نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• رسول قربانی ¹
• محمد جام کسری ²
• ملیحه میرزابکی ¹

¹ جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز

² جغرافیا و برنامه ریزی شهری

چکیده

طرح­های جامع شهری مهم­ترین ابزار هدایت و ساماندهی نظام­مند شهرها، آشکارترین نمود شهرسازی نوین در ایران محسوب می­شوند که از اواسط دهه1340 شمسی در مواجهه با نارسایی­های کالبدی- فضایی شهرهای کشور به­کار گرفته شدند و علی­رغم نزدیک به نیم قرن سابقه طرح­های توسعه شهری و فراز و نشیب­هایی که در تهیه و اجرای این طرح­ها وجود داشته، فرایند ارزیابی به مثابه ابزاری مدیریتی در راستای تحقق اهداف و موفقیت طرح­های جامع تاکنون جایگاه مناسب و لازم را در نظام برنامه­ریزی نیافته است.
بنـابراین، نـقاط قوت و ضعف آن­ها  به­طور عـلمی شناسایی نشده و بازخورد آن در نظام برنامه­ریزی انعکاس نیافته و علی­رغم تداوم تهیه طرح­های مختلف شهری، کمبودهای مزبور که ناشی از حلقه مفقوده ارزیابی در فرایند برنامه­ریزی کشور است، همچنان پابرجا مانده است. بنابراین، برای نیل به یک برنامه­ریزی پویا، مستمر، منعطف و مبتنی بر واقعیات، ارزیابی طرح­های توسعه شهری گامی است ضروری که نمی­توان اهمیت آن را نادیده گرفت.
مقاله حاضر به منظور بررسی نارسایی طرح­های جامع شهری در رسیدن به اهداف و ارزیابی تحقق­پذیری آن­ها به رشته تحریر درآمده است. در این تحقیق، سعی شده از شیوه­ای جدید در ارزیابی طرح­های جامع استفاده شود. در این شیوه با استفاده از روش ارزیابی تحلیل دستیابی به اهداف (Goal-Achievement analysis) و با بهره­گیری از دانش و ابزار سیستم­های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، علاوه بر استفاده از روش انطباق سرانه­ای، به تطبیق مکانی و مغایرت­های صورت گرفته در تحقق اهداف کالبدی نیز پرداخته شده است.
نتایج تحقیق بیانگر آنست که گسترش شهر در طول دوره طرح در ابعاد مختلف اعم از محدوده، جهات توسعه، استقرار مکانی کاربری­ها، تراکم­های شهری از پیشنهادات طرح تخطی نموده و سازمان اجرایی ناظر برآن نتوانسته است گسترش شهر را با پیشنهادات طرح منطبق سازد.

کلیدواژه‌ها

• توسعه شهری
• طرح جامع
• ارزیابی
• سیستم اطلاعات جغرافیایی
• شهر بناب

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Spatial Adaptation Ratio on Urban Comprehensive Plans Implementation Process; Case study: Bonab City

نویسندگان [English]

• Rasool Ghorbani ¹
• Mohammad Jam-e- Kasra ²
• Maliheh Mirzabaki ¹

¹ Geography and Urban Planning, University of Tabriz

² Geography and urban planning

چکیده [English]

Urban comprehensive plans, as the most significant instruments for systematically directing and coordinating cities, are considered the most apparent manifestations of modern urbanization in Iran. These plans have been used since the mid-1960s in response to spatial-structural deficiencies seen in cities in Iran. Despite almost half-a-century history of having urban development plans and the ups and downs faced for designing and implementing them, the Evaluation process, which is a management tool for realization of objectives and accomplishments of comprehensive plans, has not acquired its necessary position in the planning system yet.
Therefore, it could be said that the strengths and weaknesses of the urban development plans have not been scientifically identified and no feedback has been provided to the planning system. Therefore, the aforementioned shortcomings, resulting from the missing link of assessment in the country’s planning system, persist despite continuous efforts for designing different urban plans. Hence, in order to achieve a dynamic, constant, flexible system of planning those accords with realities, assessment of urban development plans is a necessary step which could not be ignored.
This article aims to investigate deficiencies of comprehensive urban plan in achieving their objectives and to assess the Implementation of such plan. It attempts to apply modern methods to assess comprehensive plans. In this method, Goal Achievement Method (GAM) is used along with tools of geographical information systems and per capita adaptation to adapted or non- adapted with  location if physical fabric objectives.
Results obtained from this study indicate that expansion of cities all over the period has flown in the face of the proposed plan in different aspects, including urban boundary, directions of development, location of different uses, urban densities and the administration organization of plan has failed to match the expansion of the city with the proposed plan.

کلیدواژه‌ها [English]

• urban development
• Comprehensive Plan
• evaluation
• geographical information system (GIS)
• Bonab City