نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه زنجان کشور ایران شهر زنجان

2 دانشگاه زنجان کشورایران شهر زنجان

6

چکیده

در تحقیق حاضر تلاش شد در چارچوب روش محیطی به گردشی، الگوهای همدید ایجادکننده‌ بارش‌های شدید تابستانه در سواحل جنوبی دریای خزر شناسایی شود. بدین منظور با استفاده از آمار بارش روزانه 40 ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی منطقه برای دوره‌ 20 ساله­ 1991 تا 2010 و به وسیله‌ روش صدک، 29 روز دارای بارش بیش از 15 میلی‌متر که حداقل در 30 درصد ایستگاه‌های منطقه رخ داده بودند به­عنوان روز دارای بارش شدید شناسایی شدند. با استفاده از روش‌های تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای 3 الگوی همدید به­عنوان عوامل ایجاد بارش در این 29 روز به­دست آمد که الگوی اول 3/48 درصد، الگوی دوم 30 درصد و الگوی سوم 7/21 درصد از روزهای بارش شدید منطقه مورد مطالعه را به­خود اختصاص داده‌اند. به­منظور تحلیل همدید این الگوها از نقشه‌های فشار تراز دریا (Slp)، تراز 500 هکتوپاسکال، اُمگا (حرکات قائم جو)، تاوایی و جریانات رطوبتی تراز 850 هکتوپاسکال مربوط به دو روز قبل از هر بارش تا روز بارش استفاده شد و در نهایت مشخص شد عامل اصلی وقوع بارش‌های تابستانه در سواحل دریای خزر نفوذ سامانه‌ پرفشار و در پی آن شکل‌گیری جریانات خنک و مرطوب شمالی در سواحل جنوبی دریای خزر و همچنین وقوع همرفت گسترده در منطقه می‌باشد. هر سه الگو بر وقوع این شرایط تأکید دارند و تفاوت آن‌ها در محل استقرار سامانه‌ پرفشار و در نتیجه تعداد روزهای بارشی و شدت بارش می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Identify Synoptic Patterns of Heavy Rainfall in the Summer on the Southern Shores of the Caspian Sea

نویسندگان [English]

  • Masoud Jalali 1
  • Ali SHahbai 2
  • Vahab Kamrian 2

1 Daneshgah Zanjan KeshvarIranSHare Zanjan

2 Daneshgah ZanjanKeshvarIranSHahre Zanjan

چکیده [English]

