%0 Journal Article %T بررسی الگوهای همدیدی وارونگی دما در شهرستان تبریز با استفاده از تحلیل مولفه های اصلی %J جغرافیا و برنامه‌ریزی %I دانشگاه تبریز %Z 2008-8078 %A نقی زاده, حبیبه %A خورشید دوست, علی محمد %A سعیدآبادی, رشید %A نجفی, محمدسعید %D 2020 %\ 08/22/2020 %V 24 %N 72 %P 205-224 %! بررسی الگوهای همدیدی وارونگی دما در شهرستان تبریز با استفاده از تحلیل مولفه های اصلی %K الگوی هوا %K تحلیل مؤلفه‌های اصلی %K خوشه‌بندی %K وارونگی‌ هوا %K تبریز %R 10.22034/gp.2020.10890 %X در این تحقیق، به بررسی الگوهای سینوپتیکی حاکم بر وارونگی دمای شهر تبریز با استفاده از اطلاعات رادیوسوند، طی دوره زمانی 2010-2001 پرداخته شد. برای شناسایی و استخراج الگوهای همدید، از داده­های رقومی فشار تراز دریا به صورت میانگین روزانه از سری داده­های بازکاوی شده NCEP/NCAR در محدوده 10 تا 60 درجه طول شرقی و 10 تا 90 درجه عرض شمالی در 651 یاخته 2.5 ×  2.5 درجه استفاده گردید. با انجام تحلیل مؤلفه­های مبنا بر روی داده­های فشار تراز دریا در روزهای همراه با وارونگی دما، حجم آنها را کاهش داده و با انجام تحلیل خوشه­ای بر روی مؤلفه­های به دست آمده، مهم­ترین الگوهای جوی شناسایی شدند و نقشه هر الگو به دست آمد. بر اساس نتایج چهار الگوی همدید اصلی در ایجاد وارونگی دما در شهرستان تبریز مؤثرند. در بیشتر الگوها، سامانه­های پرفشار حاکم بوده است. در این الگوها هوای سرد به سبب حضور سامانه­های پرفشار در سطح زمین به روی منطقه گسترش یافته، با استقرار سمت چپ یک ناوه عمیق بر روی منطقه؛ هوای سرد پشت آن از عرض­های بالاتر بر روی تبریز فرارفت شده و پایداری شدیدی در ستون قائم جو ایجاد شده است. در الگوهایی که کم­فشار شمالی به همراه پرفشار مهاجر اروپا عامل فرافت هوای سرد به روی منطقه  بوده است، هوای گرم عرض­های پایین­تر با استیلای یک پشته عمیق به روی منطقه بر روی هوای سرد سطح زمین قرار گرفته؛ به این ترتیب بر شدت پایداری هوای مجاور سطح زمین افزوده شده و وارونگی­های شدید دمایی شکل گرفته است.   %U https://geoplanning.tabrizu.ac.ir/article_10890_62278f8689890d827c2735c6d2a868f0.pdf