نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشگاه خوارزمی تهران،تهران،ایران
2 دانشجوی دکترا گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی، تهران. ایران.
3 دانشجوی دکترا گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی، تهران. ایران.
چکیده
تازه های تحقیق
طی چند دهه گذشته بحران فزاینده منابع آب در حوضه آبریز زاینده رود، تنش‌هایی در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، زیست محیطی و حتی صنعتی را پدید آورده که از یک سو امنیت، ثبات و رفاه ساکنان آن را متأثر کرده و از سوی دیگر زیست شهروندان، بقا و امنیت ملی کشور را دچار مخاطره کرده است. این مسئله تا به امروز پیامدهای ویرانگری در سطح محلی و ملی به بار آورده است. در بسیاری از مناطق این حوضه مسئله تأمین آب به ابرچالش مبدل شده و در قالب شکنندگی محیط زیست و نابودی زیست بوم‌ها نمود یافته است. در این باره، حوضه آبریز زاینده رود به واسطه عملکرد انسانی و دگرش اقلیم، وضعیت نگرانکنندهای یافته است. بهگونهای که بازتاب دگرگونی‌های زیست محیطی آن با نگرش به گستره و ژرفای آن، آینده پر دغدغه‌ای فراروی مردم و کارگزاران این حوضه گشوده است. بر بنیاد چنین ویژگی‌ها و شناسه‌هایی، تدوین سناریوهای فراروی هیدروپلیتیک حوضه آبریز زایند رود گریزناپذیر است. نتایج پژوهش نشان داد، احتمال رخداد وضعیت بحرانی بیش‌تر از دیگر رویدادهای ممکن است. بهگونهای که 3/53 درصد از وضعیتهای حاکم بر صفحه سناریو در وضعیت بحرانی قرار دارند. مسئله مهم در تدوین سناریوهای پیشِ رو بحران آب در حوضه آبریز زاینده رود آن است که دست اندرکاران حاضر در عرصه(تأثیرگذار) بتوانند برای محتمل‌ترین سناریوی ممکن راهکار مناسب به دست دهند. بنابراین، با نگرش به وضعیت هیدروپلیتیک محور فراروی حوضه آبریز زاینده رود، مناسب‌ترین راهکار از دیدگاه خبرگان، مدیریت بهینه منابع آب در سطح ملی و متناسب با آن در سطح حوضه آبریز زاینده رود شناسایی شد که باید برای جلوگیری از رخداد وضعیت بحرانی حال حاضر در این حوضه، در کانون توجه قلمروداران و کارگزاران در مقیاس ملی و محلی قرار گیرد. نیاز به یاداوری است که یافته‌های پژوهش پیش‌رو میتواند برای آگاهیبخشی و برنامه‌ریزی آینده توسط سازمان‌ها و کارگزاران دستاندرکار مورد بهره برداری قرار گیرد. در ادامه پیشنهادات کاربردی و پژوهشی در راستای هدف پژوهش ارائه گردیده است.
پیشنهادات کاربردی
پیشنهادات پژوهشی
برگزاری جلسات هم‌اندیشی با اساتید، پژوهشگران و فعالان بخش محیط زیست.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Security, stability, development and health are on the agenda of all political systems, which have found a close, complementary and increasing relationship with water resources. Therefore, water supply is a special function of the government. Over the past century, the access of political-spatial units and communities to limited sources of fresh water has been involved in many fundamental bottlenecks. In recent decades, Zayandeh Rood watershed has been involved in a series of problems with origins inside and outside the basin, which has resulted in the drying up of most of it, and has affected the security and development of the resident communities in the same proportion. The current article, which is useful, has explained the reflection of the water crisis on the hydropolitical scenarios of the Zayandeh Rood catchment area. The methodology governing descriptive-analytical research. The data required for the research has been collected by library and field method (interview-questionnaire) and analyzed using Micmac, Scenario Wizard and Shannon's entropy model software. The results of the research showed that out of 31 possible situations connected with seven scenarios with strong and likely compatibility, the situations that describe the hydropolitical scenarios of the Zayandeh Rood watershed as critical, which include the possible possible situations. . Therefore, the water crisis had a critical effect on the hydropolitical situation of the area upstream of the Zayandeh Rood catchment area, and the optimal management of water resources at the national level and in accordance with it at the level of the Zayandeh Rood catchment area became the most appropriate solution to prevent the occurrence of a critical situation in the Zayandeh Rood catchment area.
کلیدواژه‌ها [English]
امنیت، ثبات، توسعه و رفاه در دستور کار همه نظام‌های سیاسی است که با منابع آب در دسترس، پیوندی مستقیم، همافزا و فزایندهای یافتهاند. از این‌رو، تامین آب کارویژه حاکمیتی است. طی یک سده گذشته، دسترسی واحدهای سیاسی- فضایی و جوامع، به منابع محدود آب شیرین درگیر تنگناهای بنیادی فراوانی شده است. حوضه آبریز زاینده رود طی دهه‌های اخیر درگیر یک رشته مسائل با خاستگاه درون و برون حوضه‌ای شده است که به خشکیدن بخش اعظم آن انجامیده و به همان نسبت نیز امنیت و توسعه جوامع ساکن را متاثر کرده است. مقاله حاضر که ماهیتی کاربردی دارد به تبیین اثرات بحران آب بر تدوین سناریوهای هیدروپلیتیک محورِ فرارویِ حوضه آبریز زاینده رود پرداخته است. روش حاکم بر پژوهش توصیفی-تحلیلی است. داده‌های مورد نیاز پژوهش با روش کتابخانهای و میدانی( مصاحبه- پرسشنامه) گردآوری و با بهرهگیری از نرمافزارهای Micmac،Scenario Wizard و مدل آنتروپی شانون بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان داد که از 31 وضعیت احتمالی پیونددار با هفت سناریو با سازگاری قوی و محتمل، وضعیتهایی که سناریوهای هیدروپلیتیک محور فراروی حوضه آبریز زاینده رود را بحرانی بیان میکنند، بیشترین وضعیتهای احتمالی ممکن را در بر میگیرند. بنابراین، تاثیر بحران آب بر وضعیت هیدروپلیتیک محور فراروی حوضه آبریز زاینده رود بحرانی نمود یافت و راهکار مدیریت بهینه منابع آب در سطح ملی و متناسب با آن در سطح حوضه آبریز زاینده رود، مناسب‌ترین راهکار برای جلوگیری از رخداد وضعیت بحرانی حوضه آبریز زاینده رود شناخته شد.
)