نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 دانشیارگروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

3 دانشجوی دکترای رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

شهرها عالی‌ترین سیستم‌ها و شبکه‌های پیچیده‌ای هستند که تاکنون ظهور یافته‌اند. آنها فراتر از بحث تعادل کلاسیک، نیازمند بی‌شمار انرژی برای حفظ ساختار منسجم خودشان هستند. بنابراین در توسعه شهرها باید به این نکته توجه داشت که یک شبکه پیچیده و منسجم، شامل یک ساختار سلسله مراتبی و همپیوند است که در مقیاس‌های مختلف فضایی و در طی زمان ظهور می‌یابد و برای حفظ این انسجام باید به ساختار همپیوند آن پایبند بود. ساختار اصلی شهر به‌عنوان فرم دهنده استخوان‌بندی و شکل شهری تأثیر بسزایی در نحوه ارتباط و ترتیب فضایی فضاهای شهری داشته است. برخی پارامترها در طول زمان نقـش پررنگ‌تری در شکل‌دهی به ساختار شهری داشته‌اند و برخی برعکس. یکی از روش‌هایی که بر پایه استفاده از رایانه و روش‌های علمی در زمینه مطالعات شهری بـه کاررفتـه اسـت، تکنیـک چیدمان فضایی است. هدف از ایـن مقالـه شـناخت کـاربردی تکنیـک چیدمان فضا در مطالعه پیکره‌بندی و ساختار اصلی شهر بافت تاریخی تبریز در طی یک سده اخیر می‌باشد که با استفاده از بررسـی تطبیقی بین دوره‌های تاریخی (1349،1297و1400) به تحلیل پارامترهای تکنیک چیدمان فضایی (اتصالات، هم پیوندی، عمق فضا و انتخاب) با استفاده از نقشه‌های خطوط محوری پرداخته شده است است و نتایج بـه صـورت داده‌های گرافیکی و ریاضی ارائه شده است. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که  محورها و مسیرهای بافت تاریخی و مرکزی شهر تبریز اهمیت و نقش خود را از دست داده است اما پتانسیل و ظرفیت احیای مجدد نقش و اهمیت خود را در ساختار اصلی شهر دارند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigation of Physical Interventions in Historical Contexts and its Effect on the Cohesion and Continuity of Space Organization Case study: Historical Context of Tabriz

نویسندگان [English]

  • Rasou; Ghorbani 1
  • Shahrivar Roustaie 2
  • Nasim Abolhassani 3

1 Prof, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Planning and Environmental Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran.

2 Associate Prof, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Planning and Environmental Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran.

3 Ph.D. Student in of Geography and Urban Planning, Faculty of Planning and Environmental Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran.

چکیده [English]

Cities are the most complex systems and networks that have ever emerged. Beyond the classical equilibrium debate, they need a lot of energy to maintain their cohesive structure. Therefore, in the development of cities, it should be noted that a complex and coherent network includes a hierarchical and interconnected structure that emerges at different spatial scales and over time, and to maintain this coherence, the interconnected structure must be adhered to. The main structure of the city as a formative of ossification and urban form has had a great impact on the communication and spatial arrangement of urban spaces. Some parameters have played a more prominent role in shaping the urban structure over time, and some vice versa. One of the methods based on the use of computers and scientific methods in the field of urban studies is the spatial arrangement technique. The purpose of this paper is to apply the spatial arrangement technique in the study of the configuration and main structure of the historical city of Tabriz during the last century. Interconnection, space depth and selection) have been discussed using axial line maps and the results have been presented in the form of graphic and mathematical data. The research findings indicate that the axes and routes of the historical and central context of Tabriz have lost their importance and role, but the potential and capacity of revitalization have their role and importance in the main structure of the city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • coherence
  • spatial arrangement
  • historical context
  • the city of Tabriz
اردلان، نادر؛ لاله بختیار (1396) حس وحدت سنت عرفانی در معماری ایرانی، ترجمه ونداد جلیلی،تهران، انتشارات یغمائی.
اسماعیلیان، سحر (1392) در جستجوی معیارهای شکل دهنده شبکه فضاهای شهری در بافت های تاریخی ایران نمونه موردی: اصفهان، مدیریت شهری (31)، صفحه 82-65
افشار سیستانی، ایرج (1369) نگاهی به آذربایجان شرقی »مجموعه ای از اوضاع تاریخی، جغرافیایی، اجتماعی و اجتماعی است، چاپ بهمن، تهران.
بزی، خدارحم و  راضیه دولتی(1393) بررسی تاثیرICT بر آشفتگی فضا و ساختار شهری نمونه موردی: شهر کرمان، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری،سال اول، شماره 3، صفحه 121-99
تابانی، حبیب الله (1379) تبریز از نگاهی دیگر، انتشارات نوبل، تبریز.
توسلی، محمود(1382) اصل ارتباط در طراحی شهری،  نشریه هنرهای زیبا، شماره14، صفحه 39-32
دانشپور، عبداالهادی؛ الهام شیری(1394) عناصر کالبدی کارکردی شکل دهنده به هویت بافت های تاریخی شهر ایرانی اسلامی، دوره ۵، شماره ۱، صفحه25-17
روشنی،پریسا؛ کیومرث حبیبی؛ زهرا سادات سعیده زرآبادی (1395) ارایه الگوی مفهوم انسجام بخشی شبکه فضاهای شهری .فصلنامه باغ نظر، شماره 48.صفحه 42-31
ریسمانچیان، امیدو  بـل سایمون (1390) بـررسـی جداافتادگی فضایی بافتهای فرسوده در ساختار شهر تهران به روش چیدمان فضا، فصلنامه باغ نظر، سال هشتم، شماره 17، صفحه 80-69
سلطانزاده، حسین (1376) تبریز خشتی استوار در معماری ایران،تهران، انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی.
سیادتان، سعید رضا؛ محمدرضا پورجعفر(1393) آزمون کاربرد گراف توجیهی در معماری ایرانی-اسلامی (نمونه های موردی: خانۀ رسولیان یزد، خان های در ماسوله)، نشریه نقش جهان، سال چهارم، شماره3، صفحه 42-27
صفامنش، کامران.، یعقوب رشتچیان و بهروز منادی زاده (1376)  ساختار کالبدی شهر تبریز و تحولات آن در دو سده اخیر، نشریه گفتگو(18)، صفحه 53-33
عبداللهی ترکمانی، زهرا؛ محمد حسن یزدانی؛ ابوالفضل قنبری (1398) تحلیل ساختار فضایی شهر با تأکید بر خصلت همپیوندی و اتصال فضایی درکلانشهر تبریز،  نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال10، شماره37، صفحه 39-25
عمرانی، بهروز و حسین اسمعیلی سنگری (1385) بافت تاریخی شهر تبریز، اننتشارات سمیرا، تهران.
 
قلعه نویی، محمود؛ صفورا مختارزاده؛ آیلین بهرامی (1398) ارزیابی و تحلیل تأثیر خیابانهای معاصر ایجاد شده بر نظام ساختاری-فضایی  بافت های تاریخی در منطقه 3 شهر اصفهان، نشریه دانش شهرسازی، دوره 3، شماره 4، صفحه 90-73
محمدی زاده ،نسرین؛ حمید ماجدی؛زهرا سادات سعیده زرآبادی  (1397) ارائه الگوی مفهومی از معیارهای انسجام و امتزاج در بافت محلات تاریخی با یکدیگر (نمونه موردی : محلات بافت تاریخی کرمان، منطقه 1)، فصلنامه باغ نظر ، دوره 15، شماره 61، صفحه52-39
مختارزاده، صفورا؛ محمود قلعه نویی؛ رضا خیرالدین (1398) کاوش الگوی مفهومی سنجش انسجام فرم و ساختار کالبدی شهر و تبیین اصول آن، نشریه باغ نظر، شماره15 ، صفحه 76-63
منصوری، سیدامیر و شبنم محمدزاده (1396) تحولات سازمان فضایی شهر تبریز از اوایل اسالم تا دوره قاجار، نشریه باغ نظر، سال چهاردهم، شماره 51، صفحه 32-21
موسوی، مهناز و هانیه زرگر دقیق (1389) تحلیل ساختارفضایی شهر تبریز در مـحـدوده بــارو بـا استفاده از تکنیک اسپیس سینتکس، فصلنامه آبـــادی ، شماره 67، صفحه 77-72
نقش محیط(مهندسین مشاور)(1395) طرح توسعه جامع تبریز، گزارش پیشنهادی، ویرایش اول، شهرداری تبریز .
AnaJúlia, P., et al. (2010) Planning public spaces networks towards urban cohesion. 46th ISOCARPC.
Barnett, J. (2014). Do Not Define Urban Design too narrowly. Journal of Urban Design, 19(1) pp:49–52
Bucys, J. (2012) Understanding coherence between functional and compositional structurs of the city: a case study oflocal centres in Vilnius. Eighth International Space Syntax Symposium, Santiago de Chile: PUC:1-8.
Carmona, M. (2010). Contemporary Public Space: Critique and Classification, Part One: Critique. Journal of UrbanDesign, 15(2), pp: 123-148
Duany, A. & platter- Zyberk, E. (2014) The Lexicon of the New Urbanism, 9th version. Duany- platter, Zyberk & Company.
Ellin, N. (2006) Integral Urbanism, New York: Revised Edition.
Figueiredo, Y. D. S.,  Prim, M. A. & Dandolini, G. A. (2021) Urban regeneration in the light of social innovation: A systematic integrative literature review, Land Use Policy, Available online 22 November 2021, PP: 137-154.
Gehl, J. (2010). Cities for People. Washington, DC: Island Press
Hillier, B. (1985) "The Nature of the artificials," Geoforum Special Issue on the link between the nature and human sciences, No:16, pp:163-178
Hillier, B.; Honson, J. & Peponis, J. (1984) "What do we mean by building Function? " (E. J. Powell, Ed.) Designing for Building Utilisation, pp: 61-72
Korkmaz, C. and Balaban, O. 2020. Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the North Ankara Urban Regeneration Project, Habitat International, vol:95, pp:63-87
Mirzakhani A., Turro, M. & Jalilisadrabad, S. (2021) Key stakeholders and operation processes in the regeneration of historical urban fabrics in Iran, journal cities, VO. 118, PP: 117-134.
Peponis, J. (1985) The special culture of factories, Human Relations (38) 357-390.
Salingaros, N. (2013) Unified architectural theory. Portland: Sustasis Foundation.
Steadman, P. (2004) Develpment in Space Syntax, Environment and Plannign B: Planning and Design, (31) Guest Editorial
Stiles, R. (2010) A Guideline for making space. Institute for Urban Design and Landscape Architecture. Vienna. University of Technology
Trancik, R. (1986) Finding Lost Space: theories of urban Diesign. New York, Van Nostrand Reinhold.