جغرافیا و برنامه‌ریزی

آب و هواشناسی

توزیع مکانی شاخص تمرکز بارش روزانه در شمال غرب ایران

علی اکبر رسولی؛ الناز استادی؛ محمدرضا عزیززاده

دوره 23، شماره 69 ، آذر 1398، ، صفحه 87-103

چکیده

      از پیامدهای تغییر اقلیم در مناطق خشکی نظیر ایران، تغییرات زمانی و مکانی توزیع و تمرکز بارش است که می­تواند منابع آبی را تحت تأثیر قرار دهد. از سوی دیگر افزایش تمرکز بارش می­تواند موجب وقوع مخاطراتی مانند سیل­ شود. اهمیت موضوع توزیع و تمرکز بارش پژوهشگران را علاقمند به مطالعه در این زمینه کرده است. شاخص تمرکز (CI) روشی ...  بیشتر     از پیامدهای تغییر اقلیم در مناطق خشکی نظیر ایران، تغییرات زمانی و مکانی توزیع و تمرکز بارش است که می­تواند منابع آبی را تحت تأثیر قرار دهد. از سوی دیگر افزایش تمرکز بارش می­تواند موجب وقوع مخاطراتی مانند سیل­ شود. اهمیت موضوع توزیع و تمرکز بارش پژوهشگران را علاقمند به مطالعه در این زمینه کرده است. شاخص تمرکز (CI) روشی است که به منظور مطالعه توزیع و تمرکز بارش استفاده می­شود. مطالعه حاضر نیز با هدف محاسبه و تحلیل شاخص تمرکز بارش روزانه 23 ایستگاه شمال­غرب ایران طی دوره 1951 تا 2015 انجام گردید. در این پژوهش دامنه مقادیر CI برای محدوده مورد نظر بین 57/0 برای ایستگاه خوی تا 67/0 ایستگاه ماکو و میانگین 61/0 برای تمام ایستگاه­ها محاسبه شد. از درونیابی مقادیر محاسبه شده، نقشه CI به­دست­ آمد و نشان داد که قسمت شمال­غرب محدوده مورد مطالعه به نمایندگی ایستگاه ماکو از نظر توزیع بارش روزانه در طول سال نسبت به سایر مناطق، بویژه مناطق مرکزی مانند تبریز توزیع یکنواختی ندارد. در مقایسه با میانگین CI کل ایران (64/0) محدوده شمال­غرب با میانگین 61/0 از توزیع بارش یکنواخت­تری در طول سال برخوردار است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 864.66 K

آب و هواشناسی

ارزیابی مدل موجک جهت برآورد تبخیر تعرق با استفاده از اطلاعات تصاویر ماهواره‌ای (ایستگاه‌های انار، کرمان، رفسنجان و شهربابک)

جابر سلطانی؛ مسعود احمدی نیک؛ احمد احمدی نیک

دوره 23، شماره 69 ، آذر 1398، ، صفحه 127-147

چکیده

  تبخیر تعرق مرجع یکی از پارامترهای لازم جهت تعیین نیاز آبی گیاه و برنامه­ریزی آبیاری است. داشتن برآورد دقیق از این پارامتر برای برنامه­ریزی و مدیریت منابع آبی امری ضروری است. مدل‌های تجربی مختلفی بمنظور برآورد تبخیر تعرق ارائه شده است. با توجه به تغییرات مکانی پارامترهای هواشناسی، استفاده از روش­های مبتنی بر سنجش از دور که این ...  بیشتر تبخیر تعرق مرجع یکی از پارامترهای لازم جهت تعیین نیاز آبی گیاه و برنامه­ریزی آبیاری است. داشتن برآورد دقیق از این پارامتر برای برنامه­ریزی و مدیریت منابع آبی امری ضروری است. مدل‌های تجربی مختلفی بمنظور برآورد تبخیر تعرق ارائه شده است. با توجه به تغییرات مکانی پارامترهای هواشناسی، استفاده از روش­های مبتنی بر سنجش از دور که این تغییرات را در نظر می‌گیرد بسیار مطلوب است. از مدل­هایی که می­تواند دقت بالایی در برآورد تبخیر تعرق با استفاده از اطلاعات تصاویر ماهواره­ای داشته باشد، می­توان به مدل موجک اشاره کرد. در این راستا هدف طرح حاضر، ارزیابی دقت مدل موجک جهت برآورد تبخیر تعرق مرجع با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای (سنجنده مودیس) شامل دمای سطح زمین و مقدار بخار آب موجود در جو در ایستگاه‌های مطالعاتی می‌باشد. در این تحقیق، داده­های سینوپتیک و تصاویر ماهواره­ای ایستگاه‌های انار، کرمان، رفسنجان و شهربابک جهت توسعه و ارزیابی مدل موجک مورد استفاده قرار گرفت. در سناریوی اول میانگین دمای سطح زمین، در سناریوی دوم مقدار بخار آب موجود در جو و در سناریوی سوم از هر دو پارامتر بطور همزمان بعنوان ورودی مدل استفاده گردید. نتایج این تحقیق نشان داد علیرغم دقت بالای مدل در سناریوهای مختلف، مدل موجک با استفاده همزمان از هر دو پارامتر بخار و دما (سناریوی سوم) با ضریب تبیین 90 درصد نسبت به سایر مدل­ها دارای دقت بالاتری بود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 698.64 K

آب و هواشناسی

شناسایی و واکاوی شرایط همزمان با رخداد توفان‌های رعد و برقی شدید ایستگاه سینوپتیک کرمانشاه

اسماعیل عباسی؛ مهدی خزایی

دوره 23، شماره 69 ، آذر 1398، ، صفحه 175-190

چکیده

      یکی از مخرب­ترین پدیده­های هواشناسی که گستره فضایی و بازه زمانی آن کاملا متغییر است و در مقیاس­های مختلف خودنمایی می­کند توفان­های تندری است. پدید­ه­ای که مقیاس مکانی آن زمانی که در دل چرخندهای حاره­ای و مناطق همرفتی کمربند همگرایی بین حاره­ای قرار می­گیرد بسیار گسترده بوده و از سویی بسیار حیرت­آور، ...  بیشتر     یکی از مخرب­ترین پدیده­های هواشناسی که گستره فضایی و بازه زمانی آن کاملا متغییر است و در مقیاس­های مختلف خودنمایی می­کند توفان­های تندری است. پدید­ه­ای که مقیاس مکانی آن زمانی که در دل چرخندهای حاره­ای و مناطق همرفتی کمربند همگرایی بین حاره­ای قرار می­گیرد بسیار گسترده بوده و از سویی بسیار حیرت­آور، زیبا و در عین زیبایی طی شرایطی خاص فوق­العاده مخرب می­گردد. هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی و تحلیل چنین توفان­های مخرب در یک دوره زمانی 25 ساله (1986-2010) در ایستگاه سینوپتیک کرمانشاه می­باشد. داده­های مورد استفاده در این تحقیق شامل داده­های بارش روزانه و کدهای مربوط به پدیده­های هواشناسی، پارامترهای دمای خشک، نقطه شبنم، رطوبت نسبی، جهت و سرعت باد جهت محاسبه شاخص­های ناپایداری و پارامترهای ارتفاع ژئوپتانسیل، نم ویژه، سرعت قائم، مولفه­های باد مداری و نصف النهاری می­باشد. نتایج نشان داد که طی دوره آماری مورد بررسی سه توفان تندری بسیار شدید در منطقه مورد مطالعه رخ داده است. بررسی شاخص­های ناپایداری حاکی از قرار گرفتن این شاخص­ها در طبقه شدید و مناسب جهت رخداد پدیده توفان تندری می­باشد؛ همینطور وضعیت دینامیک جو همزمان با رخداد این پدیده نشان از حضور یک ناوه بسیار عمیق در غرب منطقه مورد مطالعه و قرارگیری خروجی هسته رودباد ترازهای 500 و 850 میلی­بار بر روی منطقه مورد مطالعه را دارد که در پی این اتفاق پدیده توفان تندری با شدت زیاد همراه با شکل­گیری ابرهای کومولوس و رعد و برق و نهایتا بارش­های سنگین منطقه مورد مطالعه را تحت تاثیر اثرات مخرب خود قرار داده است؛ این درحالیست که این وضعیت برای دو مورد شناسایی شده یعنی پدیده روز 04 فوریه 2007 و 12 دسامبر 1991 نسبت به دیگر موارد شناسایی شده یعنی  پدیده روز 17 آوریل 1991 شرایط جوی ناپایدارتری را از نظر الگوهای گردشی متوسط مقیاس تجربه نموده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 578.15 K

