جغرافیا و برنامه‌ریزی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

فرایند پذیرش مقالات

بانک ها و نمایه نامه ها

اطاعات آماری نشریه

پرسش‌های متداول

اخبار و اعلانات

پیوندهای مفید

بررسی نقش زمین ساخت درروند تحول ژئومورفولوژیک پادگانه‌های رودخانه‌ی قزل‌اوزن

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 هیأت علمی دانشگاه زنجان

2 دبیر دبیرستان های ناحیه 2 زنجان

چکیده

بررسی پادگانه­ها از عمده­ترین مباحث مربوط به ژئومورفولوژی رودخانه­ای می­باشد. آن‌ها سطوح با شیب کم هستند که به‌موازات محور دره­ی رودخانه، در سطوح بالاتر از بستر امروزی درنتیجه‌ی برش بستر، توسط رودخانه و در انعکاس پاسخ به تغییرات عوامل خارجی مانند آب‌وهوا، تکتونیک و سطح اساس ایجادشده‌اند. رودخانه­ی قزل­اوزن به‌عنوان یکی از طویل­ترین سیستم­های رودخانه­ای، به تغییرات عوامل خارجی (آب‌وهوا، تکتونیک و سطح اساس) به‌خوبی پاسخ داده است. به این منظور، پس از تقسیم­بندی مسیر رودخانه به نه بازه، نیمرخ­هایی بر روی پادگانه­های مجاور گسل­ها رسم گردید تا ازنظر تغییر ارتفاع سطوح و تقارن بررسی شوند. هم­چنین برای ﺑﺮرﺳﻲ میزان تأثیر فعالیت­های ﺗﻜﺘﻮﻧﻴﻜﻲ بر حوضه­ی آبریز قزل­اوزن، چهار زیر حوضه­ی دیواندره، زنجان‌رود، قرنقوچای و هشتچین­- طارم، به ترتیب از سر آب به پایاب، به کمک دو شاخص، ﮔﺮادﻳﺎن ﻃﻮل رودﺧﺎﻧﻪ (SL) و ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻬﻨﺎی ﻛﻒ دره ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع دره (Vf) با مقاطع مشخص، بررسی شدند. نتایج بررسی­ها نشان‌دهنده‌ی ارتباط ساختمان پادگانه­ها با عامل زمین­ساخت بوده است. به این معنی که فرم پادگانه‏ها در پایاب رودخانه بیشتر انعکاسی از اثرات نئوتکتونیک و زمین‌ساخت است  درصورتی‌که در سر آب، بیشتر اثرات زمین‌ساخت اولیه را منعکس کرده‌اند. بازخورد چنین فعالیت‌هایی در پایاب حوضه به‌صورت مخروط‌افکنه‌های متداخل و جداره قائم پادگانه‌ها در سنگ‌بستر و در سر آب به شکل پادگانه‌های متداخل در رسوبات آبرفتی با کناره‌هایی کم شیب است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis tectonic role in river terraces geomorphologic evolution Ghezel Owzan

نویسندگان [English]

  • gholam hassan jafari 1
  • Mahdei Abbasei 2

چکیده [English]

Review of river terraces is main issues related to river geomorphology. They are areas with low slope that is parallel to the axis of the river valley and are in the higher levels of the river bed and created through cutting the river bed and response to changes in external factors such as climate, tectonics and base level. Ghezel owzan River is as one of the longest river systems in the country, responded well to changes in external factors (climate, tectonics and base level). For this purpose, after dividing the river into nine periods, Profile was drawn on the terraces adjacent faults in order to study in terms of height level and symmetry. In order to assess the effect of Tectonic activity on Ghezel owzan Catchment area, Four sub-basin are studied: Divandareh, Zanjan rood, Gharanghochay and Hashtchin- Tarom, from Upstream to downstream , With the help of two indicators, River Gradient length (SL) and Valley floor width to valley height (Vf) by determined sections, The results indicate the relationship building terraces with tectonic factors. This means that form terraces in downstream river is more a reflection of the effects of neo-tectonics and tectonic if they originate, reflecting the effects of tectonics. Feedback such activities is in basin downstream for nested alluvial fans and vertical-walled terraces in bedrock and in the mirage nested terraces in alluvial sediments with low sides slope.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Review of river terraces is main issues related to river geomorphology. They are areas with low slope that is parallel to the axis of the river valley and are in the higher levels of the river bed and created through cutting the river bed and respons
  • tectonics and base level. Ghezel owzan River is as one of the longest river systems in the country
  • responded well to changes in external factors (climate
  • tectonics and base level). For this purpose
  • after dividing the river into nine periods
  • Profile was drawn on the terraces adjacent faults in order to study in terms of height level and symmetry. In order to assess the effect of Tectonic activity on Ghezel owzan Catchment area
  • Four sub-basin are studied: Divandareh
  • Zanjan rood
  • Gharanghochay and Hashtchin- Tarom
  • from Upstream to downstream
  • With the help of two indicators
  • River Gradient length (SL) and Valley floor width to valley height (Vf) by determined sections
  • The results indicate the relationship building terraces with tectonic factors. This means that form terraces in downstream river is more a reflection of the effects of neo-tectonics and tectonic if they originate
  • reflecting the effects of tectonics. Feedback such activities is in basin downstream for nested alluvial fans and vertical-walled terraces in bedrock and in the mirage nested terraces in alluvial sediments with low sides slope
مراجع
بختیاری، فاطمه، 1395، بررسی آستانه‌های ژئومورفولوژیکی (مطالعه موردی: حوضه آبریز قزل‌اوزن)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان، دانشکده علوم ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا.
- بیاتی خطیبی، مریم، 1388، تشخیص فعالیت­های نئوتکتونیکی در حوضه­ی آبریز قرنقوچای با استفاده از شاخص­های ژئومورفیک و مورفوتکتونیک، مجله­ی فضای جغرافیایی، سال نهم، شماره­ی 25، صص 50-33.
- پورکرمانی، محسن؛ آرین، مهران، 1378، تحلیل ساختاری گسل حلب، سومین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، ص 6.
- ثروتی، محمدرضا، حسین­زاده، محمدمهدی، ده­بزرگی، مریم، نیک­پور، نورالله (1394)، مطالعه­ی ژئومورفولوژی (مرفوتکنیک) بخش میانی طاقدیس کبیر کوه ایلام (محدوده­ی بین پشته اریشت تا امامزاده شاه محمد کوه نشین)، پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی، سال سوم، شماره­ی 4، صص 123-104.
- ثقفی، مهدی، امیراحمدی، ابوالقاسم، ربیعی، مریم (1395)، تشخیص واکنش‌های ژئومورفیک مخروط افکنه‌های جنوب دشت بیرجند به فعالیت‌های تکتونیکی و تغییرات آب و هوایی با استفاده از داده‌های میدانی، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، سال 2 ، شماره 57، صص 114-97.
- جداری عیوضی، جمشید، 1392، ژئومورفولوژی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ سیزدهم، تهران.
- جعفری غلامحسن؛ رستم‌خانی اصغر (1395)، شواهد ژئومورفولوژیکی گسل‌های ارمغانخانه و تهم، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال ۱۶، شماره ۴۳، صص ۱۴۹-۱۷۲.
- جعفری، غلامحسن (1394)، بررسی فضایی شاخص‏های مورفوتکتونیکی دره‏ها با توجه به ساختمان زمین‏شناسی (مطالعه‌ی موردی: بخشی از ناهمواری‌های استان زنجان، هیدروژئومورفولوژی،سال 2، شماره 5، صص 61-41.
- جعفری، غلامحسن، (1396)، بررسی نقش گسل‏ها در مورفولوژی دشت‏های شمالی زنجان‌رود، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال  28، شماره 1، صص 48-35.
- حیدری، اسدالله، مقیمی، ابراهیم (1386)، ژئومورفولوژی و مدیریت سیستمی رودخانه­ها، مطالعه­ی موردی: حوضه­ی قرنقوچای تا سد سهند (هشترود)، جغرافیا ،نشریه­ی انجمن جغرافیایی ایران، سال پنجم، شماره­ی 14، صص 137-119.
- دلال اوغلی، علی (1387)، تحلیل روند تحول ژئومورفولوژیک شیروان درسی و پادگانه های کناره ی آن با استفاده از نیمرخ طولی، فضای جغرافیایی، شماره ی 22 ، صص 56-39.
