نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی، دانشگاه تبریز.

2 دانشجوی دکترای ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا ،دانشگاه تبریز

2

چکیده

چکیده  
در شمال غرب ایران بیش از 50 گنبد نمکی با سن نئوژن وجود دارد که 48 گنبد دارای ابعاد قابل اندازه­گیری هستند. یکی از معیارهایی که می توان براساس آن گنبدهای نمکی شمال غرب ایران را طبقه­بندی نمود­، ویژگی های ساختاری برونزدهای نمکی منطقه می­باشد. در این مقاله گنبدهای نمکی شمال غرب ایران با توجه به ویژگی­های ساختاری به دو گروه گنبدهای با ساختار تک شیب و گنبدهای با ساختار طاقدیسی تقسیم شده­اند، ابتدا ­نمودار پراکنش، خط رگرسیون، نوع و مقدار همبستگی بین ­پارامترهای مورفومتری هر گروه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است، سپس پارامترهای هر گروه با گروه دیگر با هم مقایسه شده است. بررسی پارامترهای مورفومتری گنبدها نشان می­دهند که گنبدهای نمکی تک­شیب نسبت به گنبدهای نمکی طاقدیسی دارای مساحت، دایره­واری و ارتفاع کم­تر ولی ضریب کشیدگی و ضریب برافراشتگی بیش­تری هستند. هم­چنین گنبدهای تک­شیب یا روی گسل­ها و یا در فاصله کمی از گسل­ها قرار دارند، بنابراین گنبدهای تک شیب نسبت به گنبدهای طاقدیسی، بیشتر تحت تاثیر گسل­ها هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Classification and Quantitative Characteristics Analysis of Iran North- West Salt Domes from Aspect of Structure

نویسندگان [English]

  • masumeh Rjabi 1
  • ali shiri tarzam 2

1 Professor of the Department of Geomorphology, Faculty of Geography and Planning, the University of Tabriz

2 Ph.D Studentof Geomorphology, Faculty Geography and Planning, the University of Tabriz.

چکیده [English]

Abstract
There are more than 50 salt domes with neogene age in the northwest of Iran 48 Domes of which have measurable dimensions. One of the criteria's according with which we can classify Iran north-west salt domes is structural features of salt's appearances in the region. 
In this article salt domes in north west of Iran, according to their structural characteristics, have been divided into two groups with mono-clinal structure and anticline structure, at first the scatter diagram, regression line, the kind and amount of correlation between morphometric parameters of each group have been analyzed. Then the parameters of each group have been compared with those of the other group.
Examining the salt domes morphometric parameters show that mono-clinal domes in comparison with the anticlinal domes have area, circularity coefficient and height but more stretching and elongation coefficient. Also, mono-clinal domes are located on faults or in a near distance from faults, therefore the mono-clinal domes in comparison with the anticlinal domes, are more influenced by the faults

کلیدواژه‌ها [English]

  • Northwest of Iran
  • Salt dome
  • Anticline
  • Mono-clinal
  • faults
  • Morphometric parameters
ـ ادیب­پور، محبوبه؛ ثروتی، محمدرضا؛ حمدی، بهاء­الدین و یزدجردی کورس (1389)، «بررسی مورفولوژی گنبد نمکی جهانی در جنوب فیروزآباد،» فصل­نامه جغرافیای طبیعی سال سوم،شماره 7، بهار1389، صص32- 15
ـ اسدیان، فریده؛ پورکرمانی, محسن و آرین, مهران (1386)، «ژئومورفولوژی ساختمانی ساختارهای نمکی در گستره گرمسار، لاسجرد، پژوهش­های­جغرافیایی، شماره60 ، تابستان 1386، صص 75-84.
ـ پورکرمانی، محسن و ادیب، احمد (1379)، «زمین شناسی ساختمانی»، انتشارات دانشگاه پیام نور، ص278.
ـ جلیل­پور، محمد (1390)، «بررسی ساختاری گنبد نمکی خواجه در شمال شرق تبریز با هدف بررسی امکان ذخیره­سازی گاز»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم طبیعی دانشگاه تبریز، ص172.
ـ درویش­زاده (1369)، «ویژگی­های زمین­شناسی نمک­های اینفراکامبرین خلیج فارس»، مجموعه مقالات سمپوزیوم دیاپیریسم، جلد اول، انتشارات سازمان زمین­شناسی کشور، صص 108-81 .
ـرجبی، معصومه و شیری طرزم، علی(1388)، «تکتونیک نمکی و آثار ژئومورفولوژیکی آن در آذربایجان، مطالعه موردی: گنبدهای نمکی شمال غرب تبریز»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، سال هفتم، شماره پیاپی 16، صص 78-47.
ـ زمردیان، محمدجعفر (1383)، «ژئومورفولوژی ایران»، جلد اول، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد،ص276.
ـ ساکت، علی (1384)، «گنبدهای نمکی ایران»، سایت پایگاه ملی داده­های علوم زمین کشور، ص78.
ـ شـیری طرزم، علی (1385)، «پژوهشی در ویـژگی­های ژئومورفولوژیکی حوضه سنخ­چای»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز، ص215.
ـ غضبان (1369)، «گنبدهای نمکی و کانی­سازی سرب، روی همراه آن­ها»، مجموعه مقالات سمپوزیوم دیاپیریسم، انتشارات سازمان زمین­شناسی کشور، صص 189-183.
ـ قبادی، محمد حسین (1388)، «زمین­شناسی مهندسی کارست»، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه بوعلی سینا همدان، ص304
ـ مدنی، حسن (1369)، «زمین­شناسی ساختمانی و تکتونیک»، چاپ دوم، انتشارات جهاد دانشگاهی ص 659 .
ـ معماریان، حسین (1383)، «زمین­شناسی برای مهندسان»، چاپ هفتم، انتشارات دانشگاه تهران، ص 735.
ـ مومن­زاده، مرتضی و حیدری، اسمعیل (1389)، «منشأ و نحوه تشکیل سازند هرمز، یک تحلیل ژنتیک»، مجموعه مقالات سمپوزیوم دیاپیریسم، انتشارات سازمان زمین­شناسی کشور، صص 137-107.
-Billings, M.P. (2003), “Structural Geology”, Third Edition, Prentice Hall, New Jersey, p: 606.               
-Davoudzadeh (1990), “Some aspects of the salt Diapyrism in the southern Iran, Proceeding of Symposium on Diapyrism With special reference to Iran, Vole: 2, Geol.Survey, pp: 97-109.  
-Jackson, M.P.A & Talbot, C.J. (1960), “Advances in salt Tectonics, In Continental Deformation”, (Ed by P.L. Hancock), Pergamum Press ltd. Oxford, pp: 173-176
-Jenyon, M.K. (1986), “Salt Tectonics”, Elsevier, p: 191.
-Lerche.I & O'Brien J.J. (1987), “Dynamical Geology of Salt and Related Strictures”, Academic Press, Inc., Orlando p: 832
- Kent, P.E. (1987), “Dynamical Geology of Salt and Related Strictures, Ed by Lerche.I and O'Brien J.J, p: 3-37.
-Talbot, C.J. (1390), “Allochthonous Salt Spreading, Proceeding of Symposium on Diapyrism with special reference to Iran, Vol: 2, Geol. Survey, pp: 507-510.
- Vendeville, B.C & Jackson, M, P,A. (1990), “Domes of Salt Diapyrism through Brittle Overburden”, Proceeding of Symposium on Diapyrism With special reference to Iran, Vole: 2, Geol.Survey, pp: 519-523.