مقاله علمی پژوهشی
خدارحم بزی؛ معصومه وحدتی
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 1-18
چکیده
چکیده
فرم و الگوی رشد شهر به عنوان نمادی کالبدی از مراحل رشد و توسعه، در محیطهای مختلف و در ارتباط با عوامل اجتماعی، اقتصادی، طبیعی و انسانی الگویی متمایز بهخود گرفته و از سویی نیز بر این عوامل و بهویژه عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر است. هدف مقاله حاضر ارزیابی میزان فشردگی/پراکنش رشد شهری و تأثیر آن بر افزایش هزینههای ...
بیشتر
چکیده
فرم و الگوی رشد شهر به عنوان نمادی کالبدی از مراحل رشد و توسعه، در محیطهای مختلف و در ارتباط با عوامل اجتماعی، اقتصادی، طبیعی و انسانی الگویی متمایز بهخود گرفته و از سویی نیز بر این عوامل و بهویژه عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر است. هدف مقاله حاضر ارزیابی میزان فشردگی/پراکنش رشد شهری و تأثیر آن بر افزایش هزینههای اقتصادی خانوار میباشد و بر این اساس روش تحقیق تحلیلی- پیمایشی و مبتنی بر منابع اسنادی و پرسشنامهای میباشد. دادهها و اطلاعات نیز شامل شاخصها و معیارهای مرتبط با سنجش میزان فشردگی/پراکنش رشد شهر بجنورد همچون مساحت، جمعیت و تراکم با مدل هلدرن، ضریب جینی و موران و دادههای مربوط به نوع وسیله مورد استفاده در سفرهای شهری برای سنجش تأثیر رشد شهری بر هزینههای اقتصادی خانوار در قالب آزمون کای میباشد. با توجه به هدف تحقیق بعد از محاسبه الگوی رشد و میزان اسپرال شهری، سه محله از سه بافت شهر مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نیز اسپرال شهری را در دورههای متوالی متفاوت و حداکثر 46 درصدی را در دهه اخیر در مقایسه با سایر دورهها نشان میدهد که در نتیجه این امر میزان استفاده از اتومبیل شخصی در دهه اخیر افزایش یافته و خود این نیز باعث افزایش هزینه اقتصادی خانوار میشود.
مقاله علمی پژوهشی
حامد بیتی؛ سیامند پناهی؛ مریم سلیمی
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 19-53
چکیده
امروزه گسترش پدیده شهرنشینی باعث پیچیده شدن مسائل شهری شده و مساله حمل و نقل شهری را به یکی از دغدغههای اصلی برنامهریزان شهری تبدیل نموده است. بنابراین ایجاد ساختارهای مناسب حمل و نقل، و ترغیب شهروندان به استفاده از انواع روشهای حمل و نقل عمومی [مانند اتوبوس، مترو، تراموا و ...] به یکی از چالشهای مهم مدیران شهری تبدیل ...
بیشتر
امروزه گسترش پدیده شهرنشینی باعث پیچیده شدن مسائل شهری شده و مساله حمل و نقل شهری را به یکی از دغدغههای اصلی برنامهریزان شهری تبدیل نموده است. بنابراین ایجاد ساختارهای مناسب حمل و نقل، و ترغیب شهروندان به استفاده از انواع روشهای حمل و نقل عمومی [مانند اتوبوس، مترو، تراموا و ...] به یکی از چالشهای مهم مدیران شهری تبدیل گردیده است. در این میان در بین انواع سیستمهای حمل و نقل عمومی، سامانه اتوبوسهای تندرو یکی از کارآمدترین و موثرترین روشهای حمل و نقل عمومی میباشد که دارای مزایای فراوانی بوده و در اکثر کلانشهرهای دنیا و از جمله ایران مورد استفاده قرار میگیرد. از آنجایی که اجرای سامانه اتوبوسهای تندرو نیازمند ایجاد اجزا مشخص و استفاده از مسیر، اتوبوس و ایستگاه و تجهیزات خاص میباشد، میتواند بر واحدهای همسایگی خود تأثیرات فراوان اقتصادی و اجتماعی به صورت مستقیم و غیرمستقیم داشته باشد. این تحقیق بهدنبال یافتن تأثیرات و تأثیرات متفاوت اجرای سامانه حمل و نقل اتوبوسهای تندرو بر بافت پیرامون مسکونی و تجاری خود در کلانشهر تبریز میباشد.