- رستم­خانی، اصغر (1393)، پایش ساختار ژئوکلیماتیک مخروط­افکنه­های بستر قزل­اوزن، پایان­نامه کارشناسی ارشد، ص 126.
- رضایی­مقدم، محمدحسین، ثروتی، محمدرضا، اصغری سراسکانرود، صیاد، (1391)، بررسی مقایسه­ای الگوی پیچان­رود با استفاده از تحلیل هندسه فراکتال، جغرافیا و برنامه ریزی، سال 16، شماره 40، صص 119-139.
- زارع مهرجردی، احمدعلی (1391)، پهنه­بندی ناحیه­ی البرز باختری بر اساس شاخص­های ریخت زمین­ساخت، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 23، پیاپی 45، شماره­ی 1، صص 184-167.
- عابدینی، موسی، ولیزاده کامران، خلیل، سرمستی، نادر (1395)، ارزیابی فعالیت و توان لرزه‌زایی گسل تبریز و برآورد تلفات انسانی کلان‌شهر تبریز با فن‌آوری سنجش ‌از دور وGIS، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی، سال 20، شماره 57، صص 219-119.
- عطایی، پریسا (1393)­، بررسی وضعیت نو زمین‌ساختی حوضه آبریز زنجان‌رود با تأکید بر شاخص‏های مورفومتریک در ارزیابی جنبایی زمین­ساختی،پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد، ص 161.
- کرمی، فریبا، رجایی، عبدالحمید (1383)، نقش زمین­ساخت در تحول زمین‌ریخت‌شناسی پای کوه‌های شمالی رشته‌کوه بزقوش، سال یازدهم، شماره­ی 52-51، صص 77-68.
- مقصودی، مهران، جعفری اقدم، مریم، باقری سید شکری، سجاد، مینایی، مسعود (1390)، تکتونیک فعال حوضه آبخیز کفرآور با استفاده از شاخص­های ژئومورفیک و شواهد ژئومورفولوژیکی، جغرافیا و توسعه، شماره 25، صص 136-111.
- یمانی، مجتبی و علمی زاده، هیوا (1393)، تأثیر ﻧﻮزﻣﯿﻦ ﺳﺎﺧﺖ در ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژی ﺷﺒﮑﻪ زﻫﮑﺸﯽ حوضه‌ی آﺑﺨﯿﺰ ﻧﭽﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از شاخص‌های ژﺋﻮﻣﻮرﻓﯿﮏ و ﻣﻮرﻓﻮﻣﺘﺮﯾﮏ، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ، شماره­ی 937، صص 22- 9.
- یمانی، مجتبی، کامرانی دلیر، حمید، باقری، سجاد (1390)، ﻣﻮرﻓﻮﻣﺘﺮی و ارزﻳﺎﺑﻲ شاخص‌های ژﺋﻮﻣﻮرﻓﻴﻚ ﺑﺮای ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ نوزمین ﺳﺎﺧﺖ در ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﭼﻠﻪ (زاﮔﺮس ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻲ)، فصلنامه­ی تحقیقات ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ، شماره­ 97، صص 26-1.
- Font, M., Amorese, D., Lagarde, J.L., (2010): “Dem and GIS Analysis of the Stream Gradient Index to Evaluate Effects of Tectonic: the Normandy Intraplate Area (NE France). “Geomorphology, Vol 119, No3-4, pp 172-180.
- Fuchs, Margret C., Richard Gloaguen, Matthias Krbetschek, Adam Szulc (2014). Rates of river incision across the main tectonic units of the Pamir identified using optically stimulated luminescence dating of fluvial terraces, Geomorphology 216, 79-92.
- Giano, S. I., Giannandrea, P., (2014). Late Pleistocene differential uplift inferred from the analysis of fluvial terraces (southern Apennines,Italy), Geomorphology 217, 89-105.
- Gong, Zh., Li, Sh, B., (2014) The evolution of a terrace sequence along the Manas River in the northern foreland basin of Tian Shan, China, as inferred from optical dating, Geomorphology 213, 201-212.
- Homolova, D., Johanna L., Petr S., Kurt D., (2012). Pleistocene terraces of the Vltava River in the Budejovice basin(Southern Bohemian Massif): New insights into sedimentary history constrained by luminescence data, Geomorphology 161-162, 58-72.
- Lewin, J., Gibbard, P.L. (2010)Quaternary river terraces in England: Forms, sediments and processes, Geomorphology 120, 293-311.
- Madritsch, H., Frank P., Olivier, F., (2012). Climatic and tectonic controls on the development of the River Ognon terrace system (eastern France), Geomorphology 151-152, 126-138.
- Ramos, A. M., Pedro P. C., Lúcio S. C., Alberto G., Fernando C. L., Jan-Pieter B., Andrew S. M. (2012). The River Mondego terraces at the Figueira da Foz coastal area(western central Portugal): Geomorphological and sedimentological characterization of a terrace staircase affected by differential uplift and glacio-eustasy, Geomorphology 165-166, 107-123.
- Schulte, L., Ramon J., Francesc B., Alexandra H. (2008). Middle Pleistocene to Holocene geochronology of the River Aguas terrace sequence (Iberian Peninsula): Fluvial response to Mediterranean environmental change, Geomorphology 98, 13 - 33.
- Viveen, W., Schoorl, J.M. Veldkamp, A., Van Balen, R.T. (2014). Modelling the impact of regional uplift and local tectonics on fluvial terrace preservation, Geomorphology 210, 119-135.
- Viveen, W., Schoorl, J.M., Veldkamp, A., Van Balen, R.T., Desprat, S., Vidal-Romani, J.R. (2013). Reconstructing the interacting effects of base level, climate, and tectonic uplift in the lower Miño River terrace record: A gradient modelling evaluation, Geomorphology 186, 96-118.
- Wei-liang Huang, Xiao-ping Yang, An Li, Jessica A. Thompson, Ling Zhang (2014). Climatically controlled formation of river terraces in a tectonically active region along the southern piedmont of the Tian Shan, NW China, Geomorphology 220, 15-29.
 
جغرافیا و برنامه‌ریزی
دوره 22، شماره 65 - شماره پیاپی 65
آبان 1397
صفحه 117-139
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار