برآورد تبخیر- تعرق پتانسیل در آذربایجان شرقی به روش استفنز با استفاده از GIS

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز

چکیده

برآورد دقیق میزان تبخیر- تعرق پتانسیل (ETp) در مدیریت منابع آب، کشاورزی، زراعت، جنگل و مرتع از اهمیت فراوانی برخوردار است. در سال­های اخیر استفاده از تکنولوژی GIS برای برآورد دقیق آن، مورد استفاده قرار گرفته و نتایج مطلوبی از آن حاصل شده است. در این تحقیق بااستفاده از معادله استفنز اقدام به برآورد تبخیر- تعرق پتانسیل در منطقه آذربایجان­شرقی گردیده است. به این منظور برای محاسبه مقدار تابش رسیده به سطح زمین (Rs) با استفاده از تصاویر DEMSRTM و با کمک تابع Solar Analyst در محیط نرم­افزار ArcGIS 9.3 در روز 11خرداد ماه مابین ساعات 10 الی 11 قبل از ظهر اقدام گردید. پس از محاسبه شیب و جهات شیب از روی تصویر مدل رقومی زمین، اقدام به محاسبه تابش رسیده به سطح گردید. میانگین درجه حرارت دما در منطقه و روز مورد نظر نیز با لحاظ کردن تغییرات ارتفاعی محاسبه شده و در معادله استفنز وارد گردید. نقشه نهائی تبخیر- تعرق پتانسیل در منطقه مورد مطالعه در روز 11خرداد ماه نشان­دهنده وجود مقادیری بین 0 تا 15 میلی­متر در ساعت می­باشد که دامنه­های جنوبی منطقه و مناطق با میانگین درجه حرارت بالا بیشترین میزان تبخیر- تعرق پتانسیل را به خود اختصاص داده­اند. در اختلاف بین مقادیر فوق تأثیر ارتفاع و جهات شیب در کنترل مقدار تبخیر- تعرق بیش از سایر عوامل بوده است. با توجه به اینکه میزان بارندگی ماهانه نمی­تواند جوابگوی این مقدار تبخیر- تعرق باشد لذا پیشنهاد شده است که مناطق کشت دیم به سمت مناطق با میزان تبخیر- تعرق کمتر که عمدتاً در کوهپایه­های منطقه مورد مطالعه هستند سوق داده شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Estimation of Potential Evapotranspiration with Estefnz Method and GIS Techniques in Eastern Azerbaijan

نویسنده [English]

  • Hkalil Valizadeh Kamran
Department of Climatology, University of Tabriz
چکیده [English]

The accurate estimation of potential evapotranspiration is very important in water source management, agriculture, forestry and pasture sciences. Recently using of Geographical Information Systems (GIS) for accurate estimation has been developed and has showed good results. In this paper we estimate potential evapotranspiration in eastern Azerbaijan by Estefnz method. For calculation of coming net radiation (Rs) we used DEMSRTM images and solar analyst in ArcGIS software for 31 May, 10-11 am. After calculation of slope and aspects through digital elevation model, net radiation was estimated. The average temperature calibrates for elevation was imported in equation. Final maps show that the amount of potential evapotranspiration is between 0~15 mm/hour. Northern aspect and areas with high temperature have the higher potential evapotranspiration. Elevation and aspects are important factors than other factors in potential evapotranspiration control in the study area. The amount of evapotranspirtaion is higher than precipitation and therefore it is better that agricultural activities move to higher areas

کلیدواژه‌ها [English]

  • Potential evapotranspiration
  • Estefnz method
  • Solar Analyst
  • Eastern Azerbaijan
  • GIS

مراجع

1ـ اسمعیل­پور، مرضیه (1386)، «ارزیابی بیلان آب برای استفاده کشاورزی در حوضه جنوبی رود ارس»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.
2ـ‌ جهانبخش اصل، سعید؛ موحددانش، علی­اصغر؛ مولوی، احد (1380)، «تحلیل مدل­های برآورد تبخیر- تعرق برای ایستگاه هواشناسی تبریز»، دانش کشاورزی، شماره 2 جلد 11، 51- 65.
3ـ دین­پژوه، یعقوب؛ جهانبخش، سعید (1387)، «بررسی تبخیر- تعرق گیاه مرجع در ایران با استفاده از روش هارگریوز»، مجموعه مقالات سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران، دانشگاه تبریز.
4ـ زاهدی، مجید؛ بیاتی­خطیبی، مریم (1387)، «هیدرولوژی»، انتشارات سمت.
شفیعی فسقندیس، ابراهیم؛ ساری صراف، بهروز؛ جهانی،مقصود؛ مولوی، احد (1386)، «ارزیابی مدل­های برآورد تبخیر- تعرق بالقوه برای منطقه اهر»، فضای جغرافیائی، شماره 20 زمستان 1386.
5ـ فرج­زاده، منوچهر (1386)، «تکنیک­های اقلیم­شناسی»، انتشارات سمت.
6ـ قهرمان­زاده، بهرام (1374)، «تعیین مناسب­ترین رابطه برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل از بین روابط موجود برای منطقه ارومیه»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز.
7ـ لو, ژان (1378)، «هیدرولوژی آب­های سطحی»، ترجمه مجید زاهدی، انتشارات آناس.
8ـ مولوی، احد (1374)، «واسنجی و آنالیز مدل­های برآورد تبخیر و تعرق»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
9- Allen, R.G and W.O. Pruit (1988), “Clusure to Relational Use of the FAO Blany-Criddle Formula”, J.Irrig and Drian Eng. 114(2):375-380.
10- Allen, R.G and W.O. Pruit (1991), “FAO-24 Reference Evapotranspiration Factors”, J.Irrig and Drian ASCE 117(5):758-773.
11- Allen, R.G., M. Tasumi, A. Morse (2005), “Satellite-based Evapotranspiration by METRIC and Landsat for Western Estates Water Management”, US Bureau Reclamation Evapotranspiration Workshop.
12- Clotheir, B.E., J.P. Kerr, J.S. Talbut and D.R. Scotter (1982), “Measured and Evapotranspiration from Well-Watered Crops”, New Zealand”, J.Agr.Res., 25: 301-307.
13- Hargreaves, G.H and Z.A. Samani, (1989), “Evapotranspiration Estimates in Extremely Arid Areas”, J. Irrig. Drain, Vol. 115: 301-308.
14- Jensen, M.E.R.D and R.G. Allen (1990), “Evapotranspiration and Irrigation Water Requrments”, ASCE Manuals and Reports on Engineering Practices, No. 70: 354-358.
15- Salih, A.M.A. and U. Sendil (1984), “Evapotranspiration under Extremely Arid Climates”, J. Irrig., and Drain, Eng., ASCE, 110(3): 289-303.
16- Samani, Z.A., and M. Pessarakli (1986), “Estimating Potential Crop Evapotranspiration with Minimum Data in Arizona”, Trans, ASAE, 29: 522-524.
17- Wright, J.L. (1988), “Daily and Seasonal Evapotranspiration and Yield of Irrigated Alfalfa Southern Idaho”, Agron, J. 80:662-669.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار