نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

گروه ژئومورفولوژی دانشگاه تبریز

چکیده

هدف از پژوهش حاضر ارزیابی حساسیت اراضی حوضه­ گویجه­بل در وقوع زمین­لغزش با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و تحلیل سلسله­مراتبی (AHP) می­باشد. مهم­ترین دلیل انتخاب این حوضه برای پژوهش، مشاهده­ زمین­لغزش­های موجود در منطقه توسط پژوهشگر و نگرش حفاظت زیست­ محیطی نگارند­گان است. این حوضه یکی از زیرحوضه­های اهرچای به وسعت 7406 هکتار با موقعیت جغرافیایی ً26/21، َ47، ْ46 تا ً64/53، َ56، ْ46 طول شرقی و ً13/42، َ21، ْ38 تا ً04/39، َ27، ْ38 عرض شمالی می­باشد. معیارهایی که جهت تحلیل حساسیت زمین­لغزش­ها در حوضه­ مورد بررسی انتخاب گردید شامل 9 پارامتر (شیب، جهت، ارتفاع، سنگ­شناسی، گسل، شبکه­ ارتباطی، کاربری اراضی، بارش و آبراهه­های اصلی) است که از نقشه­های پایه و مطالعات میدانی و تصویر ماهواره­ای اسپات استخراج و با استفاده از تکنیک­های مکانی تحت GIS در 5 طبقه نسبت به تأثیر هر واحد در وقوع زمین­لغزش ارزش­گذاری اولیه شد. سپس با استفاده از برنامه­ الحاقی ماریونی (اکستنشن AHP) مقایسه­ دوبه­دو بر روی لایه­ها انجام و نقشه­ نهایی حساسیت اراضی در وقوع لغزش استخراج گردید. نتایج حاصل از تحلیل حساسیت زمین­لغزش­ها در حوضه گویجه­بل نشان داد که تأثیرگذارترین عامل در وقوع زمین­لغزش با توجه به بیش­ترین وزن معیار سنگ­شناسی با وزنی برابر با 3113/0 و معیار ارتفاع با حداقل وزن (0178/0) با تأثیر کمترین مقدار در وقوع زمین­لغزش در حوضه­ گویجه­بل هستند. هم­چنین تحلیل خطر زمـین­لغزش در حوضه­ مورد مطالعه نـشان می­دهد که اراضی در معرض خطر با استطاعت لغزش بسیار بالا بالغ بر 1222 هکتار مساحت می­باشد که این میزان در حدود 5/16 درصد از کل منطقه را شامل می­شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Landslide Hazard Mapping in Goijabel of Ahar Using GIS

نویسنده [English]

  • seayed asadollah Hejazi

Geomorphology of Tabriz University

چکیده [English]

