بررسی رضایتمندی شهروندان از فضاهای سبز شهری، مطالعه موردی منطقه 6 کلانشهر تبریز

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه شهرسازی و معماری، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران

2 کارشناس ارشد مدیریت شهری، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران

چکیده

با توجه به اهمیت فضاهای سبز شهری در افزایش زیست‌پذیری و رقابت‌پذیری و نقش آن‌ها در تفریح و گذران اوقات شهروندان، ضروری است درک صحیحی از مولفه‌هایی که میزان رضایتمندی شهروندان را تحت تاثیر قرار می‌دهد صورت بگیرد. بر این اساس، هدف مطالعه حاضر، تبیین رضایتمندی شهروندان از فضاهای سبز شهری و ارزیابی میزان رضایتمندی مراجعه‌کنندگان از وضعیت فضاهای سبز شهری منطقه 6 کلانشهر تبریز می‌باشد. روش تحقیق حاضر توصیفی –تحلیلی و ماهیت آن کاربردی می‌باشد. جامعه آماری مورد مطالعه، شامل 30 پارک موجود در منطقه 6 شهرداری کلانشهر تبریز می‌باشد که از این تعداد، 12 پارک به عنوان حجم نمونه و به صورت هدفمند، جهت مطالعه دقیق انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری اطلاعات، اسنادی و میدانی می‌باشد. جهت مشخص شدن میزان رضایتمندی شهروندان از فضاهای سبز، تعداد 320 پرسشنامه محقق‌ساخته در اختیار مراجعه‌کنندگان به پارک‌ها قرار داده شد

رضایتمندی شهروندان از وضعیت فضاهای سبز شهری، توسط شاخص‌های کیفیت خدمات، ایمنی و امنیت، پویایی، همدلی و همراهی مورد سنجش قرار گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون آماری t و برای تعیین تاثیر شاخص‌‌‌‌‌‌ها بر رضایت استفاده‌کنندگان از رگرسیون چند متغیره استفاده گردید است. نتایج خروجی آزمون رگرسیون نشان می‌دهد که شاخص کیفیت خدمات پارک‌‌‌‌‌‌ها بیشترین تاثیر و شاخص قابلیت اعتماد و امنیت پارک کمترین تاثیر را بر رضایت استفاده کنندگان از پارک‌های منطقه 6 شهرداری تبریز دارند. میانگین رضایتمندی کلی از فضاهای سبز شهری منطقه 6 شهرداری کلانشهر تبریز، 25/3 به دست آمد و با توجه به فاصله میانگین به دست آمده با معیار میانگین، از نظر استفاده کنندگان از پارک‌های مورد مطالعه، این پارک‌ها از وضعیت متوسطی از نظر شاخص‌های مورد مطالعه برخوردار هستند. تفاوت معناداری از نظر کیفیت خدمات و ایمنی و امنیت پارک‌های مورد مطالعه وجود ندارد اما از نظر مولفه پویایی و همدلی تفاوت در بین فضاهای سبز مورد مطالعه معنادار می-باشد

تازه های تحقیق

شهرداری‌‌‌‌‌‌ها به عنوان سازمان ارایه کننده خدمات شهری به شهروندان و استفاده کنندگان زمانی دارای عملکرد موفق خواهند بود که بتوانند آسایش، رفاه و امنیت شهروندان را مهیا نمایند. فضای سبز شهری علاوه بر نقش زیست­محیطی، بر سلامت روانی و جسمی شهروندان نیز تاثیر زیادی دارد. همچنین از نظر منظرشهری و زیباسازی شهر نیز نقش بسزایی دارد. با در نظر گرفتن این نکته که کلانشهر تبریز با  دارا بودن جاذبه‌های تاریخی و گردشگری فراوان که پذیرای گردشگران بسیار است، کمیت و کیفیت فضاهای سبز و پارک‌های شهری با امکانات مناسب می­تواند بر سطح رضایتمندی شهروندان تاثیر مثبتی بگذارد؛ بسیار حائز اهمیت است. از سوی دیگر کیفیت فضای فضاهای سبز نشان دهنده عملکرد مدیریت شهری شهر و منطقه‌ می‌باشد. بنابراین ارزیابی وضعیت فضاهای سبز شهری‌ می‌تواند ضعف‌‌‌‌‌‌ها و قوت‌های برنامه ریزی‌‌‌‌‌‌ها و خدمات ارائه شده توسط نهاد شهرداری را شناسایی نموده و برای برنامه ریزی متناسب با نیازمنطقه و بهبود عملکرد شهرداری ها، کمک شایانی نماید. بر اساس تجزیه و تحلیل پرسشنامه­ها، در رابطه با رضایتمتدی از وضعیت کیفیت خدمات فضاهای سبز و وضعیت ایمنی و امنیت فضاهای سبز منطقه 6 کلانشهر تبریز، رضایت در حد مناسب بوده و فاصله چندانی با معیار میانگین ندارند، اما در رابطه با شاخص‌های وضعیت پویایی (جاذبه‌های فرهنگی، هنری، تفریحی و ورزشی) و وضعیت همدلی و توجه سبزبانان، میانگین رضایتمندی بیشتری نسبت به معیار میانگین به دست آمد. میانگین رضایت کلی از فضاهای سبز منطقه 6 شهرداری کلانشهر تبریز، 25/3 به دست آمد و با توجه به فاصله میانگین به دست آمده با معیار میانگین، از نظر استفاده کنندگان از فضاهای سبز مورد مطالعه، این پارک‌‌‌‌‌‌ها از وضعیت مناسب از نظر مولفه­های مورد نظر برخوردار هستند. همچنین آزمون رگرسیون چندمتغیره نشان داد که شاخص کیفیت خدمات پارک‌‌‌‌‌‌ها بیشترین تاثیر و شاخص قابلیت اعتماد و امنیتفضاهای سبز کمترین تاثیر را بر رضایتمتدی استفاده کنندگان از پارک‌های منطقه 6 شهرداری تبریز دارد.

نتایج این تحقیق مطابق با تحقیقات بزی و همکاران (1399) که به رابطه مثبت و مستقیم بین خدمات داخل پارک­ها و میزان رضایتمندی پارک­ها اذعان داشتند؛ نیارکی و همکاران (1399)، که به نقش دسترسی­ها در افزایش رضایتمندی اشاره داشتند؛ پوراحمد و حبیبیان (1397)، که بیشترین اهمیت رضایتمندی را برای معیارهای امنیت و نظافت قائل بودند؛ و آغ­گول (2012) که به تاثیر متغیر‌های سطح درآمد، وضعیت تاهل، جنسیت در رضایتمندی استفاده کنندگان از فضا اشاره نموده­اند می­باشد. آمار توصیفی متغیرهای (گویه‌ها) پرسشنامه که برگرفته از معیارهای ارزیابی پارک‌‌‌‌‌‌ها می‌باشد، نشان داد که استفاده­کنندگان از پارک‌‌‌‌‌‌ها از وضعیت چمنکاری، گلکاری و درختکاری، وسعت پارک نسبت به نیاز محله و منطقه، نبود فضا برای نشستن گروهی، بی توجهی به نیازهای کودکان در طراحی پارک‌‌‌‌‌‌ها رضایت در حد مناسب دارند. اما از بابت وجود تابلوهای راهنمایی داخل پارک، وضعیت تابلوهای راهنمایی داخل پارک، ‌فعالیت‌های فرهنگی و هنری در پارک ها، برگزاری مسابقات فرهنگی و هنری متناسب با سنین مختلف بیشترین رضایت را داشتند. تجزیه و تحلیل داده­ها نشان می­دهد که رضایت از کیفیت خدمات فضاهای سبز و وضعیت ایمنی و امنیتدر محدوده مورد مطالعه در سطح مناسب بوده است و استفاده کننده­گان از احساس امنیت در هنگام  ورود و حضور در پارک نسبت به سایر مولفه ها رضایت کمتری داشتند؛ اما رضایت از این شاخص را چندان تحت الشعاع قرار نداده است. در سایر شاخص‌‌‌‌‌‌ها نیز میانیگن رضایت در حد خیلی مناسب مشاهده شد. تفاوت معناداری از نظر کیفیت خدمات و ایمنی و امنیت پارک­های مورد مطالعه وجود ندارد اما از نظر مولفه پویایی و همدلی تفاوت در بین فضاهای سبز مورد مطالعه معنادار می­باشد؛ که نشان دهنده برنامه­ریزی اجتماعی و فرهنگی  و کالبدی برای انواع گروه­های جمعیتی دارد. بنابراین لازم است شهرداری منطقه 6 کلانشهر تبریز برای بهبود کیفیت فضاهای سبز و توسعه پارک‌‌‌‌‌‌ها متناسب با جمعیت منطقه و نیازهای استفاده­کنندگان برنامه­ریزی و اقدام نماید. پوشش گیاهی فضاهای شهری و پارک‌‌‌‌‌‌ها مستلزم نگهداری صحیح، آبیاری مناسب و مدیریت درست هستند که لازم است شهرداری منطقه، نیروهای متخصص و ماهر برای حفاظت از آنها در اختیار بگیرد و بهره ببرد.با توجه به نتایج تحقیق، پیشنهاد‌ات زیر جهت افزایش رضایتمندی استفاده­کنندگان ارائه ‌‌‌می‌شود:

- ارتقای سطح امنیت فضاهای سبز شهری از طریق طراحی کالبدی از جمله نورپردازی، گذاشتن نگهبان فعال، دوربین­های نظارتی و برای کنترل بزهکاران در فضاهای سبز شهری

- اصلاح دسترسی به پارک قوناخلار و ساماندهی داخل پارک

- افزایش روشنایی در سطح پارک­ها به ویژه در پارک­های بانوان و روشندلان

- تشویق و حمایت از کشاورزی شهری در پارک­های بزرگ منطقه­ای از جمله پارک بزرگ آذربایجان

- در نظر گرفتن ایستگاه پلیس در ورودی پارک­های پرتردد از جمله در پارک باغشهر

- ایجاد امکانات گذران اوقات فراغت متنوع در پارک‌‌‌‌‌‌ باغشهر به دلیل تنوع استفاده کنندگان

- ایجاد فضاهای مناسب برای استراحت و آرامش استفاده کنندگان در پارک­هایی که در اخل محلات مسکونی قرار گرفته اند مانند پارک لاله

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Studying the Citizens' Satisfaction from Urban Green Spaces (A case study: Zone 6 of Tabriz Metropolis)

نویسندگان [English]

  • Ali Azar 1
  • Abolfazl Zakariyazadeh 2
  • Elham Morovati Zarghani 2
1 Associate Professor, Department of Urban Planning and Architecture, Maragheh Branch،Islamic Azad University، Maragheh،Iran
2 Master of Urban Management, Maragheh Branch, Islamic Azad University, Maragheh, Iran
چکیده [English]

Considering the importance of urban green spaces in increasing the city livability and competitiveness and their role in the citizens' recreation and leisure time, it is necessary to have a precise understanding of the components affecting the satisfaction of citizens. Accordingly, the aim of the present study is to explain the citizens' satisfaction from the urban green spaces in zone 6 of Tabriz metropolis. The research method is a descriptive-analytical method and it is also practical research. The statistical population includes 30 parks in the zone 6 of the Tabriz Metropolitan Municipality, of which 12 parks were purposefully selected as a sample size. The data were collected through documentary and field methods. In order to determine the level of citizens' satisfaction from the green spaces, 320 a researcher-made questionnaires were provided to the park visitors. The results of the regression test show that the service quality index has the highest impact and the safety and security index had the least impact on the satisfaction of the subjects. The average overall satisfaction with the urban green spaces of the zone 6 of the Tabriz Metropolitan Municipality was 3.25 and considering the average distance between the obtained and the standard average and from the subjects' view, these parks are in an average level in terms of the studied indicators. However, the dynamism (cultural, artistic, recreational and sports attractions) and empathy indexes of urban green spaces in zone 6 of Tabriz Metropolitan Municipality enjoyed from a satisfaction higher than the average

کلیدواژه‌ها [English]

  • green space
  • satisfaction
  • service quality
  • safety and security
  • dynamism

