نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز

2 جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه زنجان

چکیده

در این مقاله با توجه به اهمیت و ضرورت شناخت ویژگی‌های محیط طبیعی جهت تمیز و تشخیص نقاط مناسب برای ایجاد بناها و ساختمان‌ها شهری، از مناطق نامساعد، دست به پهنه­بندی اراضی بخش مرکزی منطقه آزاد ارس، برای توسعه شهری زده شده است. برای این منظور 6 شاخص (فاصله از گسل، حریم رودخانه ارس، حریم مسیل‌ها، جنس زمین، فرسایش و شیب) در نظر گرفته شده و دست به تهیه و تولید آن‌ها زده شد. بعد از تولید شاخص‌ها، با توجه به موضوع پژوهش با استفاده از مدل AHP، هر یک شاخص‌ها وزن­دهی شده و با استفاده از قابلیت‌های نرم­افزار ARC GIS دست به ترکیب شاخص‌ها زده شد و نقشه پهنه­بندی زمین برای توسعه شهری منطقه آزاد به­دست آمده و مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشانگر آن می‌باشد که مطلوب‌ترین مکان برای توسعه شهری بر اساس دوری از عوامل بحران­آفرین طبیعی در سمت جنوب، جنوب­غربی و غرب منطقه قرار دارد که 4762 هکتار از مساحت منطقه را به خود اختصاص داده است. این در حالیست که 2300 هکتار از اراضی این منطقه، اراضی با عدم مطلوبیت برای توسعه شهری می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Land Zoning for Urban Development of Central Section of Aras Free Zone Using AHP Model

نویسندگان [English]

  • Shahrivar Roostayee 1
  • Akbar Asgari Zamani 1
  • Ali Zolfi 2

1 Department of Geography and Urban Planning, University of Tabriz

2 Geography and Urban Planning, University of Zanjan

چکیده [English]

In this paper the importance and necessity of knowing the characteristics of the natural environment to identify suitable locations for buildings and municipal buildings from poor areas, zoning lands to the central part of Aras Free Zone, was acting for urban development. Six indicators (distance from the fault, the Aras river privacy, water studied privacy, land formation, land erosion and slope) were considered and produced. After defining the parameters, according to the research using AHP, by weighting each indicator in ArcGIS software capabilities in order to combine the indicators. The zoning map for urban development was obtained and evaluated. The results indicate that the most desirable locations for urban development based on the distance from natural hazards zones are in the South, South west and West regions where 4762 ha of area were allocated. Meanwhile in 2300 ha of land area, land for urban development was not desirable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • urban development
  • Zoning of land
  • Central part of Aras Free Zone
  • AHP Model
1ـ ابراهیمی، محسن، هادی خلیل­­نژاد، محمدرضا شناسنده (1385). «برنامه­ریزی مدیریت پیشگیری و مقابله با زلزله در شهر تهران»، مجموعهمقالاتاولین همایشمقابلهباسوانحطبیعی، پردیس فنی دانشگاه تهران.
2ـ توفیق، فیروز (1372)، «ارزشیابی چند معیاری در طرح­ریزی کالبدی»، مجله آبادی، شماره 11، صص40-43
3ـ رحمتی، صفر قائد و نسیم حیدری­نژاد (1388)، «گسترش فیزیکی شهرها و ضرورت تعیین حریم امن شهری (نمونه: شهر اصفهان)»، مجله جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 1، صص 14-24.
4ـ زبردست، اسفندیار (1380)، «کاربرد تحلیل فرایند سلسله­مراتبی در برنامه­ریزی شهری و منطقه‌ای»، هنرهای زیبا، شماره10، صص 22- 18   
5ـ سازمان زمین شناسی کشور، نقشه‌های زمین­شناسی 100000: 1 شهرستان جلفا.
6ـ سایت رسمی منطقه آزاد ارس (www.arasfz.ir) .
7ـ سرور، رحیم (1383)، «استفاده از روش ای. اچ. پی در مکان­یابی جغرافیایی (مطالعه موردی: مکان­یابی جهت توسعه آتی شهر میاندوآب)»، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 49، پاییز، صص 38-19.
8ـ صدوق ونینی، سیدحسن؛ توکلی­نیا، جمیله و زارعی، امید (1388)، پهنه­بندی زمین برای توسعه فیزیکی شهر شیراز با استفاده از GIS و AHP، فصلنامه سپهر، دوره هجدهم، شماره 72، صص 32-39.
9ـ عبداللهی، مجید (1380)، «مدیریتبحراندرنواحیشهری»، انتشارات سازمان شهرداری‌ها.
10ـ قدسی­پور، حسن (1385)، «فرایند تحلیل سلسله­مراتبی»، تهران، انتشارات دانشگاه امیرکبیر.
11ـ قدیری، محمودعلی (1381)، «کاربرد روش‌های برنامه­ریزی شهری (کاربری زمین) در کاهش آسیب­پذیری مناطق شهری در برابر زلزله: مطالعه موردی، منطقه 17 تهران»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
12ـ مهندسان مشاور رویان (1390)، «مطالعات تفصیلی ارزیابی اثرات زیست محیطی شهرک صنایع پاک جلفا» (جلد دوم: وضع موجود محیط زیست).
13ـ هجرتی، سیدعباس (1385)، «ارزیابیراهبردهایموثربرمدیریتبحران (بلایایطبیعی)درطرح‌هایتوسعهشهری موردیطرحمجموعهشهریتهران»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
14- http://www.globalmapper.com. Global Mapper Users Manual.
15- Cuny, F.C. (1393), “Disasters & Development”, Oxford University Press.
16- Malczewski, J. (1999), “Spatial Multi Criteria Decision Analysis”, In: J. Ctill (Ed), Multicriteria Decision Making and Analysis: A Geographic Information Sciences Approach, Brook Field, VT: Ashgate Poblishing.
17- Marinoni, O. (2004). “Implementation of the Analytical Hierarchy Process with VBA in ArcGIS”, Computers and Geosciences, 30, 6, pp. 637-646.
18- Mohamed A. AL-Shalabi, Shattri Bin Mansor, Nordin Bin Ahmed, Rashid Shiriff, (2006), “GIS Based Multicriteria Approaches to Housing Sitesuitability Assessment”, XXIII FIG CongressMunich, Germany, October 8-13, 2006.
19- Ülengin, Burç. Füsun Ülengin. Ümit Güvenç (2001). “A Multidimensional Approach to Urban Quality of Life: The Case of Istanbul”, European Journal of Operational Research, 130 (2001) 361-374.
20- Undro (1976), Guidelines for Disaster Prevention, Vol. 1, Pre-disaster Physical Planning of Human Settlements.