آب و هواشناسی

تحلیل تغییرات سالانه پشته پرفشار جنب حاره بر روی ایران

حسین عساکره؛ مختار فتاحیان

دوره 23، شماره 69 ، آذر 1398، ، صفحه 191-211

چکیده

  به منظور بررسی تغییرات زمانی- مکانی  پشته پرفشار جنب حاره بر روی ایران، از داده­های دوباره تحلیل شده میانگین ماهانه NCEP/NCAR با تفکیک افقی 5/2 درجه قوسی استفاده شد. بدین منظور از داده­های ارتفاع ژئوپتانسیل، مؤلفه مداری - نصف­النهاری باد  در یک دوره 52 ساله، برای تعیین جایگاه مرز شمالی پشته، ­در محدوده 80 درجه غربی تا 120 درجه شرقی ...  بیشتر به منظور بررسی تغییرات زمانی- مکانی  پشته پرفشار جنب حاره بر روی ایران، از داده­های دوباره تحلیل شده میانگین ماهانه NCEP/NCAR با تفکیک افقی 5/2 درجه قوسی استفاده شد. بدین منظور از داده­های ارتفاع ژئوپتانسیل، مؤلفه مداری - نصف­النهاری باد  در یک دوره 52 ساله، برای تعیین جایگاه مرز شمالی پشته، ­در محدوده 80 درجه غربی تا 120 درجه شرقی بهره گرفته شده است. بازه زمانی مورد استفاده شامل اردیبهشت )زمان احراز پشته) 1341 تا مهر 1391 بوده است. در این مقاله تلاش شد، تا رفتار طولانی مدت (تغییرات) پشته بر روی پهنه اقلیمی آن ارزیابی گردد. بنابراین تحلیل روند ارتفاع ژئوپتانسیل جو در مقیاس سالانه، به منظور مطالعه تغییرات            ارتفاعی ­پشته بر روی ایران با استفاده از روش رگرسیون خطی ساده انجام گرفت. همچنین        دوره­­های بازگشت پشته پرفشار جنب حاره، نیز براساس تحلیل طیفی و از روش تحلیل همسازها (هارمونیک) تخمین زده شد. نتایج نشان داد، سه تراز در دسترس که حاکمیت پشته در آن قابل تشخیص و نیز داده­های آن در دسترس است، ترازهای 700 ، 600 و500 هکتوپاسکال است.­  یافته­ها نشان داد ارتفاع پشته پرفشار جنب حاره طی دوره، روندی افزایشی داشته است. این روند تغییرات در بخش­های غرب و شمال غرب کشور از نمود بیشتری برخوردار بوده است. در یافته­های حاصل­ وجود ­چرخه­های 4-3 ساله، 6-4 ساله و 11-8 ساله ­در سری زمانی داده­های سالانه احراز پشته قابل مشاهده است. وجود چرخه­های 4-3 ساله در بسیاری از مطالعات مختلف مشاهده شده و گویای ارتباط قوی و همبسته تغییرات رفتار سلول پرفشار جنب حاره با فعالیت­های نوسان­های جنوبی – ال­ نینو (ENSO) می­باشد

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 746.82 K

آب و هواشناسی

الگوهای گردشی پر ارتفاع جنب‌ حاره‌ای عربستان در تراز میانی و ارتباط آن با بارش ایران

مصطفی کریمی؛ فرامرز خوش اخلاق؛ علی اکبر شمسی پور؛ فهیمه نوروزی

دوره 23، شماره 69 ، آذر 1398، ، صفحه 233-255

چکیده

  الگوهای گردشی بزرگ مقیاس، شرایط اقلیمی به ویژه بارش یک ناحیه را کنترل می­­کنند. هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین الگوهای گردشی پر ارتفاع جنب­حاره­ای عربستان در تراز میانی با بارش­های ایران است. به این منظور با استفاده از داده­­های دوباره تحلیل ارتفاع ژئوپتانسیل مرکز پیش‌بینی‌های میان‌مدت اروپا (ECMWF) در ترازهای 700 و 500 ...  بیشتر الگوهای گردشی بزرگ مقیاس، شرایط اقلیمی به ویژه بارش یک ناحیه را کنترل می­­کنند. هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین الگوهای گردشی پر ارتفاع جنب­حاره­ای عربستان در تراز میانی با بارش­های ایران است. به این منظور با استفاده از داده­­های دوباره تحلیل ارتفاع ژئوپتانسیل مرکز پیش‌بینی‌های میان‌مدت اروپا (ECMWF) در ترازهای 700 و 500 هکتوپاسکال با تفکیک مکانی 1*1 درجه قوسی و تحلیل خوشه­ای مبتنی بر فاصله همبستگی، الگوهای گردشی در محدوده 30 تا 80 درجه طول شرقی و 5 تا 30 درجه عرض شمالی و در دوره زمانی 11 سال (2010-2000) استخراج گردید. بر اساس نتایج حاصله می­توان الگوها را از نظر زمان وقوع به الگوهای دوره سرد، دوره گرم و دوره گذار تقسیم بندی نمود. در دوره سرد، پر ارتفاع عربستان در عرض‌های پایین و بر روی دریای عرب و خلیج عدن قرار گرفته و بیشتر نواحی ایران بارش داشته که مقادیر بیشینه بارش مربوط به الگوی دوم است. در الگوهای دوره گذار، پر ارتفاع عربستان با جریان ساعتگرد جنوب­غربی درجلوی ناوه شرق مدیترانه در وقوع بارش در شمال­غرب کشور موثر بوده است. در الگوهای دوره گرم پرارتفاع عربستان باعث ایجاد شرایط واچرخندی بر روی کشور شده و  به عنوان یک مانع برای ورود سامانه­های بارشی بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 695.05 K

آب و هواشناسی

شناسایی و تحلیل همدیدی تیپ‌های هوای شهر اهر

کریم امینی نیا؛ علی محمودی

دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 23-45

چکیده

  یکی از کارهایی که در زمینه اقلیم شناسی همدید انجام می­شود تیپ بندی هواست. در­این پژوهش به منظور شناسایی تیپ­های هوای­ایستگاه اهر ، داده­های روزانه مربوط به 16 پارامتر جوی طی دوره آماری 1/1/1365 تا 10/10/1391 استفاده شده است. برای­این کار یک تحلیل خوشه­ای با روش ادغام وارد بر روی ماتریس استاندارد شده با آرایه P( 16 ×9227)، انجام گرفت ...  بیشتر یکی از کارهایی که در زمینه اقلیم شناسی همدید انجام می­شود تیپ بندی هواست. در­این پژوهش به منظور شناسایی تیپ­های هوای­ایستگاه اهر ، داده­های روزانه مربوط به 16 پارامتر جوی طی دوره آماری 1/1/1365 تا 10/10/1391 استفاده شده است. برای­این کار یک تحلیل خوشه­ای با روش ادغام وارد بر روی ماتریس استاندارد شده با آرایه P( 16 ×9227)، انجام گرفت که در­این آرایه روز­ها در سطرها ومتغیرها در ستون­ها قرار دارند و در نهایت 5 تیپ هوا برای شهر اهر شناسایی شد که عبارتند از: 1- تیپ گرم، نیمه خشک و بدون بارش2- تیپ معتدل، نیمه مرطوب و کم­بارش3- تیپ خیلی سرد و یخبندان، نیمه مرطوب و بدون بارش4- تیپ معتدل سرد، نیمه مرطوب و کم­بارش5- تیپ سرد، بسیار مرطوب و پربارش. نتایج مطالعه نشان داد تیپ معتدل، نیمه مرطوب و کم­بارش بیشترین فراوانی را در شهر اهر و تیپ گرم، نیمه خشک و بدون بارش کمترین درصد حاکمیت را دارا می­باشند. همچنین بررسی تغییرات زمانی تیپ­های شناسایی شده حاکی از سیر نزولی تیپ هوای سرد، مرطوب و پربارش بوده و این در حالی است که تیپ­های هوای متمایل به گرم ، روند عکس (افزایشی) را نشان می­دهد. همچنین تیپ­های هوایی که در دوره سرد سال و در شش ماه دوم سال فعال هستند با 8/58 درصد بیشترین درصد حاکمیت را به خود اختصاص داده­اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.22 M

