ژئومورفولوژی
مهدی ثقفی؛ ابوالقاسم امیراحمدی؛ مریم ربیعی
چکیده
مخروط افکنهها بهعنوان یکی از اشکال ژئومورفولوژیکی مهم در تأمین آب اهمیت بسیار زیادی دارند. قسمت اعظم مراکز شهری و روستایی ایران بهویژه در بخشهای مرکزی و شرقی بر روی مخروط افکنهها استقراریافتهاند. آنها ازجمله اشکال ژئومورفولوژیکی هستند که فعالیتهای تکتونیکی در کنار تغییرات آب و هوایی مهمترین عامل کنترلکننده آنها ...
بیشتر
مخروط افکنهها بهعنوان یکی از اشکال ژئومورفولوژیکی مهم در تأمین آب اهمیت بسیار زیادی دارند. قسمت اعظم مراکز شهری و روستایی ایران بهویژه در بخشهای مرکزی و شرقی بر روی مخروط افکنهها استقراریافتهاند. آنها ازجمله اشکال ژئومورفولوژیکی هستند که فعالیتهای تکتونیکی در کنار تغییرات آب و هوایی مهمترین عامل کنترلکننده آنها محسوب میشود. مخروط افکنههای واقع در نیمه جنوبی حوضه آبریز دشت بیرجند بهعلت نزدیکی به شهر و استقرار مناطق مسکونی بر روی آن از اهمیت ویژهای برخوردار هستند. مسئله اصلی در این مقاله، چگونگی نقش عوامل آب و هوایی و فعالیتهای تکتونیکی در تغییر مورفولوژی مخروط افکنههای منطقه مورد مطالعه است. رشتهکوه باقران در جنوب حوضه آبریز دشت بیرجند بخشی از پهنه جوشخورده سیستان است. مهمترین واحدهای سنگی در این رشتهکوه آمیزههای افیولیتی کرتاسه فوقانی، فلیشهای کرتاسه- پالئوژن و کنگلومراهای نئوژن است که قدیمیترین واحدهای آن مربوط به کرتاسه فوقانی است. در این مطالعه از شواهد ژئومورفولوژی در بررسی مورفوتکتونیک فعال منطقه استفاده شده است. بهاینترتیب چگونگی در معرض قرارگیری و شکل لندفرمها حاصل از فرایندهای گوناگون جهت بررسی مورفوتکتونیک منطقه مورداستفاده قرارگرفتهاند. برای این منظور شاخصهای و مورد استفاده قرار گرفته است. بررسی دانهبندی نمونههای رسوبی و شبکههای زهکش مخروط افکنهها نشانگر چگونگی اثرگذاری شرایط اقلیمی و تکتونیکی است. برای این منظور از مشاهدات میدانی و گرانولومتری رسوبات استفادهشده است. نتایج حاکی از جوانی فعالیتهای تکتونیکی و چگونگی فعالیتهای مورفوتکتونیک و نیز شدت عملکرد فرایندهای دینامیک بیرونی در منطقه است. آنالیزهای گرانولومتری منطقه بهعنوان شاهدی از فعالیتهای تکتونیکی منطقه و تبدیل لندفرمهای مخروط افکنه به باهادا و دشتهای ریگی، نشانگر تغییر اقلیم و فعالیت فرسایش بادی بر روی این لندفرمها با شدت بیشتری میباشند.