بر این اساس با استفاده از مطالعات کتابخانهای و پژوهشهای میدانی شاخصهای تأثیرگذاری مسیر BRT بر همسایگیهای مجاور مشخص گردیده است و سپس با استفاده از نتایج بررسیهای میدانی و با بهرهگیری از تحلیلهای توصیفی و استنباطی به پرسشهای تحقیق پاسخ داده شده است. تحلیل و ارزیابی پرسشنامههای جمعآوری شده از تأثیرات سامانه BRT بر حوزههای تأثیرگذار نشان میدهد که واکنش حوزههای درگیر با کاربریهای متفاوت مسکونی و تجاری نسبت به این طرح متفاوت میباشد. و اجرای طرح دارای تأثیرات مثبت و منفی بر بافت پیرامون خود بوده است. و در حالی که توانسته است رضایت نسبی ساکنان اطراف مسیر را تأمین نماید در رضایتمندی کسبه اطراف ناموفق بوده است.
مقاله علمی پژوهشی
مریم بیاتی خطیبی
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 55-79
چکیده
پیچانها، بهعنوان جالبترین الگوی جریان، پویای زیادی را به مسیر جریان رودخانهها میبخشند. ایجاد خمیدگیها در مسیر جریان رودخانهها، انرژی لازم برای جابجایی بیشتر کانال فعال در پهنههای دشتهای سیلابی را فراهم مینمایند و با این جابجاییها، تغییرات ژئومورفولوژیکی عمدهای در دشتهای سیلابی رخ میدهد. در ...
بیشتر
پیچانها، بهعنوان جالبترین الگوی جریان، پویای زیادی را به مسیر جریان رودخانهها میبخشند. ایجاد خمیدگیها در مسیر جریان رودخانهها، انرژی لازم برای جابجایی بیشتر کانال فعال در پهنههای دشتهای سیلابی را فراهم مینمایند و با این جابجاییها، تغییرات ژئومورفولوژیکی عمدهای در دشتهای سیلابی رخ میدهد. در طول مسیر رودخانههایی که تأسیسات زیادی در کنارهها و در مسیر رودخانه وجود دارد، این جابهجاییها میتواند بسیار مشکلآفرین باشـد. رودخانه آجیچای بهعنوان تیپیکترین مئاندر، جابهجاییهای زیادی در مسیر جریان خود انجام میدهد (واقع در شمالغرب ایران و در موقعیت جغرافیایی از '07 °38، '58 °37 عرض شمالی و '15 °46 ، '45 °47 طول شرقی). در این مقاله سعی شـده است با استفاده از دادههای حاصل از اندازهگـیریها بر روی عکسهای هوایی و ماهوارهای و بهکارگیری روشهای تجربی، میزان جابهجاییها، قابلیت حرکات جانبی در مسیر و همچنین زمان جابهجاییها، محاسبه و برآورد گردد. در این بررسیها، به پارامترهای خودپیچان مانند شعاع خمیدگیها، استناد گردیده و پهنای مسیر با بهرهگیری دادههای حاصل از اندازهگیری شعاع، از رابطه W محاسبه و بهمنظور بررسی قابلیت جابهجایی مسیر، نسب شعاع و پهنا (R/W) بهدست آمده است. زمان انجام جابهجاییهای کانال فعال در دشت سیلابی نیز با استفاده از T∆ برآورد شده است. نتایج این بررسیها نشان میدهد که در طی زمان، کانال فعال رودخانه آجیچای در پهنه دشت سیلابی خود بهطور مکرر جابهجا شده و در اثر این جابهجاییها و در نتیجه در اثر ایجاد فرصت برای انجام فرسایش کناری ناشی از آن، دشت سیلابی فراختر شده است. در بخشهایی از مسیر آجیچای، زمان لازم برای انجام یک جابهجایی کامل از 1 سال تا بیش از 5 سال در بخشهای دیگر طول مسیرآجی چای متفاوت است. میزان سینوزیته در طول مسیر آجیچای و درطی زمان تـغییر یافـته است و با هر تغییر در میزان سـینوزیته و تغییر جهت جابهجای خمیدگیها، داغ آب هایی در دشت سیلابی بر جای مانده است
مقاله علمی پژوهشی
محمدرضا پورمحمدی؛ ذکیه نصرالله زاده
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 81-100
چکیده
هدف معماری روستایی فقط ساختن و تأمین سرپناه برای جوامع نیست، بلکه معنای قدرتمندی از ارتباطات را بیان مینماید. ارتباطات بین انسان و محیط طبیعی، شرایط اقتصادی و اجتماعی مهمترین ارتباطی است که معماری روستایی بیانگر آن است. معماری بومی ساختمانهایی را بنا میکند که عملکرد آنها برخاسته از نوع نگرش آنان میباشد. در این میان ...
بیشتر
هدف معماری روستایی فقط ساختن و تأمین سرپناه برای جوامع نیست، بلکه معنای قدرتمندی از ارتباطات را بیان مینماید. ارتباطات بین انسان و محیط طبیعی، شرایط اقتصادی و اجتماعی مهمترین ارتباطی است که معماری روستایی بیانگر آن است. معماری بومی ساختمانهایی را بنا میکند که عملکرد آنها برخاسته از نوع نگرش آنان میباشد. در این میان صخرهها با عنصر طبیعی و کمترین خرابی توسط بشر بیشترین امتیاز را در رابطه با برتریهای بصری دارا هستند. جهانبینی و نگرش انسانها، شکلدهنده دنیا پی پیرامون آنها است، اما گاهی این جهانبینی و بینش تحت تأثیر نیروهای مداخلهگر محیط بیرونی قرار میگیرد. در معماری صخرهای علاوهبر جنبههای فرهنگی، طبیعت و زمینشناسی منطقه نقش مهمی در شکلگیری این نوع سکونتگاهها دارد. در این پژوهش ابتدا ضمن بررسی ویژگیها و فرم کالبدی معماری صخرهای، دلایل استقرار در روستای کندوان مورد کنکاش قرار گرفته است. سپس با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و بررسیهای میدانی، عوامل موثر در شکلگیری معماری صخرهای کندوان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که بر روی طیف ا الی 6، بوم با میانگین 23/5 و معیشت با میانگین 5/3، بهترتیب مهمترین عوامل تأثیرگذار در شکلدهی معماری صخرهای در روستای کندوان بوده است.
مقاله علمی پژوهشی
علی محمد خورشیددوست؛ علی اصغر شیرزاد
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 101-118
چکیده
در این پژوهش با استفاده از روشهای آماری چندمتغیره (تحلیل خوشه‌ای و تجزیه تابع تشخیص)، بهمنظور شناسایی تفاوت‌های زمانی و مکانی بارش و نواحی مشابه بارشی صورت گرفته، دادههای بارش ماهانه دوره آماری 1995 تا 2007 مربوط به 35 ایستگاه سینوپتیک، کلیماتولوژی و بارانسجی شمال ایران شامل سه استان گلستان، گیلان و مازندران مورد استفاده قرار ...
بیشتر
در این پژوهش با استفاده از روشهای آماری چندمتغیره (تحلیل خوشه‌ای و تجزیه تابع تشخیص)، بهمنظور شناسایی تفاوت‌های زمانی و مکانی بارش و نواحی مشابه بارشی صورت گرفته، دادههای بارش ماهانه دوره آماری 1995 تا 2007 مربوط به 35 ایستگاه سینوپتیک، کلیماتولوژی و بارانسجی شمال ایران شامل سه استان گلستان، گیلان و مازندران مورد استفاده قرار گرفت. ابتدا برای گروهبندی و همگنسازی ایستگاهها از تحلیل خوشه‌ای به روش Ward استفاده شد. سپس برای آزمون صحت نتایج حاصل از تحلیل خوشه‌ای آزمون تابع تشخیص و تجزیه بهروش (Wilk’s Lambda) استفاده گردید. نتایج حاصل از روش تحلیل خوشه‌ای بهروش فواصل اقلیدسی به روش وارد نشان داد که برحسب مقدار و زمان بارش در منطقه مورد مطالعه میتوان چهار خوشه عمده بارشـی ترسیم کرد. همچنین نتایج حاصل از تجزیه تابع تشخیص نشان داد که حدود 3/82 درصد از خوشهبندیهای انجام شده در تحلیل خوشه‌ای بهدرستی صورت گرفته و حدود 7/17 درصد آن به اشتباه خوشهبندی شده است و روش ویلکز لامبدا هم تفاوت بین میانگینها را تأیید کرد.
مقاله علمی پژوهشی
محمدحسین سرایی؛ زهرا محمدزاده
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 119-137
چکیده
فعالان عرصه حمل و نقل و ترافیک و کارشناسان یکی از راه‌های برقراری عدالت اجتماعی و سرعت دادن به ظرفیت‌های حمل و نقل عـمومی در کلان‌شهرها را توسـعه مسیرهای ویژه اتوبوس‌رانی میدانند، اتوبوسهای تندرو یکی از راهکارهای موقتی, کوتاه‌مدت و کمهزینه برای حل مشکلات ترافیک کلانشهرهای جهان سوم میباشد. کلانشهر مشهد ...
بیشتر
فعالان عرصه حمل و نقل و ترافیک و کارشناسان یکی از راه‌های برقراری عدالت اجتماعی و سرعت دادن به ظرفیت‌های حمل و نقل عـمومی در کلان‌شهرها را توسـعه مسیرهای ویژه اتوبوس‌رانی میدانند، اتوبوسهای تندرو یکی از راهکارهای موقتی, کوتاه‌مدت و کمهزینه برای حل مشکلات ترافیک کلانشهرهای جهان سوم میباشد. کلانشهر مشهد سالیانه پذیرای حدود 15 میلیون زائر و گردشگر خارجی است و در این صورت فشار بر زیرساختها و به ویژه سیستم حمل و نقل و ترافیک چندین برابر میشود بنابراین بهکارگیری سیستم بیآرتی از سال 1387 برای حل مشکل ترافیک شهر مشهد مطرح شده است. این پژوهش به لحاظ نوع، کاربردی میباشد و هدف از آن ارزیابی میزان اثربخشی سیستم بی.آر.تی در شهر مشهد میباشد. روش جمعآوری دادهها به صورت میدانی بوده و ابتدا عوامل مؤثر در میزان اثربخشی اتوبوسهای تندرو جمعآوری گردید و سپس با استفاده از روش تحلیل سلسلهمراتبی میزان کارایی هر یک از مسیرهای بیآرتی در شهر مشهد مشخص گردید. نتایج پژوهش نشاندهنده اثربخشی بالای مسیر 1013 که شرق به غرب کلانشهر مشهد را پوشش میدهد میباشد.
مقاله علمی پژوهشی
موسی عابدینی؛ حسن ستایشی نِساز
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 139-165
چکیده
پهنهبندی خطر وقوع زمین لغزش از جمله روشهایی است که با استفاده از آن میتوان مناطق بحرانی را تعیین کرده و از نقشههای پهنهبندی شده در راستای برنامهریزی محیطی جهت تقلیل خسارات ناشی از آن بهره گرفت. در تحقیق حاضر به بررسی پهنهبندی خطر وقوع زمین لغزش در حوضه گُلجه پرداخته شده است. با توجه به قرارگیری چندآبادی، مزارع و ...
بیشتر
پهنهبندی خطر وقوع زمین لغزش از جمله روشهایی است که با استفاده از آن میتوان مناطق بحرانی را تعیین کرده و از نقشههای پهنهبندی شده در راستای برنامهریزی محیطی جهت تقلیل خسارات ناشی از آن بهره گرفت. در تحقیق حاضر به بررسی پهنهبندی خطر وقوع زمین لغزش در حوضه گُلجه پرداخته شده است. با توجه به قرارگیری چندآبادی، مزارع و باغات در این محدوده که در شیب و بستر نامناسب قرار دارند و مورد تهدید مخاطرات طبیعی از جمله زمین لغزش میباشند. لذا پرداختن به پهنهبندی زمین لغزش هدف اصلی این پژوهش محسوب میشود. مهمترین عوامل موثر در وقوع زمین لغزشهای حوضه مورد تحقیق، به ترتیب: زمینشناسی، شیب، کاربری اراضی، ارتفاع، فاصله از رودخانه، جهت شیب، بارش و گسل شناسائی شدند. مواد و روش مورد استفاده، مدل تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) در محیط GIS میباشد به این صورت که پس از تهیه لایهها و وزندار نمودن آنها در محیط ArcGIS، نقشه نهایی تهیه شد. نتایج نهایی بهدست آمده از تحقیق حاضر نشان داده که وزن معیارهای نُه گانه مذکور بهترتیب: 4092/0، 2485/0، 1439/0، 0786/0، 0479/0، 0309/0، 023/0، 0181/0 است که عامل زمینشناسی بیشترین وزن (نقش) و عامل گسل کمترین وزن را داشتهاند. در نهایت نقشه زمین لغزش در چهار گروه با خطر بسیار زیاد، با خطر زیاد، با خطر متوسط و کم خطر تهیه شد.
