نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تبریز.

2 دانش‌آموخته دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز

چکیده

محل زندگی انسان­ها مهم­ترین بخش شهر است و سهم عمده­ای از سطوح کاربری­ها را نیز به­خود اختصاص می­دهد؛ به­گونه­ای که در شهرهای کوچک بیش از 60 درصد و شهرهای بزرگ حدود 40 درصد از سطح شهر تحت پوشش کاربری مسکونی است. یکی از موارد مهم و پیچیده برای برنامه­ریزان شهری تعیین کیفیت موقعیت استقرار کاربری مسکونی و مطابقت آن با اصول شهرسازی می­باشد. پیچیدگی و ازیاد فاکتورهای موثر در تعیین کیفیت مکانی استقرار کاربری مسکونی، لزوم به­کارگیری روش­های چندمتغیره تصمیم­ساز جهت تعیین درجه تناسب کیفی استقرار کاربری مسکونی را می­طلبد. هدف عمده مقاله حاضر تعیین وضعیت فعلی الگوی استقرار کاربری­های مسکونی در تطابق با استانداردهای مکان­یابی کاربری مسکونی­های در مناطق ده­گانه شهرداری کلان­شهر تبریز می­باشد. بدین منظور از روش­های ارزیابی چندمعیاره مبتنی بر تحلیل سلسله­مراتبی برای تولید و تجزیه و تحلیل نقشه­ها و لایه­های مختلف کاربری­ها استفاده شده است. طی این فرآیند ابتدا شاخص­های طبیعی و انسانی مورد نیاز و تأثیرگذار در قالب 12 شاخص شناسایی، تهیه و مورد استفاده قرار گرفته­اند و در نهایت نقشه نهایی کیفیت استقرار بر اساس مدل AHP تولید شده است. بر اساس یافته­های تحقیق، از کل مساحت 09/4043 هکتاری کاربری مسکونی حدود 14/502 هکتار در مناطق با استاندارد خیلی کم تا کم در قسمت­های شمالی شهرداری مناطق 1، 4 و 10، 61/558 هکتار در مناطق با استاندارد متوسط در قسمت­های جنوبی شهرداری مناطق 1،2 و 314/2982 هکتار استانداردهای مکان­یابی در مناطق با استاندارد زیاد تا خیلی زیاد در قسمت­های مرکزی شهر واقع در شهرداری مناطق 3، 4، 5، 6، 7 و8 می­باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Qualitative assessment of Residential Land use Deployment Location in the Metropolitan of Tabriz with Analytical Hierarchic Process

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Poumohamadi 1
  • Hasan Mahmoudzadeh 2

1 Professor, Department of Geography and Rural Planning, University of Tabriz

2 Assistant Professor, Department of Geography and Rural Planning, University of Tabriz.

چکیده [English]

The most important part of a city is housing and assigns major part of land uses for itself. In such a way More than 60 percent in small towns and about 40 percent of big cities is covered by residential land use. The most important and complex items to the urban planners determining the quality of the residential Land use deployment position and match it with the principles of urban design. Prevalence of affective factors in determining the spatial quality of residential land use deployment location, Makes necessary using of multivariate procedures, for specifying the appropriate degree of quality of residential use. The main objective of current paper is to determine the current pattern of deployment residential land use in accordance with the standards of residential land use location in decuple municipality of Tabriz metropolis. To achieve this purpose, multi-criteria evaluation methods based on Analytical Hierarchy Process (AHP) employing for producing and analysis of maps. During this process, the natural and human factors have been identified in 12 indicators and the final quality map of residential land use deployment location based on AHP model produced. Based on research findings, from the total area of 4043.09 hectares residential land use about 502.14 Hectares with low to very low standard located in the northern parts of 1, 4, 10 and 558.61 Hectares in areas with average standard southern parts of the region's municipalities 1, 2 and 2982.314 hectares in areas with high to very high standards in the central parts of the city council district 3, 4, 5, 6, 7 and 8 are located.

کلیدواژه‌ها [English]

  • land suitability
  • Residential Land use
  • Multivariate analysis method
  • analytical hierarchy process
 
- پورمحمدی، م. (1385)، «برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری»، انتشارات سمت، تهران.
- پورمحمدی، م.، جمالی، ف.، تقی پور، ع. (1389)، «مکان­یابی خدمات شهری با ترکیب GIS و مدل AHP (نمونه موردی: مدارس ابتدایی شهر شاهرود)»، فضای جغرافیایی، شماره 31، پاییز.
- ثروتی، م.، خضری، س. (۱۳۸8)، «بررسی تنگناهای طبیعی توسعه فیزیکی شهر سنندج»، مجله پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 67، بهار.
- حسینی، س.، رضازاده، ر.، باقری، م.، عظمتی، ح.، قنبران، ع. (١٣٨8)، پایداری زیست محیطی در فضاهای باز شهری: ارزیابی کیفی محلات مسکونی در تبریز، مجله علوموتکنولوژیمحیطزیست، شماره 4، زمستان.
- خوب­آیند، س. (١٣79)، «تأمین مسکن بهینه برای اقشار کم­درآمد (مطالعه موردی شهر تبریز)»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
- رجبی، م.، منصوریات، ع.، طالعی، م. (1390)، «مقایسه روش­های تصمیم­گیری چندمعیاره AHP، AHP_OWA، AHP_OWA FUZZY برای مکان­یابی مجتمع­های مسکونی در شهر تبریز»، مجله محیط شناسی، شماره 57، بهار.
- رهنمایی، م. (1389)، «مجموعه مباحث و روش­های شهرسازی: جغرافیا»، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران، چاپ پنجم.
- عبدی، خ. (1385)، «مکان­یابی و مدل­سازی پراکنش فضای سبز شهری (پارک در مقیاس محله) مطالعه موردی»، پایان­نامه کارشناشی ارشد، دانشگاه تبریز.
- فرج­زاده، م.، بصیرت، ف. (۱۳۸5)، «پهنه­بندی حساسیت تشکیلات زمین­شناسی در مقابل نیروهای زلزله در منطقه شیراز با استفاده از GIS»، مجله پژوهش­های جغرافیایی، شماره 55، بهار.
- قدسی­پور، س. (١٣٨٤)، «فرایند تحلیل سلسله­مراتبی AHP»، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.
- مالچفسکی، ی. (١٣٨5)، «سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری»، ترجمه اکبر پرهیزکار، عطا غفاری گیلانده، انتشارات سمت، تهران.
- مختاری، م.، صفائی اصل، آ.، رنگزن، ک. (1385)، «مدل­سازی توسعه عملکردهای شهری و کاربرد مدل­های زیست محیطی در محیط GIS برای تعیین مناطق مناسب برای توسعه فیزیکی شهر»، سومین همایش سیستم­های اطلاعات مکانی، تهران.
- مخدوم،م.، درویش صفت، ع.، جعفرزاده، ه‍.، مخدوم، ع. (١٣٨3)، «ارزیابی و برنامه­ریزی محیط زیست با سامانه­های اطلاعات جغرافیایی (GIS)»، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
- مزیدی، ا.، صفرزاده، م. (1390)، شناسایی و رتبه­بندی عوامل موثر بر کاربری اراضی مسکونی با استفاده از تکنیک­های MADM مطالعه موردی؛ شهر یاسوج»، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 21، بهار.
- نظریان، ا.، کریمی، ب.، روشنی، ا. (1388)، «ارزیابی توسعه فیزیکی شهر شیراز با تأکید بر عوامل طبیعی»، فصلنامه جغرافیایی چشم­انداز زاگرس، پاییز.
- نوری، ج.، جوزی، س. (1381)، «ارزیابی توان اکولوژیک منطقه 22 شهرداری تهران به منظور کاربری توسعه شهری»، مجله علوموتکنولوژیمحیطزیست، شماره 12، بهار.
- وفائیان،م. (1371)، «مکانیک سنگ»، انتشارات دانشگاه یزد.
- De la rosa, D. (2000), “Conceptual Framework: Instituto de Recursos Naturalesy Agrobiologia”, Spain.
- Ravalli County Planning Department, (2008), “The Land Suitability Analysis”, January.
- FAO, (1976), “A Framework for Land Evaluation: Soils Bulletin 32”, Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, Italy.
- Hwang, H. (2004), “Web-based Multi-attribute Analysis Model for Engineering Project Evaluation”, Journal of Computer & Industrial Engineering, No 46. Vol 46, Issue 4, July, PP 669-678.
- Liu, J., Ye, J., Yang, W., Yu, S. (2010), “Environmental Impact Assessment of Land Use Planning in Wuhan City Based on Ecological Suitability Analysis”, Journal of Procedia Environmental Sciences, Vol. 2, pp. 185-191.
- Meng, Y., Malczewski, J., Boroushaki, S. (2011), “A GIS-based Multicriteria Decision Analysis Approach for Mapping Accessibility Patterns of Housing Development Sites: A Case Study in Canmore, Alberta”, Journal of Journal of Geographic Information System, Vol. 3, pp. 50-61.
- Tolga, E., Demircan, L., Kahraman, C. (2005), “Operating System Selection Using Fuzzy Replacement Analysis and Analytic Hierarchy Process”, Journal Production Economics, No. 97. Vol 97, Issue 1, 18 July, PP 89-117.
- Xuan, Z., Suxia, L., Mun, C. (2006), “Accessibility Analysis for Housing Development in Singapore with GIS and Multi-Criteria Analysis Methods”, Journal of Applied GIS, Vol. 2, pp.13.1-13.12.
- Yao, M. (2006), “Developing a Suitability Index for Residential Landuse”, University of Waterloo.
- Yaakup, A., Johar, F., Maidin, M., Ahmad, E. (2011), “GIS and Decision Support System for Malaysian Development Plan Studies”, Journal of Environment and Planning B: Planning zand Design, Vol. 21, 1-26.
- Yu, C. (2002), “A GP-AHP Method for Solving Group Decision-making Fuzzy AHP Problems”, Journal of Computer & Operation Research, No 29. Vol 29, Issue 14, December, PP 1969-2001.
- Zhu, X., Liu, S., Yeow, M.C. (2005), “A GIS-Based Multi-Criteria Analysis Approach to Accessibility Analysis for Housing Development in Singapore”, Proceedings of SSC 2005 Spatial Intelligence, Innovation and Praxis: The National Biennial Conference of the Spatial Sciences Institute, September, Melbourne: Spatial Sciences Institute.
- http://www.mhud.gov.ir.
- http://www.anjoman.urbanity.ir.