نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• رحمت الله فرهودی ¹
• سیدموسی پورموسوی ²
• سیدعلی حسینی ¹
• سیدمحمد حسینی ³

¹ جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران

² جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه امام حسین (ع).

³ جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، دانشگاه تهران

چکیده

یکی از مسائل مهم در حوزه برنامه­ریزی شهری، چگونگی رشد و توسعه فضایی شهر و الگوی حاصل از آن می­باشد. الگوی حاصله از توزیع فضایی فعالیت­های انسان شهری که از آن به فرم یا شکل شهر یاد می­شود، بنابر ماهیت پویا و متغیر شهرها همیشه در حال تغییر و دگرگونی بوده است. اما ناپایدارترین و نامطلوب­ترین شکلی که شهرها تاکنون به­خود دیده­اند، شکل گسترده یا گسترش افقی شهری می­باشد. شهر مشهد دومین کلانشهر کشور که به­عنوان شهر مورد مطالعه در این پژوهش انتخاب شده، از این مقوله مستثنا نمی­باشد. بررسی حاصله از این تحقیق، رشد افقی سریع و بی­برنامه­ای این شهر را در جهات مختلف در دهه­های اخیر (1335- 1385) و اثرات زیست محیطی آن، به­ویژه تأثیرات نامطلوب بر منابع خاک را نشان می­دهد. این مهم که با استفاده از روش­های مختلف مانند عکس­های هوایی، نقشه­های موجود در سازمان­ها، نقشه­های توپوگرافی و خاکشناسی و نرم­افزارهای GIS و SPSS انجام شده است، نتیجه می­دهد که از سال 1335 تا سال 1385 در اثر توسعه مناطق شهری و صنعتی در حومه شهر مشهد 8/27747 هکتار از خاک­های محدوده شهر با درجات مختلف مرغوبیت کشاورزی، برای همیشه از چرخه تولید خارج شده­اند که 10288 هکتار (37 درصد) جزو اراضی کلاس I، 6233 هکتار (22 درصد) جزو اراضی کلاس III،  9089 هکتار (33 درصد) جزو اراضی کلاس IV و 2147 هکتار (7.7 درصد) جزو اراضی کلاسVI  بوده است.

کلیدواژه‌ها

• گسترش افقی
• مشهد
• منابع خاک
• کشاورزی پیراشهری
• شکل پایدار

عنوان مقاله [English]

Analysis of Urban Sprawl of the City of Mashhad in Recent Decades (1956-2006) and Its Impact on Soil Resources

نویسندگان [English]

• Rahmatollah Farhudi ¹
• Seayed mosa Pourmosavi ²
• Seayad Ali Hosseini ¹
• Seayed Mohammad Hosseini ³

¹ Geography and urban planning, Tehran University

² Geography and Urban Planning, University of Imam Hussein (AS).

³ Political geography and geopolitics, Tehran University

چکیده [English]

Urban spatial growth and its patterns is one of the most important issues in urban planning. During the time, the patterns of spatial distributions which are called urban form are changing because of urban dynamics. Urban sprawl is one of the most unstable forms the cities have ever experienced.  The city of Mashhad as the second metropolis of Iran and the case study of this research is not exceted of these problems. Various methods such as aerial photographs, maps of the organizations, soil and topographic maps, GIS and SPSS software are used in this research. The result of survey showed a rapid and unplanned sprawl growth has happened for the Mashhad city in the recent decades (1956-2006) that have had some adverse effects on soil resources.
The results show from 1956 to 2006 around 27747.8 hectares of Mashhad suburb lands from different classes were changed into urban landuse for good.  Actually, this rapid and unplanned urban growth of Mashhad has destroyed 10,288 ha (37 percent) in class I, 6233 ha (22%) in class III, 9089 ha (33%) in Class IV and 2,147 ha (7.7 percent) in Class VI.

کلیدواژه‌ها [English]

• Urban Sprawl
• Mashhad
• Soil Resource
• Peri Urban Agriculture
• Sustainable Forms