مقاله علمی پژوهشی
حسن علی فرجی سبکبار؛ سیروس حسن پور؛ آرش ملکیان؛ هایده کیانی آلرد
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 167-190
چکیده
مهمترین و اولین قدم در انجام پروژه طرح پخش سیلاب مکانیابی مناطق مستعد برای پخش آب و نفوذ دادن آن به داخل سفرههای زیرزمینی است. از این جهت استفاده از سامانههای اطلاعات مکانی (GIS)، برای تعیین مناطق مستعد پخش سیلاب بدون استفاده سامانه تصمیمگیری چند معیاره (MCDM) [1]مقدور نمیباشد. امروزه در کنار سیستمهای اطلاعات جغرافیایی، ...
بیشتر
مهمترین و اولین قدم در انجام پروژه طرح پخش سیلاب مکانیابی مناطق مستعد برای پخش آب و نفوذ دادن آن به داخل سفرههای زیرزمینی است. از این جهت استفاده از سامانههای اطلاعات مکانی (GIS)، برای تعیین مناطق مستعد پخش سیلاب بدون استفاده سامانه تصمیمگیری چند معیاره (MCDM) [1]مقدور نمیباشد. امروزه در کنار سیستمهای اطلاعات جغرافیایی، سیستمهای تصمیمگیری چندمعیاره بهطور گستردهای برای حل مسائل فضایی به کار گرفته میشوند. در این تحقیق از چهار مدل بهشرح زیرLogic Boolean, Multi Class Maps, Binary Evidence, AHP در جهت انتخاب مکانهای بهینه پخش سیلاب با استفاده از سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS) سعی شده و سپس به مقایسه مدلها پرداخته شده است. در این تحقیق ابتدا با مطالعات کتابخانهای و بررسی میدانی 9 پارامتر محیطی مؤثر انتخاب و سپس از پارامترهای مذکور، لایههای اطلاعاتی در محیط (GIS) با استفاده از نرمافزارهای9.3 Arc GIS تهیه و کلاسهبندی گردید. آنگاه با وزندهی کارشناسان مجرب، وزنهای بهدست آمده برای هر عامل و امتیازهای که به خود اختصاص دادند، هریک از نقشههای نهایی به 5 کلاس کاملاً مناسب، مناسب، متوسط، نامناسب، کاملاً نامناسب براساس مدلها در سطح حوضه تهیه گردید. سپس از روی نقشههای بهدست آمده مدلها با هم مقایسه گردیدند. همچنین بررسی دقت مدلها نشان داده است که دقت مدل AHP بیش از Multi–Class Maps و مدلBinary-Evidence- است و دقت مدل Binary Evidence و Multi–Class Maps بیشتر از مدل Bool، در تشخیص و کلاسهبندی مکانیابی عرصههای مناسب پخش سیلاب در منطقه می باشد.
[1]. Multi Criteria Decision Making
مقاله علمی پژوهشی
رسول قربانی؛ محمد جام کسری؛ ملیحه میرزابکی
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 191-216
چکیده
طرحهای جامع شهری مهمترین ابزار هدایت و ساماندهی نظاممند شهرها، آشکارترین نمود شهرسازی نوین در ایران محسوب میشوند که از اواسط دهه1340 شمسی در مواجهه با نارساییهای کالبدی- فضایی شهرهای کشور بهکار گرفته شدند و علیرغم نزدیک به نیم قرن سابقه طرحهای توسعه شهری و فراز و نشیبهایی که در تهیه و اجرای این طرحها وجود ...
بیشتر
طرحهای جامع شهری مهمترین ابزار هدایت و ساماندهی نظاممند شهرها، آشکارترین نمود شهرسازی نوین در ایران محسوب میشوند که از اواسط دهه1340 شمسی در مواجهه با نارساییهای کالبدی- فضایی شهرهای کشور بهکار گرفته شدند و علیرغم نزدیک به نیم قرن سابقه طرحهای توسعه شهری و فراز و نشیبهایی که در تهیه و اجرای این طرحها وجود داشته، فرایند ارزیابی به مثابه ابزاری مدیریتی در راستای تحقق اهداف و موفقیت طرحهای جامع تاکنون جایگاه مناسب و لازم را در نظام برنامهریزی نیافته است.
بنـابراین، نـقاط قوت و ضعف آنها بهطور عـلمی شناسایی نشده و بازخورد آن در نظام برنامهریزی انعکاس نیافته و علیرغم تداوم تهیه طرحهای مختلف شهری، کمبودهای مزبور که ناشی از حلقه مفقوده ارزیابی در فرایند برنامهریزی کشور است، همچنان پابرجا مانده است. بنابراین، برای نیل به یک برنامهریزی پویا، مستمر، منعطف و مبتنی بر واقعیات، ارزیابی طرحهای توسعه شهری گامی است ضروری که نمیتوان اهمیت آن را نادیده گرفت.
