نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• کریم حسین زاده دلیر ¹
• محمدحسین خدابخش چاخرلو ²

¹ جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز

² جغرافیا و برنامه ریزی شهری

چکیده

همواره زلزله­های بزرگ باعث خسارات بزرگی در زندگی انسان می­شوند. یکی از این خسارت­ها، آسیب­پذیری شبکه­های ارتباطی است که امکان نجات دادن آسیب­دیدگان زلزله، به­ویژه در 72 ساعت اولیه را با مشکل جدی مواجه می­سازد. امروزه با گسترش کالبدی و افزایش تراکم شهرهای بزرگ، وضعیت خطرناکی در صورت بروز زلزله به­وجود می­آید. زیرا سلسله­مراتب شبکه­های ارتباطی معمولاً رعایت نشده، عرض راه­ها کم بوده و مراکز درمانی دور از دسترس شهروندان قرار می­گیرد. بروز زلزله­ای با شدت بالا در این شهرها منجر به از بین رفتن کارایی شبکه­های ارتباطی، حجم بالای تلفات انسانی و خسارت­های مالی عمده خواهد بود. در شهر تبریز محدوده مناطق 1 و 5 در مجموع دارای وسعتی معادل 3327 هکتار است. مساحت منطقه یک بالغ بر 2844 هکتار و وسعت منطقه پنج نیز 483 هکتار می­باشد. براساس برآوردهای موجود، جمعیت این دو منطقه مجموعاً بالغ بر 458939 نفر است. در تحقیق حاضر با استفاده از 12 شاخص «کاربری زمین، عرض راه­ها، ارتفاع ساختمان­ها، درجه محصوریت، تراکم جمعیتی، تراکم ساختمانی، سطح اشغال ساختمان­ها، کیفیت ابنیه، مصالح ابنیه، قدمت ابنیه، دسترسی به مراکز درمانی، دوری و نزدیکی به گسل­های اصلی» که از طریق مدل­های مختلف تلفیق اطلاعات و نقشه­ها در محیط GIS که براساس مدل تحلیل سلسله­مراتبی معکوس ترکیب شده­اند، آسیب­پذیری شبکه­های ارتباطی مناطق یک و پنج در مقابل زلزله مشخص شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد خیابان­هایی که دارای تراکم­های ساختمانی و جمعیتی بالا، کیفیت ابنیه پایین، فاصله زیاد تا مراکز امدادی، درمانی و درجه محصوریت بیش­تری بوده­اند، آسیب­پذیرتر بوده و در نتیجه دارای امتیاز منفی بیش­تری هستند. هم­چنین بزرگراه­ها و خیابان­های با عرض بیش­تر و تراکم ساختمانی و جمعیتی پایین­تر، دارای آسیب­پذیری کم­تری بوده­اند. با حرکت از سمت شرق به غرب به میزان آسیب­پذیری خیابان­ها افزوده می­شود. این آسیب­پذیری مسیرها در مرکز مناطق به اوج خود می­رسد. به این ترتیب شبکه­های ارتباطی موجود در مرکز، هنگام بروز زلزله از ایفای نقش خود عاجز خواهند بود.

کلیدواژه‌ها

• آسیب پذیری
• زلزله
• شبکه های ارتباطی
• تبریز
• تحلیل سلسله مراتبی معکوس
• GIS

عنوان مقاله [English]

The Study of Efficiency of Street Networks in Earthquake (Case Study of Zones 1 and 5 of Tabriz Detailed Pland)

نویسندگان [English]

• Karim Hosseinzade Delir ¹
• MohammadHosein Khodabakhah Charkhaloo ²

¹ Geography and Urban Planning, University of Tabriz

² Geography and urban planning

چکیده [English]

Large earthquakes usually cause huge damages to human life. Street network vulnerability makes the rescue operation to encounter serious difficulties especially at the first 72 hours after the incident. Today, physical expansion and high density of great cities, due to no attention to hierarchical street network, narrow access roads, large distance from medical care centers and location at areas with high seismic risk, would lead to a perilous and unpredictable situation in case of the earthquake. Occurrence of earthquakes with large magnitude would destroy the functionality of street networks and cause large amount of casualties and major financial damages. In Tabriz city, the areas of first and fifth zones are equal to 3327 hectares. The area of first and fifth zones is over 2844 and 483 ha respectively. According to current estimates, the population of these zones is equal to over 458939 people. In this research using 12 indexes such as: land use, width of roads, height of buildings, street inclusion, population and construction density, buildings area, quality, materials and antiquity of building, access to medical centers, distance and proximity to major faults vulnerability degree of street networks in zones 1 and 5 of detailed plan of Tabriz against the earthquake is calculated through overlaying maps and data in combination with IHWP method and GIS. The article concludes that buildings alongside the streets with high population and building density, low building quality, far to rescue centers and high level of inclusion represent high rate of vulnerability, compared with other buildings. Also highways and streets with substantial width and low building and population density hold little values of vulnerability. By moving on from east to west of the zones, the vulnerability increases. This vulnerability of streets is in high level in the central zones. Therefore, the existing street networks in the center will be unable to perform their role at the case of occurrence of earthquake.

کلیدواژه‌ها [English]

• Vulnerability
• Earthquake
• Street Network
• Tabriz, IHWP
• GIS