اصل مقاله

با توجه به اهمیت فضاهای سبز شهری در افزایش زیست­پذیری و رقابت­پذیری و جایگاه آن­ها در تفریح و گذران اوقات شهروندان، ضروری است درک صحیحی از مولفه­هایی که میزان رضایتمندی شهروندان را تحت تاثیر قرار می­دهد صورت بگیرد. بر این اساس، هدف مطالعه حاضر، تبیین رضایتمندی شهروندان از فضاهای سبز شهری و ارزیابی میزان رضایتمندی مراجعه­کنندگان از وضعیت فضاهای سبز شهری منطقه 6 کلانشهر تبریز می­باشد. نوآوری مقاله حاضر در تعیین عوامل موثر در افزایش میزان رضایتمندی مراجعه­کنندگان از فضاهای سبز و مشخص شدن مولفه­های اساسی در افزایش سطح رضایتمندی از پارک­ها می­باشد. روش تحقیق حاضر توصیفی –تحلیلی و ماهیت آن کاربردی می­باشد. جامعه آماری مورد مطالعه، شامل 30 پارک موجود در منطقه 6 شهرداری کلانشهر تبریز می­باشد که از این تعداد، 12 پارک به عنوان حجم نمونه و به صورت هدفمند، جهت مطالعه دقیق انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری اطلاعات، اسنادی و میدانی می­باشد. جهت مشخص شدن میزان رضایتمندی شهروندان از فضاهای سبز،  تعداد 320 پرسشنامه محقق­ساخته در اختیار مراجعه­کنندگان به پارک­ها قرار داده شد. پایایی پرسشنامه­ها، با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ با ضریب بالای 72/0 تائید گردید. رضایتمندی شهروندان از وضعیت فضاهای سبز شهری، توسط شاخص‌های کیفیت خدمات، ایمنی و امنیت، پویایی، همدلی و همراهی مورد سنجش قرار گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون آماری t و برای تعیین تاثیر شاخص‌‌‌‌‌‌ها بر رضایت استفاده­کنندگان از رگرسیون چند متغیره استفاده گردید است. نتایج خروجی آزمون رگرسیون نشان می­دهد که شاخص کیفیت خدمات پارک‌‌‌‌‌‌ها بیشترین تاثیر در رضایتمندی مراجعه­کنندگان از پارک‌های منطقه 6 شهرداری تبریز دارند. همچنین تفاوت معناداری از نظر کیفیت خدمات و ایمنی و امنیت پارک­های مورد مطالعه وجود ندارد اما از نظر مولفه پویایی و همدلی تفاوت در بین فضاهای سبز مورد مطالعه معنادار می­باشد که نشان دهنده برنامه­ریزی اجتماعی - فرهنگی و کالبدی برای انواع گروه­های جمعیتی دارد. نتایج دیگر تحقیق نشان می­دهد در رابطه با رضایت از وضعیت کیفیت خدمات پارک‌‌‌‌‌‌ها منطقه 6‌ کلانشهر تبریز، رضایتمندی در حد متوسط می­باشد. میزان رضایتمندی از سطح ایمنی و امنیت پارک­ها کمتر از حد متوسط می­باشد. اما در  شاخص‌های وضعیت پویایی (جاذبه‌های فرهنگی، هنری، تفریحی و ورزشی) و وضعیت همدلی فضاهای سبز شهری منطقه 6 شهرداری کلانشهر تبریز میانگین رضایت بیشتری نسبت به معیار میانگین به دست آمد. بر این اساس، صرف برنامه­ریزی و احداث فضاهای سبز، نمی­تواند باعث جذب و رضایتمندی شهروندان باشد؛ بلکه لازم هست که به کیفیت خدمات­دهی داخل پارک­ها و نیازهای تمامی گروه­های جمعیتی، توجه جدی صورت گیرد تا رضایتمندی و میزان حضور­پذیری استفاده­کنندگان نیز افزایش پیدا کند.

مراجع

آذر، علی. (1402). نقش پارک‌ها در ارتقای شاخص‌های اجتماعی - سلامتی شهروندان با تاکید بر عوامل دافعه محیط‌های سکونتی و جاذبه فضاهای سبز؛ مطالعه موردی پارک‌های منطقه‌ای تبریز، نشریه پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 11، شماره 1، صص 26-1.
اخوان نیاکی، سیدتقی ؛ خدمتی، مجید .(1394). تجزیه و تحلیل رگرسیون، تهران، موسسه انتشارت دانشگاه صنعتی شریف.
آقاجانی، حسین؛ سرکاری، فرناز. (1401). ارائه الگوی ارزیابی شاخص‌های کمی و کیفی فضای سبز در شهر مشهد، نشریه علمی جغرافیا و برنامه­ریزی، انتشار آنلاین.
بزی، خدارحم؛ سمیعی، جواد؛ شیرآوند، مریم؛ عمری، ابراهیم. (1399)، ارزیابی میزان رضایتمندی شهروندان از کیفیت پارک‌های درون شهری (مطالعه موردی: پارک‌های شهر خرم آباد)، اندیشه جغرافیایی، سال 12، شماره 23، 67-86.
پوراحمد، احمد؛ حبیبیان، بهار. (1397). ارزیابی عوامل مؤثر بر میزان رضایت مردم از پارک‌های شهر اهواز با مدل رضایت – اهمیت، نشریه برنامه­ریزی فضایی، دوره 8، شماره 2، صص 80-61.
پورمحمدی، محمدرضا. (1395)، برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، تهران، انتشارات سمت، چاپ یازدهم.
جنادله، علی. (1395). فضاهای سبز شهری و کیفیت زندگی (مدلی برای ارزیابی تاثیرات اجتماعی بوستانها و فضاهای سبز شهری و کاربرد تجربی آن در سه بوستان شهر تهران)، فصلنامه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، سال 7، شماره 27: 225-284.
حسینی مند، نگین؛ یعقوبی، معصومه؛ شاه حسینی، حبیب؛ جوان فروزند، علی. (1400). ارزیابی مؤلفه‌های کیفی- ادراکی فضاهای سبز در ارتقاء حس رضایتمندی و سرزندگی ساکنان محلات اطراف آن (نمونه‌های مورد مطالعه پارک ائل‌گولی و پارک ولیعصر تبریز، نشریه علمی جغرافیا و برنامه­ریزی، سال 25، شماره 77، صص 79-61. 
رضایی،محمدرضا،کمائی­زاده، یعقوب. ( 1392). ارزیابی میزان رضایتمندی ساکنان از مجتمع مسکن مهر.مطالعه موردی: سایت مسکن مهرفاطمیه شهر یزد، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهری، شماره پنجم، 13-26.
زیاری، کرامت‌اله؛ واحدیان‌بیکی، لیلا؛ رنون، زیبا. (1391). تحلیلی بر بحران زیست محیطی و توزیع مکانی فضای سبز شهر تهران،فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 4، شماره 14، صص 114-101.
سعیدنیا، احمد (1390)، کتاب سبز راهنمای شهرداری ها-فضای سبز شهری تهران، انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور،جلد ۹.
عارف حسینی، سید علی؛ پناهی، علی؛ آذر, علی؛ ولی زاده، رضا. (1399). سنجش و ارزیابی بعد ذهنی زیست پذیری در بافت­های شهری کلانشهر تبریز، نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی، سال 24، شماره 74، صص 151-135. 
علوی، سیدعلی؛ گروسی، علیرضا؛ شاهرخی فر، زینب؛ نصیری مجد، سعید. (1395). تحلیلی از وضعیت کمی و کیفی فضای سبز شهری با تاکید بر سنجش رضایتمندی ساکنین شهر نظر آباد، نشریه معماری و شهرسازی پایدار، سال2، شماره4.31-42.
قربانی، رسول؛ پورمحمدی، محمدرضا؛ محمودزاده، حسن. (1395). ارزیابی و تحلیل گسترش فـضائی کلانشهر تبریز با استفاده از تصاویر ماهواره ای چندزمانه، نشریه علمی جغرافیا و برنامه­ریزی، سال 20، شماره 56، صص 238-219. 
مجنونیان، هنریک (1394)، پارکداری: طرح‌ریزی مدیریت پارک‌های ملی و مناطق حفاظت شده، تهران، انتشارات دی نگار.
مرکز آمار ایران.(1395)، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
نیارکی، محمدرضا، محمودی، سمیه .(1399)، ارزیابی دسترسی به پارک‌های شهری به کمک شاخص‌های مکانی برای رسیدن به آرمان‌های شهر عدالت محور (مطالعة موردی: منطقة 11 شهر تهران)، پژوهش‌های جغرافیای برنامه ریزی شهری، دورة 8، شمارة 3: 530-511.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار