جغرافیا و برنامه‌ریزی

آب و هواشناسی

تحلیل طیفی سری های زمانی بارش سالانه ایران

بهلول علیجانی؛ علی بیات؛ مهدی دوستکامیان؛ یدالله بلیانی

دوره 20، شماره 57 ، آذر 1395، ، صفحه 217-236

https://doi.org/2

چکیده

  بارش از مهم‌ترین و متغیرترین عناصر اقلیمی است که شناخت رفتار آن همواره مورد توجه اقلیم‌شناسان بوده است. از این رو پیـچیدگی عناصر اقلیمی در مقیاس­های زمانـی و مکانی لزوم به­کارگیری روش­های کارامد مانند تحلیل طیفی به عنوان ابزاری مفید برای مطالعه الگوهای اقلیمی را نشان می­دهد. هدف از این مطالعه بررسی و تحلیل نوسان­های بارش ...  بیشتر بارش از مهم‌ترین و متغیرترین عناصر اقلیمی است که شناخت رفتار آن همواره مورد توجه اقلیم‌شناسان بوده است. از این رو پیـچیدگی عناصر اقلیمی در مقیاس­های زمانـی و مکانی لزوم به­کارگیری روش­های کارامد مانند تحلیل طیفی به عنوان ابزاری مفید برای مطالعه الگوهای اقلیمی را نشان می­دهد. هدف از این مطالعه بررسی و تحلیل نوسان­های بارش ایران با استفاده از  تحلیل طیفی (تحلیل همسازه­ها) می­باشد بدین منظور داده­های بارش سالانه ایستگاه همدید ایران از بدو تأسیس تا سال 2008 که بیش از 40 سال آمار داشتند از سازمان هواشناسی کشور استخراج گردیده است. سپس به‌منظور بررسی و تحلیل چرخه­های بارش ایران از برای انجام محاسبات از امکانات برنامه‌نویسی در محیط نرم‌افزارMatlab  و نیز برای انجام عملیات ترسیمی از نرم‌افزار Surfer بهره گرفته شد. نتایج حاصل از تحلیل چرخه­ها نشان داد که چرخه‌های معنی‌دار 3- 2 ساله، 5- 3ساله، 6- 2 ساله و گاهی 11 ساله و بالاتر بر بارش ایران حاکم است. بر این اساس در شرق و جنوب شرق ایران بیش­تر چرخه‌های 5- 3 ساله و در غرب، جنوب غرب و شمال غرب کشور چرخه‌های 3- 2 ساله و در شمال شرق چرخه‌های 6- 2 ساله غالب هستند. بیش­ترین و متنوع‌ترین چرخه­ها به­دلیل قرارگیری در سایه ناهمواری‌های زاگرس از یک­سو و مجاورت با خلیج‌فارس از سوی دیگر در بخش­های از جنوب و جنوب غرب رخ داده است. نواحی شمال غرب کشور هم همانند نواحی جنوب‌غرب به­دلیل وجود کوه­های عظیم سبلان و سهند دارای چرخه‌های متنوعی بوده است. چرخه‌های غیرسینوسی که دوره بازگشتی برابر با طول دوره آماری دارند در برخی ایستگاه‌ها از قبیل قزوین، سنندج و تهران مشاهده می‌شوند. این چرخه‌ها به وجود روند در داده‌ها نسبت داده می‌شوند. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 796.3 K

آب و هواشناسی

توان های اقلیمی ایران برای کشت سویا

حسن ذوالفقاری؛ بهمن فرهادی؛ حمید رحیمی

دوره 20، شماره 56 ، مرداد 1395، ، صفحه 89-105

چکیده

  بررسی شرایط محیطی به­ویژه شرایط اقلیمی محصولات زراعی از جمله سویا که ارزش غذایی و اقتصادی فراوانی برای کشور دارد از اهمیت بالایی برخوردار است. در همین راستا برای تعیین توان اقلیمی کشت سویا در ایران، محدوده­های نهایی که دارای حداقل­های اقلیمی مورد نیاز کشت این گیاه هستند، مشخص شد. با انتخاب یک  دوره آماری 20 ساله از سال 1989 تا ...  بیشتر بررسی شرایط محیطی به­ویژه شرایط اقلیمی محصولات زراعی از جمله سویا که ارزش غذایی و اقتصادی فراوانی برای کشور دارد از اهمیت بالایی برخوردار است. در همین راستا برای تعیین توان اقلیمی کشت سویا در ایران، محدوده­های نهایی که دارای حداقل­های اقلیمی مورد نیاز کشت این گیاه هستند، مشخص شد. با انتخاب یک  دوره آماری 20 ساله از سال 1989 تا 2008 و ترسیم نقشه هم بارش ایران بر مبنای تمام ایستگاه­های موجود کشور که بالای 20 سال داده های روزانه کاملی داشتند، سه محدوده دارای بارش سالانه بیش از 500 میلی­متر در شمال، غرب و جنوب غرب مشخص گردید. برای افزایش دقت کار، با ایجاد ایستگاه­های مجازی بر اساس آستانه دماهای حداقل و حداکثر روزانه، نقاط خارج از محدوده حذف و محدوده­های داخلی هر کدام از نواحی مناسب، جهت توان­سنجی نهایی مورد تأیید قرار گرفتند. با استفاده از نرم­افزار CGMS داده­های دمای حداقل، حداکثر، فشار بخار، ساعات آفتابی و باد، برآورد شدند و برای برآورد بارش از روش زمین آمار اسپلاین کاملاً منظم (CRS) و هم­چنین جهت تخمین درصد رطوبت نسبی از روش اسپلاین منظم (SR) استفاده شد. در مرحله بعدی میانگین میزان کاهش بازدهی گیاه سویا در شرایط دیم با استفاده از نرم­افزار CROPWAT تعیین شد. در ادامه کار، میزان ارزش سه لایه بارش، رطوبت نسبی و دمای حداکثر تبیین و با بهره­گیری از روش AHP­، میزان وزن هر لایه تعیین و بر هم منطبق شدند. یافته­های این پژوهش نشان داد که نواحی غرب و جنوب غرب  با درصد کاهش بازدهی بیش از 50 درصد به لحاظ استعداد کشت دیم سویا دارای شرایط ضعیف تا متوسط هستند ولی نیمه غربی ناحیه شمالی کشور، به­عنوان منطقه مستعد کشت سویا می­تواند در نظر گرفته شود. محاسبات نشان داد که کسری بازدهی این پهنه کم­تر از 10 درصد بوده و از این نظر استعداد خوبی برای کشت سویا به­صورت دیم دارد. هم­چنین معلوم شد که برای شروع کشت محصول سویا به­صورت دیم در همه پهنه­ها، اردیبهشت ماه نسبت به ماه­های دیگر مناسب­تر است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.22 M

آب و هواشناسی

تحلیل همدید فراوانی تابع همگرایی شار رطوبت در زمان رخداد بارش‌های سنگین شمال غرب ایران