مقاله حاضر به منظور بررسی نارسایی طرحهای جامع شهری در رسیدن به اهداف و ارزیابی تحققپذیری آنها به رشته تحریر درآمده است. در این تحقیق، سعی شده از شیوهای جدید در ارزیابی طرحهای جامع استفاده شود. در این شیوه با استفاده از روش ارزیابی تحلیل دستیابی به اهداف (Goal-Achievement analysis) و با بهرهگیری از دانش و ابزار سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS)، علاوه بر استفاده از روش انطباق سرانهای، به تطبیق مکانی و مغایرتهای صورت گرفته در تحقق اهداف کالبدی نیز پرداخته شده است.
نتایج تحقیق بیانگر آنست که گسترش شهر در طول دوره طرح در ابعاد مختلف اعم از محدوده، جهات توسعه، استقرار مکانی کاربریها، تراکمهای شهری از پیشنهادات طرح تخطی نموده و سازمان اجرایی ناظر برآن نتوانسته است گسترش شهر را با پیشنهادات طرح منطبق سازد.
مقاله علمی پژوهشی
یوسف قویدل رحیمی؛ منوچهر فرج زاده؛ سعید کاکاپور
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 217-230
چکیده
در این پژوهش رابطه بین بارشهای پاییزی ایستگاههای منطقه غرب و شمالغرب کشور با الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر در یک دوره آماری 29 ساله (2005-1977) مورد محاسبه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحلیل همبستگی بین شاخص الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر و بارشهای پاییزی ایستگاههای منطقه غرب و شمالغرب کشور نشان داد که فاز ...
بیشتر
در این پژوهش رابطه بین بارشهای پاییزی ایستگاههای منطقه غرب و شمالغرب کشور با الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر در یک دوره آماری 29 ساله (2005-1977) مورد محاسبه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحلیل همبستگی بین شاخص الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر و بارشهای پاییزی ایستگاههای منطقه غرب و شمالغرب کشور نشان داد که فاز مثبت الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر با دورههای افزایش بارش و فاز منفی آن با دورههای کاهش بارش از حد نرمال همراه است. ارتباط نسبتاً خوبی بین بارش پاییزی منطقه غرب و شمالغرب کشور با شاخص الگوی پیوند از دور دریای شمال-خزر مورد محاسبه قرار گرفت. این ارتباط با ضریب همبستگی معنیدار 31/0 در فصل پاییز برای متوسط ایستگاههای مورد مـطالعه محاسبه گردید. در بررسـی ماهانه بالاترین ضریب هـمبستگی بارش ماهانه ایستگاهها و شاخص الگوی دریای شمال-خزر در ماه دسامبر با ضریب همبستگی 52/0 مورد محاسبه قرار گرفت. با توجه به ضرایب همبستگی مورد محاسبه، بارش ایستگاه خوی، بیشترین تاثیرپذیری را از الگوی پیوند از دور دریای شمال_خزر نشان میدهد. این مطالعه ثابت کرد که علاوهبر الگوی پیوند از دور رایج و متداول انسو که تأثیرات آن بر بارش پائیزی قبلاً مورد تأیید محققان قرار گرفته، الگوی جدید پیوند از دور دریای شمال-خزر نیز از الگوهای تأثیرگذار بر نوسانات بارش و وقوع دورههای مرطوب و خشک پاییزه شمالغرب و غرب ایران میباشد.
مقاله علمی پژوهشی
قاسم کیخسروی؛ حسن لشکری
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 231-257
چکیده
آلودگی هوای تهران یکی از معضلات اساسی این شهر است. این شهر بهعنوان یکی از آلودهترین شهرهای جهان محسوب میشود. بخشی از آلودگی مانند سایر کشورهای جهان بیشتر ناشی از ازدیاد جمعیت، استفاده از سوختهای فسیلی، ترافیک سنگین، زیاد بودن وسایل نقلیه فرسوده، گسترش نامناسب صنایع و بیتوجهی به مکانیابی صنایع میباشد و بخش دیگر ...
بیشتر
آلودگی هوای تهران یکی از معضلات اساسی این شهر است. این شهر بهعنوان یکی از آلودهترین شهرهای جهان محسوب میشود. بخشی از آلودگی مانند سایر کشورهای جهان بیشتر ناشی از ازدیاد جمعیت، استفاده از سوختهای فسیلی، ترافیک سنگین، زیاد بودن وسایل نقلیه فرسوده، گسترش نامناسب صنایع و بیتوجهی به مکانیابی صنایع میباشد و بخش دیگر آلودگی مربوط به وضعیت جغرافیایی شهر تهران میباشد که در دامنه جنوبی ارتفاعات البرز واقع شده و از شمال و مشرق به وسیله کوههای بلند محصور مانده است. به همراه تأثیر اقلیمی مانند بادهای آرام و پایداری هوا، کمبود نزولات جوی و وارونگی هوا در تشدید هوای تهران بسیار موثر میباشد. از بین اینورژنهای انتخابی مشاهده میشود زمانی که ارتفاع اینورژن به سطح زمین نزدیک شده است، برشدت آلودگی هوا (شاخص کیفیت هوای ایستگاهها) افزوده شده است. این مساله در اینورژنهای انتقالی بهطور چشمگیری بر شدت آلودگی هوا افزوده است. در اینورژنهای با منشأ دینامیکی، شرایط اقلیمی حاکم بهگونهای بوده است که پایداری عمیقی در لایههای نزدیک سطح زمین ایجاد نموده است. با توجه به فرایندههای نزولی حاکم، در ضخامت زیادی از جو، عمق اینورژنها افزایش یافته است.
مقاله علمی پژوهشی
علی مهدی؛ احمد پوراحمد؛ حسین حاتمی نژاد
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 259-293
چکیده
امروزه مقوله سلامتزیست و زندگیسالم شهری، با توجه بهرشد روزافزون جمعیت، شهرنشینی، مهاجرت، فقر و حاشیهنشینیکه بهروند غالب جهان, بهویژه درکشورهای جهان سوم تبدیل شده، از اساسیترین مسائل مطرح در مباحث جغرافیای پزشکی، کیفیت زندگی و توسعه پایدار میباشد. ازاینرو مقاله حاضر با هدف بررسی یکیاز مهمترین ...
بیشتر
امروزه مقوله سلامتزیست و زندگیسالم شهری، با توجه بهرشد روزافزون جمعیت، شهرنشینی، مهاجرت، فقر و حاشیهنشینیکه بهروند غالب جهان, بهویژه درکشورهای جهان سوم تبدیل شده، از اساسیترین مسائل مطرح در مباحث جغرافیای پزشکی، کیفیت زندگی و توسعه پایدار میباشد. ازاینرو مقاله حاضر با هدف بررسی یکیاز مهمترین محلات حاشیهنشین شهر قم (شادقلیخان)، به شناخت مشکلات موجود ساکنان از بُعد مسائل مرتبط با سلامتزیست (مواردی چون وضعیت نامناسب همجواری کاربریها، تحصیلات، وضعیت اقتصادی و شغل افراد که رابطه تنگاتنگی با سلامتزیست ساکنان دارد) میپردازد. روش مطالعه در مقاله حاضر، بر مطالعات تحلیلی-توصیفی استوار بوده و تعداد380پرسشنامه نیز بر اساس مدل کوکران در میان ساکنان توزیع شد، طوری که نظرات سرپرست خانوارهای محله از طریق پرسشنامه بهدست آمد و مشاهدات میدانی نیز از محورهای اصلی پژوهش بوده است. در ادامه جهت تحلیل پرسشنامه از نرمافزار SPSS و آزمون‌هایی چون Chi-Square Mann-Whitney, آزمون تحلیل واریانس یکطرفه (ANOVA) آزمون توکی (Tukey LSD)، آزمون تساوی واریانس و آزمون F استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان میدهد که بهعلت ضعف مفرط اجتماعی، فرهنگی و بهویژه اقتصادی ساکنان محله شادقلیخان و نیز وجود عوامل تهدیدزای درونی-بیرونی در محل، ساکنان مورد مطالعه، دسترسی مناسبی بهشاخص‌های سلامت ندارند و بهتبع از سلامتزیست مناسبی نیز برخوردار نمی‌باشند.
مقاله علمی پژوهشی
سیدحسین میرموسوی؛ مینا میریان
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 295-315
چکیده
این مطالعه با هدف شناخت ویژگیهای جغرافیایی مؤثر در کشت درخت پسته، در استان زنجان و پهنهبندی نواحی مستعد کشت این محصول انجام شده است. برای انجام این مطالعه، از دادههای 12 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک، 5 ایستگاه کلیماتولوژی و 15 ایستگاه بارانسنجی منطقه مورد مطالعه و ایستگاههای مجاور استان استفاده شده است. برای انجام پهنهبندی ...