In this paper, we attempted to identify the synoptic patterns of Summer heavy rainfall in the southern coast of the Caspian Sea by using environment- to- circulation method. To attain this aim , by using statistics of daily Precipitation of 40 synoptic and climatology stations located in the region for periods of 20 years of 1991 to 2010 and by percentile method , 29 days have rain more than 15 mm which have occurred in at least 30 percents of region stations , were determined as days with heavy rain. By using factorial analysis and cluster analysis methods , 3 synoptic patterns were determined as agent of creating rain in 29 days that the first pattern 48.3 percent , second pattern , 30 percent and the third pattern have allocated 21.7 percent of days of heavy rain in the studied region. In order to synoptic analysis of these patterns , maps of sea level pressure , 500 hectopascal level , omega (atmosphere vertical motions) , vorticity and moisture flows of level of 850 hectopascal related to two days before rain was used until rain day and finally it is determined that the main cause of occurring heavy summer rainfall in southern coast of the Caspian Sea is the penetration high-pressure system and after that formation of cool and moist northern flows as well as incidence of vast convection in the region. Each three patterns emphasize on occurrence of this condition and their difference is the place of deployment of high-pressure system and consequently the number of rainy days and severity of rain in these days.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Heavy precipitation
  • Cluster analysis
  • Atmospheric Pattern
  • Omega index
  • Relative Vorticity
  • southern coast of the Caspian Sea
امیدوار، کمال؛ صفرپور، فرشاد؛ محمودآبادی، مهدی و سعید الفتی (1389)، «تحلیل همدیدی اثرهای سردچال در وقوع بارش‌های شدید نواحی مرکز و جنوب غرب ایران»، مدرس علوم انسانی- برنامه‌ریزی و آمایش فضا، شماره 4، صص 189-161.
ـ حمیدیان‌پور، محسن؛ علیجانی، بهلول و علیرضا صادقی­نیا (1389)، «شناسایی الگوهای همدیدی بارش‌های شدید شمال شرق ایران»، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، شماره اول، صص 16-1.
ـ خوش­اخلاق، فرامرز؛ قنبری، نوذر و جعفر معصوم­پور سماکوش (1387)، «مطالعه اثرات نوسان اطلس شمالی بر رژیم بارش و دمای سواحل جنوبی دریای خزر»، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 66، صص 70-57.
ـ سلیقه، محمد و علیرضا صادقی­نیا (1389)، «بررسی تغییرات مکانی پرفشار جنب حاره در بارش‌های تابستانه نیمه‌ جنوبی ایران»، جغرافیا و توسعه، شماره‌ 17، صص 98-83.
ـ عربی، زهرا (1385)، «تحلیل سینوپتیکی بارندگی دوره 21 تا 26 تیرماه 1387 در ایران»، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 56، صص 15-1.
ـ عزیزی، قاسم؛ علی حنفی (1389)، «برآورد حداکثر بارش محتمل (PMP) حوضه آجی‌چای به روش سینوپتیکی»، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، شماره 2، صص 71-51.
ـ عزیزی، قاسم؛ نیری، معصومه و شیما رستمی جلیلیان (1388)، «تحلیل سینوپتیک بارش‌های سنگین در غرب کشور، مطالعه‌ موردی بارش دوره 7-14 مارس 2005، 16 تا 24 اسفند 1385»، فصل‌نامه جغرافیای طبیعی، شماره 4، صص 13-1.
ـ عزیزی، قاسم و زهرا صمدی (1386)، تحلیل الگوی سینوپتیکی سیل 28 مهرماه 1382 استان‌های گیلان و مازندران»، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره‌ 60، صص 74-61.
ـ علیجانی، بهلول؛ جعفرپور، زین­العابدین ؛ علی­اکبری بیدختی، عباسعلی و عباس مفیدی (1386)، «تحلیل سینوپتیکی الگوهای گردشی بارش‌های موسمی جولای 1994 در ایران»، نشریه علوم جغرافیایی، شماره 10، صص 38-7.
ـ جانباز قبادی، غلامرضا؛ مفیدی، عباس و آذرزرین (1390)، «شناسایی الگوهای همدید بارش­های شدید زمستانه در سواحل جنوبی دریای خزر»، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 42، صص 40-23.
ـ کاویانی، محمدرضاو بهلول علیجانی (1386)، «مبانی آب و هواشناسی»، چاپ سیزدهم، تهران، سمت.
ـ محمدی، بختیار و ابوالفضل مسعودیان (1389)، «تحلیل همدید بارش‌های سنگین ایران»، جغرافیا و توسعه، شماره 19، صص 70-47.
ـ مفیدی، عباس؛ زرین، آذر و غلامرضا جانبازقبادی (1386)، «تعیین الگوی همدیدی بارش‌های شدید و حدّی پاییزه در سواحل جنوبی دریای خزر»، مجله‌ فیزیک زمین و فضا، دوره‌ 33، شماره 3، صص 154-131.
-Lana, A.; Campains, J.; Genoves, A.; Jansa, A. (2007), “Atmospheric patterns for heavy rain events in the Balearic Islands”, Aadv. Geosci, V. 12, PP. 27-32.
-Maddox, R.A.; Chappell, C.F.; Hoxit, L.R. (1979), “Synoptic and Meso Scale Aspects of Flash Flood Events”, Bull.Amer, Meteor, Soc, 60, PP. 115-123.
-Munoz, D.S. (2006), “Diagnosis and Numerical Simulations of a Heavy Rain Event in the Western Mediterranean Basin”, Advances in Geosciences, Vol. 7, PP.105-108.
-Yufu, G.; Wang, J.; Zhao, Y. (2004), “Numerical Simulation Of The 1999 Yangtze River Valley Heavy Rainfall Including Sensitivity Experiments with Different SSTA”, Advances in Atmospheric Sciences, Vol. 21, No. 1, PP. 23