مجید رضایی بنفشه؛ فاطمه جعفری شندی؛ فرشته حسین علی پور گزی؛ مجید علیمحمدی

دوره 20، شماره 56 ، مرداد 1395، ، صفحه 107-126

https://doi.org/66

چکیده

  در این پژوهش با استفاده از رویکرد محیطی به گردشی، فراوانی تابع همگرایی شار رطوبتدر زمان رخداد بارش­های سنگین شمال غرب ایران بررسی شد. 106 روز از سنگین­ترین بارش­های شمال غرب ایران از پایگاه داده بارش روزانه کشور، بر اساس آستانه بالای 99 درصد، جهت مطالعه انتخاب شد. فراوانی تابع همگرایی شار رطوبت در محدوده صفر تا 120 درجه طول شرقی و ...  بیشتر در این پژوهش با استفاده از رویکرد محیطی به گردشی، فراوانی تابع همگرایی شار رطوبتدر زمان رخداد بارش­های سنگین شمال غرب ایران بررسی شد. 106 روز از سنگین­ترین بارش­های شمال غرب ایران از پایگاه داده بارش روزانه کشور، بر اساس آستانه بالای 99 درصد، جهت مطالعه انتخاب شد. فراوانی تابع همگرایی شار رطوبت در محدوده صفر تا 120 درجه طول شرقی و صفر تا 80 درجه شمالی در 6 سطح 500، 600، 700، 850، 925 و 1000 هکتوپاسکال و در چهار دیده­بانی در ساعت­های 00:00، 06:00، 12:00، 18:00 زولو محاسبه شد. نتایج نشان داد که از میان این سطوح، سطح 850 هکتوپاسکال به­دلیل داشتن بالاترین فراوانی تابع همگرایی شار رطوبت بر روی ایران و به­ویژه شمال­غرب ایران دارای اهمیت بوده است. در این پژوهش با استفاده از رویکرد محیطی به گردشی، فراوانی تابع همگرایی شار رطوبتدر زمان رخداد بارش­های سنگین شمال غرب ایران بررسی شد. 106 روز از سنگین­ترین بارش­های شمال غرب ایران از پایگاه داده بارش روزانه کشور، بر اساس آستانه بالای 99 درصد، جهت مطالعه انتخاب شد. فراوانی تابع همگرایی شار رطوبت در محدوده صفر تا 120 درجه طول شرقی و صفر تا 80 درجه شمالی در 6 سطح 500، 600، 700، 850، 925 و 1000 هکتوپاسکال و در چهار دیده­بانی در ساعت­های 00:00، 06:00، 12:00، 18:00 زولو محاسبه شد. نتایج نشان داد که از میان این سطوح، سطح 850 هکتوپاسکال به­دلیل داشتن بالاترین فراوانی تابع همگرایی شار رطوبت بر روی ایران و به­ویژه شمال­غرب ایران دارای اهمیت بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.61 M

آب و هواشناسی

استفاده از روش کم ترین مربعات در ایجاد مدل رقومی بارش (DPM)

محمدحسین رضائی‌مقدم؛ خلیل ولیزاده کامران؛ مهدی بلواسی؛ حسین خیری استیار؛ صیاد اصغری سرسکانرود

دوره 20، شماره 56 ، مرداد 1395، ، صفحه 127-148

چکیده

  یکی از مراحل اصلی در مطالعات منابع آب برآورد توزیع مکانی بارندگی در مقیاس‌های زمانی متفاوت می‌باشد. مطالعه بارش به­عنوان یک عنصر بسیار مهم و رکن اساسی در مطالعات بیلان آب و اساس برنامه‌ریزی‌های منابع طبیعی هر کشوری شناخته می‌شود. به­دلیل کمبود ایستگاه‌های باران‌سنجی و نقطه‌ای بودن این ایستگاه‌ها، استفاده از مدلی که علاوه ...  بیشتر یکی از مراحل اصلی در مطالعات منابع آب برآورد توزیع مکانی بارندگی در مقیاس‌های زمانی متفاوت می‌باشد. مطالعه بارش به­عنوان یک عنصر بسیار مهم و رکن اساسی در مطالعات بیلان آب و اساس برنامه‌ریزی‌های منابع طبیعی هر کشوری شناخته می‌شود. به­دلیل کمبود ایستگاه‌های باران‌سنجی و نقطه‌ای بودن این ایستگاه‌ها، استفاده از مدلی که علاوه بر مقادیر بارش ایستگاه‌ها از عوامل دیگری همچون توپوگرافی، رطوبت و جهت‌شیب، بارش را درون‌یابی کند، ضروری است. لذا در این پژوهش داده‌های بارش و رطوبت از 9 ایستگاه همدید و 31 ایستگاه باران‌سنجی استان لرستان به­مدت 12 سال آماری اخذ و با استفاده از روش کم­ترین مربعات روابط میان بارش با توپوگرافی و رطوبت به کمک نرم‌افزار Maple استخراج گردید؛ و سپس با اعمال این روابط در محیط GIS به­کمک زبان برنامه‌نویسی پایتون مدل رقومی بارش ایجاد شد. نتایج حاصل از این مدل حاکی از آن بود که میزان بارش از 02/0 تا 6/11 میلی‌متر با مقدار اندازه‌گیری‌شده در ایستگاه‌ها اختلاف دارد. هم­چنین برای سنجش کارایی این مدل، داده‌های بارش در سوم اردیبهشت رادار TRMM[1] را با خروجی این مدل در همین روز مقایسه شد و این نتیجه به­دست آمد که ضریب تعیین برای داده‌های رادار TRMM، 79 درصد و برای مدل رقومی بارش 86 درصد می‌باشد. [1]- Tropical Rainfall Measuring Mission  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.68 M

آب و هواشناسی

استفاده از روش ویکور برای سنجش تناسب اراضی برای کشت زعفران در محیط ساج (مطالعه موردی شهرستان ملایر)

بهروز سبحانی؛ محمد فرامرزی

دوره 20، شماره 56 ، مرداد 1395، ، صفحه 171-191

چکیده

  اقلیم، توپوگرافی و کاربری اراضی از مهم‌ترین مؤلفه‌های محیطی هستند که استعداد و قابلیت تولید محصول زراعی در یک منطقه به آن­ها وابسته است. در این تحقیق با استفاده از داده‌های اقلیمی از قبیل دما، بارش، تعداد روزهای یخبندان و ساعات آفتابی و رطوبت نسبی مربوط به مراحل فنولوژیکی رشد زعفران و داده‌های منابع زمینی از قبیل لایه‌های توپوگرافی ...  بیشتر اقلیم، توپوگرافی و کاربری اراضی از مهم‌ترین مؤلفه‌های محیطی هستند که استعداد و قابلیت تولید محصول زراعی در یک منطقه به آن­ها وابسته است. در این تحقیق با استفاده از داده‌های اقلیمی از قبیل دما، بارش، تعداد روزهای یخبندان و ساعات آفتابی و رطوبت نسبی مربوط به مراحل فنولوژیکی رشد زعفران و داده‌های منابع زمینی از قبیل لایه‌های توپوگرافی و کاربری اراضی که با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست 8 مربوط به تاریخ 28/2/1392 در شهرستان ملایر تهیه‌شده، برای ارزیابی تناسب اراضی مستعد کشت زعفران در سطح شهرستان ملایر استفاده شده است. مطالعه و بررسی هر یک از آن­ها در رابطه با نیازهای اقلیمی و اکولوژی زعفران صورت گرفته است. با تعمیم داده‌ها به سطح، و پردازش آنها با استفاده از فن­آوری GIS لایه‌های اطلاعاتی مربوط به هر یک از آن­ها تهیه شد. به­منظور اولویت‌بندی و ارزیابی معیارها و لایه‌های اطلاعاتی در رابطه با هم و تعیین وزن آن­ها از روش تحلیل تصمیم‌گیری چندمعیاره (MCDM)، مبتنی بر روشvikor  استفاده شد. سپس با وزن­دهی به لایه‌های تهیه‌شده بر اساس معیارها و مدل مورد نظر، همپوشانی و تحلیل فضایی لایه‌ها در محیط GIS صورت گرفت و لایه نهایی ارزیابی تناسب اراضی برای کشت زعفران تهیه شد. در این تحقیق مقدار 23/10درصد از مساحت کل شهرستان را مناطقی که دارای تناسب اراضی مناسب هستند در بر می­گیرد، 25/40 درصد از کل مساحت را مناطقی با تناسب متوسط برای کشت زعفران پوشش می­دهد. و مابقی شهرستان را که سهم بیش­تری هم دارد و 52/45 درصد از شهرستان را پوشش می­دهد اراضی با تناسب ضعیف هستند. با توجه با این تحقیق روشvikor  مـی­تواند عملکرد مناسبی در انتخاب ارزش­های تناسب برای هر کدام از طبقات داشته باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.05 M

آب و هواشناسی

نقش اثرات الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر در نوسان پذیری دماهای بیشینه ایران

یوسف قویدل رحیمی؛ منوچهر فرج زاده اصل؛ داریوش حاتمی زرنه

دوره 20، شماره 56 ، مرداد 1395، ، صفحه 239-255

چکیده

  الگوی پیوند­از­دور دریای شمال-خزر به­عنوان یکی از الگوهای پیوند­از­دور جوی تأثیر­گذار تراز 500 هکتوپاسکال، نقش مهمی در تغیرپذیری منطقه­ای دمایی و هیدرواقلیم شرق مدیترانه دارد. در پژوهش حاضر به­بررسی ارتباط بین الگوی پیوندازدور دریای شمال-خزر با نوسانات دماهای بیشینه­ ایران در یک دوره بلند­مدت 60 ساله (۱۹۵0-۲۰۱۰) پرداخته ...  بیشتر الگوی پیوند­از­دور دریای شمال-خزر به­عنوان یکی از الگوهای پیوند­از­دور جوی تأثیر­گذار تراز 500 هکتوپاسکال، نقش مهمی در تغیرپذیری منطقه­ای دمایی و هیدرواقلیم شرق مدیترانه دارد. در پژوهش حاضر به­بررسی ارتباط بین الگوی پیوندازدور دریای شمال-خزر با نوسانات دماهای بیشینه­ ایران در یک دوره بلند­مدت 60 ساله (۱۹۵0-۲۰۱۰) پرداخته شده است. نتایج تحلیل همبستگی پیرسون به­عنوان روش اصلی مورد استفاده در این پژوهش مبیّن وجود رابطه معنی­دار و معکوس بین دمای بیشینه اکثر ایستگاه­های منتخب با الگوی پیوندازدور دریای شمال-خزر است. این امر حاکی از کاهش دما در فاز مثبت الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر و افزایش دما در فاز منفی می­باشد. از نظر زمانی، ضرایب همبستگی مورد محاسبه نشان از ارتباط معکوس و معنی­دار­تری بین دمای ایستگاه­ها و الگوی دریای شمال-خزر در ماه­های ژانویه، فوریه، مارس و تقریباٌ ارتباط مستقیم اکثر ایستگاه­ها در ماه آگوست است. در بازه­ زمانی ماهانه بیش­ترین میزان همبستگی ماهانه در بین ایستگاه ها با 342/0- در ماه ژانویه مورد محاسبه قرار گرفت. بررسی ضرایب همبستگی فصلی نیز بیانگر ضریب همبستگی معنی­دار دماهای بیشینه زمستان به میزان 212/0- دارد. به لحاظ دوره­ای، نتایج بیانگر ارتباط قوی دوره­ سرد در اکثر ایستگاه­ها با الگوی مورد مطالعه می­باشد. تحلیل آرایش الگوهای جوّی تراز 500 هکتوپاسکال در فازهای منفی و مثبت نشان می­دهد که در فاز مثبت، اسقرار ناوه­ای عمیق بر روی دریای­خزر، عراق، ترکیه و ایران و هم­چنین قرارگیری ایران در بخش شرقی محور ناوه­ و از طرفی اسقرار پشته­ای بر روی دریای شمال و اروپا باعث انتقال دماهای سرد شمال اروپا و جنب قطبی به سمت ایران می­شود. اما در فاز منفی قرارگیری ایران در زیر محور پشته­ مستقر بر روی ایران منجر به ایجاد جوّی پایدار با وزش ضعیف مداری و دماهای گرم شده است. بنابراین با وزش هوای گرم­ و خشک آفریقا، عربستان و عرض­های پایین، دمای ایران بالاتر می­رود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.19 M

آب و هواشناسی

پیش‌بینی دمای کمینه و بیشینه، تابش و بارش در ایستگاه سینوپتیک رشت تحت سناریوهای مختلف تغییر اقلیم

نادر پیرمرادیان؛ حسین هادی نیا؛ افشین اشرف زاده

دوره 20، شماره 55 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 29-44

https://doi.org/2

چکیده

   چکیده  پیش­بینی و ارزیابی میزان تغییرات پارامتر­های هواشناسی در اثر تغییر اقلیم به­ویژه از منظر مدیریت منابع آب از اهمیت بالایی برخوردار است. مدل LARS یک مدل تولیدکننده داده­های هواشناسی است که با ریزمقیاس نمایی مدل­های گردش عمومی جو (GCM) اقدام به پیش­بینی پارامتر­های هواشناسی می­نماید. در این مطالعه، ابتدا برای ...  بیشتر  چکیده  پیش­بینی و ارزیابی میزان تغییرات پارامتر­های هواشناسی در اثر تغییر اقلیم به­ویژه از منظر مدیریت منابع آب از اهمیت بالایی برخوردار است. مدل LARS یک مدل تولیدکننده داده­های هواشناسی است که با ریزمقیاس نمایی مدل­های گردش عمومی جو (GCM) اقدام به پیش­بینی پارامتر­های هواشناسی می­نماید. در این مطالعه، ابتدا برای ارزیابی عملکرد 15 مدل مختلف گردش عمومی جو در شبیه­سازی داده­های بارش، تابش، دمای کمینه و دمای بیشینه ایستگاه سینوپتیک رشت در دوره (2012-2011)، ریزمقیاس آماری هر کدام از مدل­های GCM توسط مدل LARS انجام پذیرفت. سپس پیش­بینی پارامترهای مذکور بر پایه مدل­های GCM منتخب برای دو دوره 30 ساله 2042-2013 و 2072- 2043 انجام شد. نتایج پیش­بینی نشان داد در مورد پارامترهای دمای کمینه و بیشینه بیش­ترین تغییرات میانگین بلندمدت سالانه نسبت به دوره پایه، در دوره 30 ساله دوم و به ترتیب تحت سناریوی­های  A2و A1B و به میزان 3/1 و 0/2 درجه سانتی­گراد رخ خواهد داد. روند تغییرات تابش در دوره­های آینده و برای تمام فصول سال کاهشی خواهد بود. بیش­ترین کاهش تحت سناریوی A2 و در دوره دوم 30 ساله به میزان 4/143 مگاژول بر مترمربع و در فصل زمستان رخ خواهد داد. میزان بارش، در اکثر فصول سال در دوره­های آتی افزایش خواهدداشت. بر این اساس، بیش­ترین افزایش در دوره 30 ساله دوم تحت سناریوی B1 به مقدار 5/55 میلی­متر و در فصل پاییز خواهد بود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 575.55 K

آب و هواشناسی

طبقه‌بندی دمایی ایستگاه‌های هواشناسی کشور با استفاده از خوشه‌بندی فازی و شبکه عصبی مصنوعی کوهونن

محمدعلی قربانی؛ سرور پوربابک؛ حسین جباری خامنه؛ اسماعیل اسدی؛ محمدحسن فاضلی فرد

دوره 20، شماره 55 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 45-63

https://doi.org/2

چکیده

  چکیده طبقه­­بندی ایستگاه­های هواشناسی موجب اختصاص حجم زیادی از اطلاعات به چند دسته متجانس کوچک­تر، سهولت استفاده در مدل­سازی و هم­چنین کمک شایانی به گسترش اطلاعات نقطه­ای به اطلاعات منطقه­ای برای نقاط فاقد آمار می­نماید. در این تحقیق 112 ایستگاه هواشناسی پس از بررسی­های اولیه از بین تمام ایستگاه­های سینوپتیک کشور ...  بیشتر چکیده طبقه­­بندی ایستگاه­های هواشناسی موجب اختصاص حجم زیادی از اطلاعات به چند دسته متجانس کوچک­تر، سهولت استفاده در مدل­سازی و هم­چنین کمک شایانی به گسترش اطلاعات نقطه­ای به اطلاعات منطقه­ای برای نقاط فاقد آمار می­نماید. در این تحقیق 112 ایستگاه هواشناسی پس از بررسی­های اولیه از بین تمام ایستگاه­های سینوپتیک کشور انتخاب و سپس با استفاده از خوشه­بندی فازی و شبکه عصبی مصنوعی کوهونن طبقه­بندی دمائی آنها مورد بررسی قرار گرفت. میانگین دمای سالانه، طول جغرافیایی، عرض جغرافیایی و ارتفاع ایستگاه­ها به­عنوان پارامترهای ورودی معیارهای طبقه­بندی در نظر گرفته شدند. تعداد بهینه خوشه­ها با استفاده از شاخص دیویس-بولدین، محاسبه و ایستگاه­های هر خوشه به تفکیک مشخص و با کمک سیستم اطلاعات جغرافیائی روی نقشه مشخص گردید. در ادامه از پهنه­بندی اقلیمی کشور بر اساس روش دمارتن جهت ارزیابی دقت هر دو روش استفاده گردید. هر چند نتایج حاکی از دقت قابل قبول هر دو روش می­باشد، لیکن خوشه­بندی فازی تا حدودی نسبت به شبکه عصبی کوهونن انطباق بهتری را با پهنه­های اقلیمی حاصل از روش دمارتن نشان می­دهد

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 491.5 K

آب و هواشناسی

بازسازی بیش از یک قرن بارندگی سالیانه از روی حلقه‌های درختی بلوط ایرانی (Quercus persica) در جنگل‌های زاگرس (مطالعه موردی منطقه دنا)

حمید جلیلوند؛ حسین زارعان؛ حجت ا... یزدانپناه؛ سعید موحدی؛ مهدی مومنی؛ نبی ا... یارعلی

دوره 20، شماره 55 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 65-86

https://doi.org/2

چکیده

  چکیده  آگاهی از اقلیم گذشته جهت پیش­بینی و برنامه­ریزی آینده نیاز به داده­های اقلیمی صحیح و طولانی مدت دارد. در این مطالعه، اقدام به بازسازی مجموع بارندگی منطقه دنا، به کمک پهنای حلقه­های سالیانه گونه بلوط ایرانی، توسط رگرسیون چندگانه، نموده­ایم. با این هدف دو ارتفاع رویشی در جنگل­های منطقه دنا انتخاب و 36 نمونه رویشی ...  بیشتر چکیده  آگاهی از اقلیم گذشته جهت پیش­بینی و برنامه­ریزی آینده نیاز به داده­های اقلیمی صحیح و طولانی مدت دارد. در این مطالعه، اقدام به بازسازی مجموع بارندگی منطقه دنا، به کمک پهنای حلقه­های سالیانه گونه بلوط ایرانی، توسط رگرسیون چندگانه، نموده­ایم. با این هدف دو ارتفاع رویشی در جنگل­های منطقه دنا انتخاب و 36 نمونه رویشی از 18 پایه در دو جهت جغرافیایی جنوب غربی و شمال شرقی، در قطر برابر سینه استخراج و توسط نرم افزار اتوکد با دقت 3 میکرون قرائت شدند. بعد از مرحله تطابق زمانی، برای حذف اثرات غیراقلیمی، تمامی پارامترهای اقلیمی و سری زمانی حلقه­های رویشی استاندارد شدند. گاهشناسی باقی­ماندهمحاسبه شده با متغیرهای اقلیمی طی دوره 2011-1881 واسنجی و همبستگی معنادار مثبت متغیرها با پهنای دوایر رویشی تأیید شد. بر اساس روابط و همبستگی بین گاهشناسی به­دست آمده و داده­های اقلیمی دوره آماری مشترک، کار بازسازی بارندگی سالیانه انجام و مشخص شد، مقدار بارندگی 3 دهه اخیر، نسبت به میانگین بارندگی یک قرن قبل از خود، یک افزایش حدود 4 درصدی را داشته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.81 M

آب و هواشناسی

بررسی احتمال تواتر و تداوم روزهای بارانی در جنوب‌غرب ایران با استفاده از مدل زنجیره مارکف

علی محمدخورشیددوست؛ مجتبی فخاری

دوره 20، شماره 55 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 87-104

https://doi.org/2

چکیده

  چکیده  یکی از مهم­ترین مسائل در مناطق خشک و نیمه­خشک مدیریت منابع آب است. بنابراین  با مطالعه و شناخت رفتارها و احتمال وقوع یا عدم وقوع بارش توان مدیریتی مربوط به منابع آبی را در این مناطق بهبود بخشید. در این پژوهش احتمال وقوع روزهای همراه با بارش در جنوب غرب ایران با استفاده از داده­های بارش روزانه ایستگاه­های سینوپتیک ...  بیشتر چکیده  یکی از مهم­ترین مسائل در مناطق خشک و نیمه­خشک مدیریت منابع آب است. بنابراین  با مطالعه و شناخت رفتارها و احتمال وقوع یا عدم وقوع بارش توان مدیریتی مربوط به منابع آبی را در این مناطق بهبود بخشید. در این پژوهش احتمال وقوع روزهای همراه با بارش در جنوب غرب ایران با استفاده از داده­های بارش روزانه ایستگاه­های سینوپتیک در دوره آماری 1995-2009 و با استفاده از مدل زنجیره مارکف انجام شد. سپس ماتریس فراوانی، ماتریس تغییر وضعیت و ماتریس پایا محاسبه شد و در نهایت بارش­های تداومی و دوره بازگشت بارش­های 2 و 5 روزه محاسبه گردید. نتایج نشان می­دهد که کم­ترین احتمال بارش در مناطق هموار و بیش­ترین احتمال بارش در مناطق کوهستانی است. هم­چنین بیش­ترین احتمال ماهانه مربوط به ژانویه و کم­ترین احتمال در تابستان قرار دارد. کم­ترین دوره بازگشت و بیش­ترین بارش­های تداومی در ایستگاه­های کوهستانی و بیش­ترین دوره بازگشت و کم­ترین احتمال بارش­های تداومی در مناطق هموار قرار دارد. هم­چنین در ماه ژوئن برخلاف سایر ماه­ها احتمال روزهای بارانی در دامنه پشت به باد بیش­تر است

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.19 M

آب و هواشناسی

تحلیل حساسیت پاراهای موثر بر میزان تبخیر روزانه با استفاده از الگوریتم Garson و شبکه عصبی مصنوعی (مطالعه موردی: شهر تبریز)

رسول دانشفراز

دوره 19، شماره 54 ، بهمن 1394، ، صفحه 127-142

چکیده

  پژوهش حاضر با هدف تحلیل حساسیت پاراهای موثر بر میزان تبخیر به ارزیابی پاراهای هواشناسی روزانه شامل میانگین دما، رطوبت نسبی، سرعت باد، ساعات آفتابی، میزان تشعشع و فشار سطح ایستگاه سینوپتیک تبریز در دوره آماری 5 ساله (1386 الی 1390) پرداخته است. به این منظور در ابتدا به کمک شبکه عصبی مصنوعی وزن­دار، مدلی برای تخمین میزان تبخیر توسعه داده ...  بیشتر پژوهش حاضر با هدف تحلیل حساسیت پاراهای موثر بر میزان تبخیر به ارزیابی پاراهای هواشناسی روزانه شامل میانگین دما، رطوبت نسبی، سرعت باد، ساعات آفتابی، میزان تشعشع و فشار سطح ایستگاه سینوپتیک تبریز در دوره آماری 5 ساله (1386 الی 1390) پرداخته است. به این منظور در ابتدا به کمک شبکه عصبی مصنوعی وزن­دار، مدلی برای تخمین میزان تبخیر توسعه داده شد. سپس به کمک ماتریس وزنی حاصل از بهترین معماری شبکه، از الگوریتم گارسن برای تحلیل حساسیت و تعیین اهمیت نسبی پاراهای ورودی استفاده گردید. نتایج حاصل نشان داد که میانگین دما و رطوبت نسبی بیش­ترین تأثیر و ساعات آفتابی، میزان تشعشع، سرعت بادو فشار سطح ایستگاه کین تأثیر را بر روی میزان تبخیر از تشت شهر تبریز دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 629.5 K

آب و هواشناسی

ناحیه بندی آب و هوایی استان گیلان با روش های چندمتغیره

غلام عباس فلاح قالهری؛ مهدی اسدی؛ علیرضا انتظاری

دوره 19، شماره 54 ، بهمن 1394، ، صفحه 235-251

چکیده

  تقسیم­بندی­های آب و هوایی و شناخت مهم­ترین عوامل و عناصر تأثیرگذار بر هر ناحیه یکی از راه­های شناخت شناسنامه­ اقلیمی نواحی است. لذا برای شناخت اقلیم این استان پهنه­بندی اقلیمی با روش­های نوین ناحیه­بندی مانند: تحلیل عاملی و خوشه­بندی انجام شد. بدین منظور تعداد 20 متغیر اقلیمی از 16 ایستگاه هواشناسی استان انتخاب گردید. ...  بیشتر تقسیم­بندی­های آب و هوایی و شناخت مهم­ترین عوامل و عناصر تأثیرگذار بر هر ناحیه یکی از راه­های شناخت شناسنامه­ اقلیمی نواحی است. لذا برای شناخت اقلیم این استان پهنه­بندی اقلیمی با روش­های نوین ناحیه­بندی مانند: تحلیل عاملی و خوشه­بندی انجام شد. بدین منظور تعداد 20 متغیر اقلیمی از 16 ایستگاه هواشناسی استان انتخاب گردید. سپس با استفاده از روش میانیابی IDW، ماتریس پهنه­ای داده­ها به ابعاد 20×106 بهدست آمد و مبنای ناحیه­بندی قرار گرفت. بررسی اقلیم استان با روش تحلیل عاملی نشان داد که اقلیم استان ساخته­ 2 عامل است. در ادامه، تحلیل خوشه­ای روی 2 عامل اقلیمی وجود 3 ناحیه اقلیمی را در استان نشان داد. این سه منطقه عبارتند از: الف- ناحیه معتدل و مرطوب، ب- کوهستانی، ج- نیمه­مرطوب و سرد. یافته­ها حاکی از آن است که دو عامل اول 44/99 درصد پراش متغیرهای اولیه را بیان می­کنند. این عوامل عبارتند از: عامل رطوبتی– بارشی- بادی وعامل دما- ابرناکی که سهم هر کدام به­ترتیب اهمیت 49/64، 95/34 درصد تغییرات می­باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.35 M

آب و هواشناسی

جستاری پیرامون شناسایی، طبقه بندی و تحلیل سینوپتیک امواج گرمایی استان کرمان

یوسف قویدل رحیمی؛ محمد رضایی

دوره 19، شماره 54 ، بهمن 1394، ، صفحه 253-277

چکیده

  امواج گرمایی از جمله مخاطرات مهم آب و هوایی دنیا خصوصاً ایران هستند و به­نظر می­رسد وقوع آن­ها در سال­های اخیر به­واسطه تشدید گرمایش جهانی از فراوانی بیش­تری نسبت به گذشته برخوردار شده است. پژوهش حاضر به بررسی کم و کیف وقوع و تحلیل سینوپتیک امواج گرمایی در استان کرمان پرداخته است. برای این کار ابتدا داده­های دمای بیشینه­ ...  بیشتر امواج گرمایی از جمله مخاطرات مهم آب و هوایی دنیا خصوصاً ایران هستند و به­نظر می­رسد وقوع آن­ها در سال­های اخیر به­واسطه تشدید گرمایش جهانی از فراوانی بیش­تری نسبت به گذشته برخوردار شده است. پژوهش حاضر به بررسی کم و کیف وقوع و تحلیل سینوپتیک امواج گرمایی در استان کرمان پرداخته است. برای این کار ابتدا داده­های دمای بیشینه­ روزانه ماه ژوئیه (به­عنوان گرم­ترین ماه سال) 4 ایستگاه سینوپتیک کرمان، بم، انار و سیرجان در یک دوره­ آماری 24 ساله (1986-2009) از سازمان هواشناسی کشور اخذ و مورد استفاده قرار گرفته­اند. جهت طبقه­بندی امواج گرمایی، داده­های دما استاندارد شده و بر اساس آن، آنومالی­های 0 تا 75/0 به­عنوان موج گرم، 75/0 تا 5/1 موج گرم شدید و بالاتر از 5/1 به­عنوان موج ابر گرم تعیین شدند. اعداد آستانه­ 2/41، 1/42 و 1/43 درجه­ سانتی­گراد به­ترتیب آستانه­ موج گرم، گرم شدید و ابر گرم برای مجموع ایستگاه­ها مورد محاسبه و حداقل تداوم آن دو روز مد نظر قرار گرفته است. بر این اساس در طی دوره­ آماری مورد مطالعه، 7 موج گرمایی مشخص شد که از بین آن­ها 3 موج گرم شدید و 1 موج ابر گرم شناسایی گردید. موج ابر گرم تیرماه 1377 جهت تحلیل سینوپتیک انتخاب شد. موج 3 روزه­ مذکور با میانگین دمایی 11/43 درجه­ سانتی­گراد، شدیدترین موج گرمای استان کرمان در طول دوره­ آماری مورد مطالعه بوده است. نـتایج تحلیل سینوپتیک موج ابـر گرم نشان داد که استقرار کم­فشار گنگ در سطح زمین و حاکمیت پرارتفاع جنب حاره­ای آزور در سطوح بالا و هم­چنین ضخامت زیاد جو بر روی منطقه­ مورد مطالعه، موجب فرونشینی هوای گرم و گرمایش بیش از حد سطح زمین شده و موج ابر گرم یاد شده را به­وجود آورده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.1 M

آب و هواشناسی

بررسی روند تغییرات فـراوانی روزهای هـمراه با یخبندان های فراگیر و نیمه فراگیر ایران

پیمان محمودی؛ محمود خسروی؛ سیدابوالفضل مسعودیان؛ بهلول علیجانی

دوره 19، شماره 54 ، بهمن 1394، ، صفحه 303-327

چکیده

  در این پژوهش جهت شناسایی و آشکارسازی روند تغییرات فراوانی روزهای همراه با یخبندان­های فراگیر و نیمه­فراگیر ایران، داده­های مربوط به دمای حداقل روزانه 663 ایستگاه هواشناسی همدید و اقلیم­شناسی کشور برای بازه زمانی 1962 تا 2004 و برای ماه­های اکتبر تا آوریل از سازمان هواشناسی کشور دریافت شد. پس از دریافت داده­ها و آماده کردن پایگاه ...  بیشتر در این پژوهش جهت شناسایی و آشکارسازی روند تغییرات فراوانی روزهای همراه با یخبندان­های فراگیر و نیمه­فراگیر ایران، داده­های مربوط به دمای حداقل روزانه 663 ایستگاه هواشناسی همدید و اقلیم­شناسی کشور برای بازه زمانی 1962 تا 2004 و برای ماه­های اکتبر تا آوریل از سازمان هواشناسی کشور دریافت شد. پس از دریافت داده­ها و آماده کردن پایگاه داده­های دمای حداقل­ کشور، نقشه­های همدمای کشور برای هر روز از 1/1/1962 تا 31/12/2004 به­مدت 9116 روز به­روش کریگینگ میانیابی شد. در ادامه بر اساس یک اصل مکانی، یخبندان­ها به سه دسته یخبندان­های فراگیر (وقوع همزمان در بیش از 65 درصد از مساحت ایران)، یخبندان­های نیمه­فراگیر (وقوع همزمان یخبندان در بین 25 تا 65  درصد از مساحت ایران) و یخبندان­های محلی (وقوع همزمان یخبندان در کم­تر از 25 درصد از مساحت ایران) تقسیم­بندی شدند. سپس با استفاده از دو روش تخمینگر شیب سنس و رگرسیون خطی فراوانی روزهای همراه با یخبندان­های فراگیر و نیمه­فراگیر در سه مقیاس ماهانه، فصلی و سالانه بررسی شد. نتایج نشان داد که روند تغییرات فراوانی روزهای همراه با یخبندان­های فراگیر ایران در ماه­های دسامبر، ژانویه، فصل زمستان و سالانه دارای روند کاهشی معنادار از لحاظ آماری بوده است. اما برای فراوانی روزهای همراه با یخبندان­های نیمه­فراگیر مشاهده شد که تنها در ماه ژانویه روند تغییرات معنادار بوده است و جهت تغییرات آن نیز مثبت بوده است. یعنی در طول 43 سال مورد مطالعه بر تعداد روزهای همراه با یخبندان­های نیمه­فراگیر افزوده شده است. بنابراین زمانی که از تعداد یخبندان­های فراگیر در ماه ژانویه کاسته شده است از این طرف بر تعداد یخبندان­های نیمه فراگیر افزوده شده است. همین قانون برای دیگر مقیاس­های ماهانه، فصلی و سالانه نیز حکمفرما بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 509.78 K

آب و هواشناسی

بررسی فیزیوگرافی حوضه رودخانه شمرود در استعداد یابی استخرهای پرورش ماهیان سرد آبی توسط نرم افزار ARC Gis9,3

محمدرضا افشاری آزاد؛ هاله پورکی

دوره 19، شماره 53 ، مهر 1394، ، صفحه 1-24

چکیده

  رودخانه ها باید در پهنه ملی از نظر حفاظت ، بهره برداری و توسعه و همچنین از نظر مساعد بودن کمی و کیفی رودخانه ها و شرایط مناسب برای پرورش ماهیان مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند . در این تحقیق نقش و شکل فیزیوگرافی رودخانه شمرود در مکان گزینی ایستگاه های پرورش ماهی (قزل آلا ) مورد بررسی قرار گرفته است . رودخانه شمرود با توجه به شاخص های بیولوژیک ...  بیشتر رودخانه ها باید در پهنه ملی از نظر حفاظت ، بهره برداری و توسعه و همچنین از نظر مساعد بودن کمی و کیفی رودخانه ها و شرایط مناسب برای پرورش ماهیان مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند . در این تحقیق نقش و شکل فیزیوگرافی رودخانه شمرود در مکان گزینی ایستگاه های پرورش ماهی (قزل آلا ) مورد بررسی قرار گرفته است . رودخانه شمرود با توجه به شاخص های بیولوژیک و فراوانی توان بالقوه تولید ماهی آن 348 کیلوگرم در هکتار می باشد ، این رودخانه در ماه خرداد بالاترین مقدار تولید ماهی را دارد . در این تحقیق میزان عناصر فیزیکو شیمیایی پرورش ماهی مانند PH آّب ، سرعت جریان آب ، کدورت آب ، مواد جامد معلق ، سختی آب ، هدایت الکتریکی آب(EC) ، مواد شیمیایی ، شوری آب مورد بررسی قرار گرفت . رودخانه در اردیبهشت و آخر مهر ماه  براثر بارندگی شدید سیلابی بوده و با توجه به سرچشمه رودخانه شمرود از ارتفاعات دیلمان و اتصال رودهای فرعی به آن بر حجم آب این رودخانه افزوده می شود .  به جهت شناخت مکان های مستعد آبزی پروری و  با تلفیق عوامل فوق الذکر و با روش مکان یابی توسط نرم افزار GIS نشان داده شد که شش محل مکان مساعدی برای پرورش ماهیان سرد آبی می باشند . در نهایت با بررسی و  با شرایط کوهستانی و شیب دار بودن حوضه برای پرورش ماهیان سرد آبی و با روی هم قرار دادن نقشه های آبراهه ها ، نقاط سیاسی ، لیتولوژی ، شیب ، جهت شیب و عوامل مورد نیاز برای پرورش ماهی قزل آلا با روی هم قرار دادن آنها نقاط مستعد ومناسب احداث ایستگاه های پرورش ماهی و نیمه مساعد و نامساعد برای احداث کارگاه های پرورش ماهی مشخص گردید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 2.51 M

آب و هواشناسی

ارتباط بین دمای سطح آب در اقیانوس آرام و تغییرات مجموع اُزون در گستره ایران

عباسعلی آروین

دوره 19، شماره 52 ، تیر 1394، ، صفحه 25-42

چکیده

  کاهش در مقدار و حجم لایه اُزون که به نام مجموع اُزون شناخته می­شود صدمات زیادی بر موجودات زنده و زندگی بشر خواهد داشت. در این پژوهش نوسانات مجموع اُزون در گستره ایران مرتبط با دمای آب سطح دریا در اقیانوس آرام (SST) مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور متوسط ماهانه اُزون کلی از سایت ماهواره­ای پایگاه نقشه­سازی طیف­سنجی مجموع اُزون ...  بیشتر کاهش در مقدار و حجم لایه اُزون که به نام مجموع اُزون شناخته می­شود صدمات زیادی بر موجودات زنده و زندگی بشر خواهد داشت. در این پژوهش نوسانات مجموع اُزون در گستره ایران مرتبط با دمای آب سطح دریا در اقیانوس آرام (SST) مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور متوسط ماهانه اُزون کلی از سایت ماهواره­ای پایگاه نقشه­سازی طیف­سنجی مجموع اُزون (TOMS) از پایگاه داده­ایNASA/GSFC در گره­های با 25/1×1 درجه فاصله جغرافیایی و نیز متوسط ماهانه شاخص­های NINO1+2­، NINO3 ، NINO4 و NINO3.4 به­عنوان شاخص دمای سطح آب در اقیانوس آرام از پایگاه داده­های اقلیمی NCEP/NCAR استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد مقدار اُزون در زمانی که شاخص­های دمای آب سطح دریا در اقیانوس آرام (SST) مثبت/منفی باشد، مقدار اُزون کلی افزایش/کاهش می­یابد. از بین شاخص­های دمای سطح آب، ارتباط NINO1+2 با میزان مجموع اُزون قوی­تر است و قوی­ترین ضرایب در ناحیه غرب و شمال­غرب حاصل شد. متوسط ضرایب همبستگی در گستره ایران بین شاخص NINO1+2 با متوسط ماهانه مجموع اُزون در حالت همزمان و غیرهمزمان به ترتیب (55/0+R=) و (621/0-R=) است که در روابط همزمان در 86 درصد و در روابط غیرهمزمان در تمام گستره ایران در سطح 05/0 درصد معنادار است. شاخص NINO4 ضعیف ترین رابطه را با تغییرات مجموع اُزون در ایران دارد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 339.41 K

آب و هواشناسی

تحلیل روند تغییرات بارندگی و دبی ایستگاه های دوست بیگلو و سامیان حوضه آبریز قره سو

ناهیده جاهدی اسفنجانی؛ محمدعلی قربانی

دوره 19، شماره 52 ، تیر 1394، ، صفحه 63-63

چکیده

  اطلاع از روند تغییرات کاهشی یا افزایشی بارندگی و دبی در حوضه­های آبریز  نقش مهمی در مدیریت منابع آب و امور مرتبط با مهندسی آب ایفا می­کند. در این تحقیق روند تغییرات بارندگی و دبی در حوضه رودخانه قره­سو واقع در استان اردبیل در مقیاس­های ماهانه، فصلی و سالانه بین سال­های 1351 تا 1382 مورد مطالعه قرار گرفته است. برای بررسی وجود ...  بیشتر اطلاع از روند تغییرات کاهشی یا افزایشی بارندگی و دبی در حوضه­های آبریز  نقش مهمی در مدیریت منابع آب و امور مرتبط با مهندسی آب ایفا می­کند. در این تحقیق روند تغییرات بارندگی و دبی در حوضه رودخانه قره­سو واقع در استان اردبیل در مقیاس­های ماهانه، فصلی و سالانه بین سال­های 1351 تا 1382 مورد مطالعه قرار گرفته است. برای بررسی وجود و یا عدم وجود روند از آزمون ناپارامتری من-کندال با حذف اثر کلیه ضرایب خودهمبستگی معنی­دار و برای بررسی میزان بزرگی آن از آزمون شیب تخمین­گر سن در سطوح معنی­داری مختلف استفاده گردید. نتایج تحلیل بارندگی و دبی نشان می­دهد که جریان رودخانه قره سو در مقیاس سالانه در هر دو ایستگاه این رودخانه روند نزولی دارد. هم­چنین روند نزولی معنی­دار در داده­های دبی در مقیاس فصلی در فصول بهار، پاییز و زمستان مشاهده شد که در آن شدیدترین روند متعلق به فصل زمستان است. بیش­ترین میزان کاهش دبی مربوط به ایستگاه دوست بیگلو در فصل بهار (62/0- متر­مکعب بر ثانیه در سال) و کم­ترین آن مربوط به همین ایستگاه در فصل تابستان می­باشد. به­طوری که در داده­های بارندگی هر دو ایستگاه در مقیاس­های ماهانه، فصلی و سالانه روند معنی­داری مشاهده نشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 509.29 K

آب و هواشناسی

تحلیل همدیدی یخبندان های زمستانه منطقه سیستان (مورد یخبندان ژانویه سال 2008)

محمود خسروی؛ نعمت الله صفرزائی؛ محسن آرمش

دوره 19، شماره 52 ، تیر 1394، ، صفحه 113-140

چکیده

  یخبندان یکی از مخاطرات طبیعی است که معمولاً با خسارت­های فراوان مالی و حتی جانی همراه است. سامانه­های گردشی جوی نقش اصلی را در وقوع، شدت و چگونگی توزیع فضایی یخبندان­ها به­خصوص در مناطق معتدله بر عهده دارند. هدف از این تحقیق، شناسایی و بررسی شرایط همدیدی حاکم در زمان وقوع یخبندان­های زمستانه منطقه سیستان است. روش مورد استفاده ...  بیشتر یخبندان یکی از مخاطرات طبیعی است که معمولاً با خسارت­های فراوان مالی و حتی جانی همراه است. سامانه­های گردشی جوی نقش اصلی را در وقوع، شدت و چگونگی توزیع فضایی یخبندان­ها به­خصوص در مناطق معتدله بر عهده دارند. هدف از این تحقیق، شناسایی و بررسی شرایط همدیدی حاکم در زمان وقوع یخبندان­های زمستانه منطقه سیستان است. روش مورد استفاده در این تحلیل رویکرد محیطی به گردشی است. بدین منظور دو پایگاه داده مورد نیاز است. جهت دریافت داده­های سطح زمین از داده­های اقلیمی ایستگاه هواشناسی سینوپتیک زابل و زهک به­عنوان نماینده اقلیمی منطقه استفاده شد و طولانی­ترین و شدیدترین یخبندان از نظر طول دوره طی دهه اخیر (2010-2000) انتخاب گردید. پایگاه دوم داده­ها و نقشه­های سطح دریا، 850، و 500 هکتوپاسکال است که از مرکز ملی پیش­بینی محیطی[1] و مرکز ملی مطالعات جوی[2] ایالات متحده آمریکا تهیه گردید. پوشش مکانی داده­های جوی بین 30 تا 90 درجه شرقی و 10 تا 50 درجه شمالی می­باشد. برای نمایش خطوط جریان هوا از محیط نرم­افزاری Grads استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که افت فشار منطقه در اثر فعالیت سامانه چرخندی بالخاش و همچنین  نفوذ هم زمان فرود ناشی از جریان­های غربی به نواحی غرب ایران عامل ایجاد یخبندان و تداوم آن در منطقه  سیستان می­باشد. استقرار سامانه چرخندی روی دریاچه بالخاش زمینه برای ریزش هوای سرد عرض­های بالا و کرانه غربی فرود را به منطقه سیستان فراهم کرده است. انتقال محور فرود به نواحی شرقی­تر و شرایط ذکر شده موجب تداوم پدیده یخبندان شده است. شدیدترین یخبندان­ها زمانی رخ می­دهند که منطقه سیستان در بخش غربی فرود قرار گرفته و از ریزش هوای سرد عرض­های شمالی برخوردار شده باشد. عاملی که این شرایط را پدید آورده است تفاوت فشار در جنوب و شمال منطقه سیستان، به­ویژه سامانه کم فشار جنوب شرق سیستان است که باعث هدایت و استقرار کرانه غربی ناوه به منطقه می­گردد. [1]- NCEP(National Center Environmental Prediction) [2]- NCAR(National Center Atmospheric Research)  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.74 M

آب و هواشناسی

ارزیابی توان محیطی استان آذربایجان غربی برای کشت کلزا بر اساس روش AHP و مدل TOPSIS

علی محمدخورشیددوست؛ بهروز سبحانی؛ کامل آزرم؛ جمال امینی

دوره 19، شماره 52 ، تیر 1394، ، صفحه 141-161

چکیده

  کلزا با اختصاص 15 درصد کل تولید روغن گیاهی در جهان بعد از سویا و نخل روغنی، مقام سوم را در بین دانه­های روغنی به­خود اختصاص داده است. اقلیم، توپوگرافی، خاک و استعداد اراضی از مهم­ترین مولفه­های محیطی هستند که استعداد و قابلیت تولید محصول زراعی در یک منطقه به آن­ها وابسته است. در این تحقیق سعی شده است با ارزیابی تناسب اراضی بر ...  بیشتر کلزا با اختصاص 15 درصد کل تولید روغن گیاهی در جهان بعد از سویا و نخل روغنی، مقام سوم را در بین دانه­های روغنی به­خود اختصاص داده است. اقلیم، توپوگرافی، خاک و استعداد اراضی از مهم­ترین مولفه­های محیطی هستند که استعداد و قابلیت تولید محصول زراعی در یک منطقه به آن­ها وابسته است. در این تحقیق سعی شده است با ارزیابی تناسب اراضی بر اساس این معیارها، اراضی مستعد کـشت کلزا در سطح استان آذربایجان ­غربی شناسایی شـود. در تحقیق حاضر از داده­های اقلیمی از قبیل دما، بارش، درجه روز، رطوبت نسبی، تعداد روز یخبندان، و ساعات آفتابی، ایستگاه­های سینوپتیک و باران­سنجی سطح استان از بدو تاسیس تا سال 1388 مربوط به هر یک از مراحل فنولوژیکی رشد کلزا و داده­های منابع زمینی از قبیل لایه­های توپوگرافی، قابلیت اراضی، عمق خاک و کاربری اراضی، استفاده شده، و مطالعه و بررسی هر یک از آن­ها در رابطه با نیازهای اقلیمی و اکولوژیکی کلزا صورت گرفت. سپس با استفاده از روش واسطه­یابی کریجینگ در نرم­افزار Arc GIS 9.3 هر یک از نقشه­های عناصر اقلیمی تهیه و لایه­های اطلاعاتی طبقه­بندی شدند. به منظور اولویت­بندی و ارزیابی معیارها و لایه­های اطلاعاتی در رابطه با هم و تعیین وزن آنها از روش AHP استفاده شد. سپس ترکیب و تحلیل فضایی اطلاعات با استفاده از مدل TOPSIS در محیط GIS صورت گرفت و لایه نهایی ارزیابی توان محیطی برای کشت کلزا تهیه شد. بر اساس نتایج به دست آمده، اراضی استان از نظر پتانسیل اقلیمی و محیطی برای کشت کلزا به چهار طبقه خیلی مناسب (6/18%)، مناسب (4/34%)، متوسط (1/32%) و ضعیف (7/14%) تقسیم­بندی شدند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 9.69 M

آب و هواشناسی

تحلیل روند شاخص های دمای فرین در شمال ایران

بهلول علیجانی؛ حسن فرج زاده

دوره 19، شماره 52 ، تیر 1394، ، صفحه 229-256

چکیده

  محیط طبیعی بر اساس شرایط آب و هوایی تنظیم شده است. جوامع انسانی به ناچار باید خود را بر اساس این شرایط تنظیم و تجهیز نمایند. شناسایی شدت، فراوانی و زمان رخدادهای فرین آب و هوایی می­تواند به حل مسایل زیست محیطی کمک نموده و انسان را در تنظیم و اجرای برنامه­ریزی­های منسجم و منطقی در برابر تغییرات رفتار این رخدادها یاری نماید. در این ...  بیشتر محیط طبیعی بر اساس شرایط آب و هوایی تنظیم شده است. جوامع انسانی به ناچار باید خود را بر اساس این شرایط تنظیم و تجهیز نمایند. شناسایی شدت، فراوانی و زمان رخدادهای فرین آب و هوایی می­تواند به حل مسایل زیست محیطی کمک نموده و انسان را در تنظیم و اجرای برنامه­ریزی­های منسجم و منطقی در برابر تغییرات رفتار این رخدادها یاری نماید. در این تحقیق به­منظور بررسی تغییرات دمای فرین، داده­های روزانه حداقل و حداکثر دمای 13 ایستگاه شمال­غرب ایران از سازمان هواشناسی کشور دریافت و بعد از کنترل و ارزیابی کیفی استفاده گردید. شاخص­های 16­گانه دمای فرین ایستگاه­های منتخب توسط بسته نرم­افزاری RClimDex استخراج و از روش من- کندال برای بررسی وجود روند و روش موجک برای بررسی تغییرات و نوسان­های دوره­ای موجود در سری­ها استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که روند شاخص­های دمای فرین در اکثر ایستگاه­های منتخب حاکی از کاهش فراوانی شاخص­های سرد فرین و افزایش فراوانی شاخص­های گرم فرین است. نتایج حاصل از تحلیل موجک نشان داد که شاخص­های سرد فرین دارای نوسان­های دوره­ای معنی­دار کاملاً آشکار طی چرخه­های زمانی 2 تا 4 ساله بوده و در بین شاخص های گرم فرین، تنها شاخص گر­م­ترین دمای روز (TXx) در چرخه های زمانی 2 تا 4 ساله و شاخص تعداد شب­های حاره­ای (TR20) در چرخه­های زمانی 4 تا 8 ساله بارزترین محدوده­های معنی­داری را نشان دادند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.85 M

آب و هواشناسی

بررسی روند تغییرات سرعت باد در ایستگاه های منتخب ایران

رسول میرعباسی نجف آبادی؛ یعقوب دین پژوه

دوره 19، شماره 52 ، تیر 1394، ، صفحه 277-301

چکیده

  هدف این مطالعه بررسی روند تغییرات سرعت باد سطحی در ایران در دو مقیاس ماهانه و سالانه با روش ناپارامتری من کندال با چهار ویرایش متفاوت شامل الف) روش من کندال مرسوم (MK1)، ب) من کندال پس از حذف اثر ضریب خودهمبستگی مرتبه اول معنی­دار (MK2)، ج) من کندال پس از حذف اثر کامل ضرایب خودهمبستگی معنی­دار (MK3) و د) من کندال با لحاظ کردن ضریب هارست (MK4) ...  بیشتر هدف این مطالعه بررسی روند تغییرات سرعت باد سطحی در ایران در دو مقیاس ماهانه و سالانه با روش ناپارامتری من کندال با چهار ویرایش متفاوت شامل الف) روش من کندال مرسوم (MK1)، ب) من کندال پس از حذف اثر ضریب خودهمبستگی مرتبه اول معنی­دار (MK2)، ج) من کندال پس از حذف اثر کامل ضرایب خودهمبستگی معنی­دار (MK3) و د) من کندال با لحاظ کردن ضریب هارست (MK4) می­باشد. داده­های مورد استفاده در این مطالعه شامل میانگین سرعت باد در دو مقیاس ماهانه و سالانه در دوره آماری 2005-1966 می­باشد. بدین منظور از اطلاعات 22 ایستگاه در سطح کشور ایران استفاده شد. برای تخمین شیب خط روند تغییرات سرعت باد، از روش ناپارامتری تخمین­گر سن استفاده شد. نتایج نشان داد که گر چه ترکیبی از روندهای مثبت و منفی در ایستگاه­های کشور برای میانگین سرعت باد در هر دو مقیاس سالانه و ماهانه تجربه شده است، ولی تعداد ایستگاه­های با روند منفی در مقایسه با تعداد ایستگاه­های با روند مثبت بیش­تر است. در مقیاس سالانه شدیدترین شیب خط روند منفی متعلق به ایستگاه فسا معادل 074/0- متر بر ثانیه در سال و شدیدترین شیب خط روند مثبت متعلق به ایستگاه زابل معادل 141/0 متر بر ثانیه در سال بود. در مقیاس ماهانه شدیدترین شیب خط روند منفی متعلق به ایستگاه فسا معادل 1/0- متر بر ثانیه در سال و شدیدترین شیب خط روند صعودی معادل 18/0 متر بر ثانیه در سال برای ایستگاه زابل مشاهده شده است. نتایج نشان داد که میانه شیب­های خط روند اکثر ایستگاه­های ایران در تمام ماه­های سال (بجز فوریه و نوامبر) منفی است. بنابراین، در حالت کلی می­توان نتیجه گرفت که در اکثر ایستگاه­های ایران روند سرعت باد در تمام ماه­های سال (بجز ماه­های فوریه و نوامبر) نزولی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 368.35 K