This article aims to evaluate sensitivity of Goijabel basin lands in landsliding based on GIS and AHP. The main reason for selection of this basin for research is to observe the current landsliding in the region by the author and environmental preservation attitude of the authors. This basin is one of the sub-basins of Aharchi in area of 7406 Hectares with geographical statues of 46,47,21/26 to 46,56,53/64 east longitude and 38,21, 42/13 to 38,27,39/04 north latitude. The criteria selected for analysis of landsliding sensitivity in the study basin involve nine parameters (slope, aspect, height, lithology, fault, road, landuse, precipitation and main water ways) extracted from basic maps, field studies and spot satellite images and their primary valuation was conducted by using GIS techniques in five layers relative to the effect of each measure on incidence of landsliding. Then pair comparison of the layers was carried out by using Mariyoni attached program (AHP extension) and final map of the land sensitivity in landsliding was extracted. The results of landsliding sensitivity analysis in Goijabel basin showed that the most effective factor in land sliding is lithology with weight of 0.3113 according to the highest weight and then the height with minimum weight of 0.0178 is the criterion with lowest effect in landsliding. Also the analysis of landsliding danger in the study basin shows that endangered lands with high sliding capability involve 1222 ha which cover %16.5 of the total regions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Goijabel
  • Landslide
  • AHP
  • GIS
ـ احمدی، حسن (1386)، «ژئومورفولوژی کاربردی» چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه تهران.
ـ احمدی، حسن و همکاران (1382)، «پهنه­بندی خطر حرکت­های توده­ای با استفاده از دو روش رگرسیون چندمتغیره (MR) و تحلیل سلسله­مراتبی (AHP)، (مطالعه موردی حوضه­ آبخیز گرمی چای)»، مجله­ منابع طبیعی ایران، جلد 56، شماره­ 4.
ـ جوکار سرهنگی، عیسی و همکاران (1386)، «پهنه­بندی خطر زمین­لغزش در حوضه­ صفارود با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی»، مجله جغرافیا و توسعه­ ناحیه­ای, شماره­ 9.
ـ رجائی، عبدالحمید (1387)، «کاربرد ژئومورفولوژی در آمایش سرزمین و محیط»، چاپ سوم، انتشارات قومس.
ـ شریعت جعفری، محسن (1375)، «زمین­لغزش»، انتشارات سازه.
ـ ضیائی، حجت­الله (1389)، «اصول مهندسی آبخیزداری»، چاپ سوم، انتشارات آستان قدس رضوی.
ـ عظیم­پور، علیرضا و همکاران (1388)، «ارزیابی نتایج مدلAHP در پهنه­بندی خطر زمین­لغزه «مطالعه­ موردی حوضه­ آبریز اهرچای» مجله­ علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، سال نهم، شماره­ 28.
ـ عظیمی حسینی، محمد و همکاران (1389)، «کاربرد GIS در مکان­یابی» چاپ اول، انتشارات مهرگان قلم.
ـ علیمحمدی، صفیه و همکاران (1388)، «ارزیابی کارایی مدل­های پهنه­بندی خطر زمین­لغزش در حوضه­ آبخیز سیدکلاته رامیان» مجله­ پژوهش­های حفاظت آب و خاک، جلد شانزدهم، شماره­ اول.
ـ قدسی­پور, سیدحسن (1389)؛ «فرایند تحلیل سلسله­مراتبی (AHP)»، چاپ هشتم، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران).
ـ محمدی، مجید و همکاران (1388)، «ارزیابی مدل­های عامل اطمینان، ارزش اطلاعاتی و فرآیند تحلیل سلسله­مراتبی در پهنه­بندی خطر زمین­لغزش (بررسی موردی: بخش از حوضه­ آبخیز هراز)، نشریه­ مرتع و آبخیزداری، مجله­ منابع طبیعی ایران، دوره­ 62، شماره 4.
ـ محمودی، فرج­الله (1387)، «ژئومورفولوژی دینامیک»،چاپ دوم، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.
- Blochl, A & B, Braun (2005), “Economic Assessment of Landslide Risks in the Swabian Alb, Germany Research Framework and First Results of Homeowners and Experts Surveys”, Natural Hazards and Earth System Sciences, Vol. 5, PP: 389-396.
- Brardinoni, F. et al (2002), “Complex Mass Wasting Response of Drainage Basins to Forest Management in Coastal British Colombia” Geomorphology, Vol 49, PP: 109-124.
- Collison, A et al (2000), “Modelling the Impact of Predict Climate Change on Landslide Frequency and Magnitude in SE England”, Engineering Geology, Vol 55, PP: 205-218.
- Dai, F.C. et al (2002), “Landslide Risk Assessment and Management: an Overview”, Engineering Geology, Vol. 64, PP: 65-87.
- Dhakal, A.S. & R.C. Sidle (2003), “Long-term Modeling of Landslides for Different Forest Management Practices” Earth Surface Processes and Landforms, Vol 28, PP: 853-868.
- Guthrie, R.H. (2002), “The Eeffects of Logging on Frequency and Distribution of Landslides in Three Watersheds on Vancouver Island, British Columbia” Geomorphology, Vol 43, PP: 273-292.
- Jakob, M. (2000), “The Impact of Logging on Landslide Activity at Clayoquot Sound, Brritish Columbia” Catena, Vol. 38, PP: 279-300.
- Lyons, J.K & R.L, Beschta (1983), “Land Use, Floods and Channel Changes: Upper Middle fork Willamette River, Oregon (1936-1980)”, Water Resource Research, Vol. 19 (2), PP: 463-471.
- Montgomery, D.R et al (2000), “Forest Clearing and Regional Landsliding” Geology, Vol. 28, PP: 311-314.
- Roering, J.J et al (2003), “Shallow Land Sliding, Root Reinforcement, and the Spatial Distribution of Trees in the Oregon Coast Range”, Canadian Geotech Journal, Vol 40, PP: 237-253.
- Schmidt, M. & T. Glade (2003), “Linking Global Circulation Model Outputs to Regional Geomorphic Models: A Case Study of Landslide Activity in New Zealand” Climate Research, Vol 25, PP: 135-150.
- Simon, A. & A.J.C. Collison (2002), “Quantifying the Mechanical and Hydrologic Effects of Riparian Vegetation on Streambank Stability”, Earth Surface Processes and Landforms, Vol 27 (5). PP: 527-546.
- Swanson, F.j & C.T. Dyrness (1975), “Impact of Clear-cutting and Road Construction on Soil Erosion by Landslides in the Western Cascade Range, Oregon” Geology, Vol. 3 (7), PP: 393-396.
- Van Asch, T.W.J et al (1999), “A View on Some Hydrological Triggering Systems in Landslides”, Geomorphology, Vol. 30, PP: 25-32
- Van Beek, L.P.H & W.J. Vash (2004), “Regional Assessment of the Effects of Land Use Change on Landslide Hazard by Means of Physically Based Modeling”, Natural Hazards, Vol 31, PP: 289-304.
- Watson, A. et al (1999), “Root Strength, Growth, and Rates of Decay: Root Reinforcement Changes of Two Tree Species and Their Contribution to Slope Stability” Plant and Soil, Vol 217, PP: 39-47.