبه شده است. از سال 1334 تا 1348 مساحت سطوح رسوبگذاری شده در طول رودخانه 5/258 هکتار، از سال 1348 تا 1382 این مساحت 6/402 هکتار و از سال 1382 تا 1389 مساحت سطوح رسوبگذاری شده 9/112 هکتار بوده است. از سال 1334 تا 1348 مساحت سطوح فرسایش­یافته 347 هکتار، از سال1348 تا  1382 این مساحت 7/414 هکتار و از سال 1382 تا 1389 سطوح فرسایش­یافته 2/138 هکتار بوده است. نتایج نشان داد که سطوح فرسایش­یافته در رودخانه گاماسیاب بیشتر از سطوح رسوبگذاری شده می­باشد و این به­دلیل جابه­جایی و تغییر مسیر رودخانه می­باشد به­طوری که بعضی از قسمت­های رودخانه بیش از 400 متر جابه­جایی داشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study Channel Changes and Bank Erosion in the Gamasiab River from 1958 to 2010

نویسندگان [English]

  • Mohammadhossein Rezaei Moghadam 1
  • Nooshin Pirouzi Nejad 2

1 Department of Geomorphology, University of Tabriz

2 Physical Geography (Geomorphology), University of Tabriz

چکیده [English]

River channel change, such as bank erosion and accretion are natural processes in alluvial rivers. This paper aims to investigate migration and channel change plan form and effect on bank erosion and accretion done in Gamasiab River in Kermanshah Province. This study used  aerial photography taken in 1955, 1969, 2003 and IRS satellite imagery of 2010 with a resolution of 5/8 m, aerial photographs were orthophoto in ARCMAP software based on 1/25000 topographic map. Shoreline was digitized and river was divided into 12 reaches. By comparing river in the sequence period investigated the positions have a change. Using the ARCMAP software to create polygons that represented the difference between two positions we calculated erosion and accretion separately for each side of the river. The area of bank accretion along the river had been 285.5 ha and from 1955 to 1969 this area had been 402.6 ha from 1969 to 2003 and the area of bank accretion was 112.9 ha from 2003 to 2010. Bank erosion had been 347 ha from 1955 to 1969, and this was been 414.17 ha from 1969 to 2003 and the area of bank erosion had been 138.2 ha from 2003 to 2010. Results show that the amount of bank erosion is more due to bank accretion in the Gamasiab River. Change and migration in river is the cause of the erosion. Some places in river show about 400 m of movement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • River migration
  • Bank erosion
  • Accretion
  • IRS satellite imagery
  • Gamasiab River
1ـ تلوری، عبدالرسول (1379)، «نقش ویژگی­های مواد دیواره­ها در فرسایش کناره­ای رودخانه کارون، مجله پژوهش و سازندگی، شماره 47­، صص 52-57.
2ـ رضائی مقدم، محمدحسین؛ خوشدل، کاظم (1388)، «بررسی پیچ و خم­های مئاندر اهر چای در محدوده دشت ازومدل ورزقان»، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال بیستم، شماره 1 صص 101-112.
3ـ غفاری، گلاله؛ سلیمانی، کریم و ابولفضل مساعدی (1385)، «بررسی تغییرات مورفولوژیکی کناری آبراهه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی بابلرود و مازندران»، مجله پژوهش­های جغرافیایی، شماره 57، صص 61-71.
4ـ فاطمی عقدا، سیدمحمود و فرج­اله فیاضی و داریوش علیپور (1380)، «بررسی زمین­شناسی مهندسی بخشی از رودخانه کرخه (روستای عبدالمان تا روستای الهایی)، نشریه علوم دانشگاه تربیت معلم، جلد 1، شماره 2.
5ـ مرشدی، جعفر و سیدکاظم علوی پناه (1389)، «آشکارسازی تغییرات ژئومورفیک مسیر رودخانه کارون، با استفاده از داده­های GIS  و RS ، سنجش از دور و GIS ایران، شماره 3، صص 75-89.
6ـ نوحه­گر، احمد؛ یمانی، مجتبی (1382)، «بررسی وضعیت ژئومورفولوژیکی پیچان رود و نقش آن در فرسایش بستر و کناره­های رودخانه میناب (پایین دست میناب) پژوهش­های جغرافیائی، شماره 51 صص 65-85.
7- Bartholdy, J., P. Billi, (2002), “Morphodynamics of Pseudomeadering Fravel Bar Reach”, Geomorphology 42, pp 293-3104.
8- Dulal Krishna Prasad, Yasuyuki Shimizu, (2010), “Experimental Simulation of Meandering in Clay Mixed Sediments, Journal of Hydro- Environment Research4”, 329-343.
9- Fuller, Ian C., Andrew R.G. Large, David J. Milan, (2003),   Quantifying Channel Development and Sediment Transfer following Chute Cutoff in a Wandering Gravel-bed River, Geomorphology 54, pp 307-323.
 10- Goswami, U., J.N. Sarma, A.D.Patgiri, (1999), “River Channel Changes of the Subansiri in Assam”, India, Geomorphology 30, pp.227-244.
11- Greenbaum, Noam, Nathaniel Bergman (2006), “Formation and Evacuation of a Large Gravel-bar Deposited during a Major Flood in a Mediterranean Ephemeral Stream”, Nahal Me'arot, NW Israel,   Geomorphology, 77, pp. 169-186
12- Gregory, k.j (2006), “The Human Role in Changing River Channels”, Geomorphology 79, pp172-191.
13- Hooke, J.M., (2007), “Spatial Variability, Mechanisms and Propagation of Change in an Active Meandering River, Geomorphology 84, pp227-296.
14- Hooke, J.M., (2004), “Cutoffs Galore: Occurrence and Causes of Multiple Cutoffs on a Meandering Rive”, Geomorphology 61, pp 225-238.
15- Jorge D. Abad, Macelo H. Garcia (2006), “RVR Meander: A Toolbox for Re-meandering of Channelized Streams”, Computers & Geosciences. 32 p 92-101.
16- Kummu, Matti, Lu, X.X., Rasphon, Akchousanh, Sarkkula, Juha, Koponen, Jorma, (2008), “Riverbank Changes Along the Mekong River: Remote Sesing Detection in the Vientiane Nong Khai Area” Quaternary International, 186, pp, 100-112.
17- Li, Luqian, Lu, Xixi, Chen, Zhongyuan (2007), “River Channel Change during the Last 50 Years in the Middle Yangtze River”, The Jianli Reach, Geomorphology, 85, pp, 185-196.
18- Nicol, Tami J., Hickin. Edward J., (2010), “Planform Geometry and Channel Migration of Confined Meandering River on the Canadian Prairies”, Geomorphology, 116, pp 37-47.
19- White Janson Q, Gregory B. Pasternack, Hamish J. Moir (2010), “Wally width Variation Influences Riffle-pool location and Persisnce on a Rapidly Incising Gravel Bed River”, Geomorphology, 121, pp, 206-221.
20- Yao,Zhengyi,Ta Wanquan, Jia, Xiaopeng, Xiao, Jianhua, (2011), “Bank erosion and Acccceretion Along the Ningxia- Inner Mongolia Reaches of the Yellow River from 1958 to 2008”, Geomorphology 127, pp.99-106.