بیشتر
این مطالعه با هدف شناخت ویژگیهای جغرافیایی مؤثر در کشت درخت پسته، در استان زنجان و پهنهبندی نواحی مستعد کشت این محصول انجام شده است. برای انجام این مطالعه، از دادههای 12 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک، 5 ایستگاه کلیماتولوژی و 15 ایستگاه بارانسنجی منطقه مورد مطالعه و ایستگاههای مجاور استان استفاده شده است. برای انجام پهنهبندی نواحی مستعد کشت، از تکنیکهای سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در قالب مدلهای بولین و تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) استفاده شده است. بر این اساس، با استفاده از نرمافزارArc/GIS10 ، نقشههای همارزش تهیه شـده، و سپس ماتریس دودوئی هر یک از لایهها بهترتیب اهمیت در نرمافزار Idrisi ترسیـم و میزان اهمیت هر یک از عناصر مشخص گردید. در نهایت با تلفیق نقشهها در محیط Arc/GIS10 نقشه نهایی استخراج شد. نتایج بهدست آمده حاکی از این است که تنها محدودههای شمالغرب و شمالشرق، شامل دو ایستگاه آببر و ماهنشان، از لحاظ شرایط جغرافیایی، محدودیتی برای کشت درخت پسته ندارند و در نتیجه، پتانسیل کشت این محصول در این نواحی وجود دارد. در نهایت مشخص گردید که مدل سلسلهمراتبی (AHP) بهدلیل دقت و توجه به جزئیات، نتایج بهتری را نسبت به مدل بولین ارائه میدهد.
مقاله علمی پژوهشی
خلیل ولیزاده کامران
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 317-334
چکیده
برآورد دقیق میزان تبخیر- تعرق پتانسیل (ETp) در مدیریت منابع آب، کشاورزی، زراعت، جنگل و مرتع از اهمیت فراوانی برخوردار است. در سالهای اخیر استفاده از تکنولوژی GIS برای برآورد دقیق آن، مورد استفاده قرار گرفته و نتایج مطلوبی از آن حاصل شده است. در این تحقیق بااستفاده از معادله استفنز اقدام به برآورد تبخیر- تعرق پتانسیل در منطقه آذربایجانشرقی ...
بیشتر
برآورد دقیق میزان تبخیر- تعرق پتانسیل (ETp) در مدیریت منابع آب، کشاورزی، زراعت، جنگل و مرتع از اهمیت فراوانی برخوردار است. در سالهای اخیر استفاده از تکنولوژی GIS برای برآورد دقیق آن، مورد استفاده قرار گرفته و نتایج مطلوبی از آن حاصل شده است. در این تحقیق بااستفاده از معادله استفنز اقدام به برآورد تبخیر- تعرق پتانسیل در منطقه آذربایجانشرقی گردیده است. به این منظور برای محاسبه مقدار تابش رسیده به سطح زمین (Rs) با استفاده از تصاویر DEMSRTM و با کمک تابع Solar Analyst در محیط نرمافزار ArcGIS 9.3 در روز 11خرداد ماه مابین ساعات 10 الی 11 قبل از ظهر اقدام گردید. پس از محاسبه شیب و جهات شیب از روی تصویر مدل رقومی زمین، اقدام به محاسبه تابش رسیده به سطح گردید. میانگین درجه حرارت دما در منطقه و روز مورد نظر نیز با لحاظ کردن تغییرات ارتفاعی محاسبه شده و در معادله استفنز وارد گردید. نقشه نهائی تبخیر- تعرق پتانسیل در منطقه مورد مطالعه در روز 11خرداد ماه نشاندهنده وجود مقادیری بین 0 تا 15 میلیمتر در ساعت میباشد که دامنههای جنوبی منطقه و مناطق با میانگین درجه حرارت بالا بیشترین میزان تبخیر- تعرق پتانسیل را به خود اختصاص دادهاند. در اختلاف بین مقادیر فوق تأثیر ارتفاع و جهات شیب در کنترل مقدار تبخیر- تعرق بیش از سایر عوامل بوده است. با توجه به اینکه میزان بارندگی ماهانه نمیتواند جوابگوی این مقدار تبخیر- تعرق باشد لذا پیشنهاد شده است که مناطق کشت دیم به سمت مناطق با میزان تبخیر- تعرق کمتر که عمدتاً در کوهپایههای منطقه مورد مطالعه هستند سوق داده شوند.
مقاله علمی پژوهشی
دوره 18، شماره 49 ، مهر 1393، صفحه 1-351
چکیده
Abstract
بیشتر
Abstract
