نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• اسماعیل جهانی دولت آباد ¹
• حسین حیدری ²

¹ عضو هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی

² پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی

چکیده

هدف: با توجه به این واقعیت که مناطق آزاد در ایران نسبت به نمونه‌های موفق آن در دنیا دارای عملکرد قابل قبولی نبوده و با آسیب‌های متعددی مواجه هستند، مقاله حاضر ضمن شناسایی آسیب‌های نهفته در مناطق آزاد کشور، سعی دارد مدل مطلوب برای بهبود عملکرد مناطق تازه تأسیس و مشخصاً منطقه آزاد اردبیل ارائه دهد.

روش پژوهش: شناسایی آسیب‌های مناطق آزاد بر مبنای روش کیفی و به طور خاص مصاحبه با مطلعین حوزه مناطق آزاد در کشور صورت گرفته است. شناسایی و اولویت‌بندی ریشه‌های آسیب‌ها با بهره‌گیری از مدل تحلیل سلسله‌مراتبی و نرم‌افزار وزن‌دهی Expert Choice انجام یافته و مدل بهینه عملکردی برای منطقه آزاد اردبیل نیز بر مبنای تدوین سناریوهای احتمالی عوامل کلیدی حاصل از نرم‌افزار فوق بوده است.

نتایج: نتایج حاکی از آن است که مناطق آزاد در شرایط فعلی بنا به اقدامات و سیاست‌های اشتباه، توانمندی لازم جهت تحقق شرایط واقعی یک منطقه آزاد را دارا نیستند. این عدم توانمندی در بسیاری از ابعاد مختلف مالی، انسانی، سازمانی و ... مطرح می‌باشد.

نتیجه‌گیری: تداوم وضعیت موجود بدون تغییرات در رویکرد و ساختار در چارچوب سناریوی اول، منطقه آزاد اردبیل را در شرایط بحرانی و حتی فراتر از آن قرار خواهد داد. حفظ رویکرد موجود با تغییرات تدریجی در ساختارِ اجرا و مشارکت (در قالب سناریوی دوم) زمینه را برای به کارگیری سیاست‌های اساسی و توانمندی اعمال این سیاست‌ها از سوی منطقه آزاد اردبیل فراهم خواهد ساخت، و در چنین حالتی می‌توان به معنای واقعیِ منطقه آزاد (در قالب سناریوی سوم) با تأکید بر تغییرات اساسیِ رویکردی و ساختاری نزدیک شد.

کلیدواژه‌ها

• مناطق آزاد
• آسیب‌شناسی مناطق آزاد
• تحلیل سلسله‌مراتبی
• منطقه آزاد اردبیل

موضوعات

• آمایش سرزمین

عنوان مقاله [English]

Providing an Optimal Performance Model for Ardabil Free Zone Based on Pathology of Free Zones in Iran

نویسندگان [English]

• Esmaeel Jahanidolatabad ¹
• Hossein Heidari ²

¹ facultyMember of Mohaghegh Ardabili University

² ACECR

چکیده [English]

Objective: Given the reality that free zones in Iran have not performed satisfactorily compared to successful international counterparts and face multiple challenges, this article aims to identify the hidden issues in the country's free zones and propose an optimal model to improve the performance of newly established zones, specifically the Ardabil Free Zone.

Method: The identification of issues in free zones was conducted using a qualitative method, specifically through interviews with experts in the field of free zones in Iran. The identification and prioritization of the root causes of these issues were carried out using the Analytic Hierarchy Process model and the Expert Choice software. The optimal performance model for the Ardabil Free Zone was developed based on the probable scenarios of key factors derived from the aforementioned software.

Results: The results indicate that, due to incorrect actions and policies, the current free zones lack the necessary capabilities to meet the true conditions of a free zone. This lack of capability spans various dimensions, including financial, human, and organizational aspects.

Conclusions: Continuing the current situation without changes in approach and structure, as outlined in the first scenario, will place the Ardabil Free Zone in a critical and even more dire condition. Maintaining the current approach with gradual changes in the execution and participation structure (as in the second scenario) will provide the foundation for implementing fundamental policies and the capability to apply these policies in the Ardabil Free Zone. In such a case, it is possible to achieve the true essence of a free zone (as in the third scenario) by emphasizing fundamental changes in approach and structure.

کلیدواژه‌ها [English]

• Free Zones
• Free Zone Pathology
• Analytic Hierarchy Process
• Ardabil Free Zone