آب و هواشناسی

بررسی بعد فرکتالی چاله بیجار با تأکید بر تغییرات سطح اساس

غلام حسن جعفری؛ هژیر محمدی

دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 47-69

چکیده

  غییرات سطوح اساس از مهم‌ترین عوامل ناتعادلی فرم‌ها و فرایندهای در حوضه‌های آبریز است. حوضه آبریز قزل‌اوزن از زیرحوضه‌های دریای خزر، در طی کواترنری به‌شدت تحت تأثیر نوسانات سطح اساس بوده است. برای بررسی ژئومورفولوژیکی این اثرات در سراب قزل‌اوزن، با استفاده از نرم‌افزار GIS و نقشه‌های توپوگرافی و زمین‌شناسی آبراهه‌ها و لیتولوژی ...  بیشتر غییرات سطوح اساس از مهم‌ترین عوامل ناتعادلی فرم‌ها و فرایندهای در حوضه‌های آبریز است. حوضه آبریز قزل‌اوزن از زیرحوضه‌های دریای خزر، در طی کواترنری به‌شدت تحت تأثیر نوسانات سطح اساس بوده است. برای بررسی ژئومورفولوژیکی این اثرات در سراب قزل‌اوزن، با استفاده از نرم‌افزار GIS و نقشه‌های توپوگرافی و زمین‌شناسی آبراهه‌ها و لیتولوژی رقومی گردید و با توجه به شواهد تغییرات سطح اساس (اسارت و انحراف رودخانه‌ها و آبراهه‌های شعاعی همگرا) محدوده‌ی ژئونرون بیجار شناسایی شد. با استفاده از تئوری هندسه فراکتال و روش رتبه‌بندی هورتن- استرالر، نسبت انشعاب، طول آبراهه‌ها و بعد فرکتالی زیرحوضه ها محاسبه گردید. آثار تغییرات سطوح اساس محلی، به‌صورت سطوح تراکمی در 6 زیرحوضه انگوران چای، حسن‌آباد یاسوکند، یول کشتی، قروه و دهگلان، گرماب و سجاس‌رود شناسایی و تجزیه‌وتحلیل شد. در اطراف چاله بیجار 3 تراس دریاچه‌ای در ارتفاع 1561، 1540 و 1515 متری مشاهده گردید درحالی‌که در مرکز چاله فرایند کاوشی غلبه دارد. عدد 12/2 بعد آشوبناکی (فرکتالی) حوضه‌ی آبریز بیجار، دال بر شرایط تقریباً متعادل شبکه‌ی آبراهه‌ای در کل حوضه است که نشان‌دهنده متوقف شدن فرسایش قهقرایی در سرشاخه‌های رتبه‌ی یک است. در دو زیرحوضه یول کشتی و قروه دهگلان با بعد فرکتالی کمتر از 2 دال بر ضریب انشعاب بیشتر نسبت به مساحت حوضه است؛ در سر آب زیرحوضه‌های انگوران چای، سجاس‌رود و گرماب سرشاخه‌ها قادر به شکل‌گیری و عقب‌نشینی هستند. زیرحوضه حسن‌آباد یاسوکند با بیشترین عدد فرکتالی در بین زیرحوضه‌ها (25/3) به بیشترین حد تعادل خود رسیده و کمترین فرسایش قهقرایی در سرشاخه‌های آن مسلط است. بررسی رابطه‌ی بین بعد فراکتال نسبت انشعاب با مساحت حوضه‌های موردمطالعه دال بر یک رابطه‌ی معکوس و منفی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 874.49 K

آب و هواشناسی

برآورد مقدار تبخیر با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی و الگوریتم ژنتیک (مطالعه موردی: ایستگاه تبریز)

علی محمد خورشیددوست؛ حمید میرهاشمی؛ موسی نظری

دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 71-90

چکیده

  به سبب تأثیر متقابل عناصر هواشناختی در محاسبه قدرت تبخیر جو، تخمین آن یک کار پیچیده و غیر خطی است. لذا برای تخمین آن باید از مدل‌های پیشرفته ریاضی استفاده نمود. در این مطالعه جهت برآورد قدرت تبخیر جو در سطح ایستگاه تبریز از شبکه‌های عصبی مصنوعی بر پایه دو الگوریتم آموزشی لونبرگ ـ مارکوئت و الگوریتم ژنتیک، رگرسیون خطی چند متغیره و ...  بیشتر به سبب تأثیر متقابل عناصر هواشناختی در محاسبه قدرت تبخیر جو، تخمین آن یک کار پیچیده و غیر خطی است. لذا برای تخمین آن باید از مدل‌های پیشرفته ریاضی استفاده نمود. در این مطالعه جهت برآورد قدرت تبخیر جو در سطح ایستگاه تبریز از شبکه‌های عصبی مصنوعی بر پایه دو الگوریتم آموزشی لونبرگ ـ مارکوئت و الگوریتم ژنتیک، رگرسیون خطی چند متغیره و معادله پنمن ـ فائو استفاده شده است. بر این اساس در مدل شبکه عصبی با اتخاذ یک و دو لایه پنهان و دو تابع فعال‌سازی تان‌سیگمویید و لوگ‌سیگمویید، 56 مدل شبکه عصبی تولید شد. ارزیابی و مقایسه نتایج این مدل‌ها براساس معیارهای چون ضریب تعیین و مجذور میانگین مربعات خطا نشان داد که دقت مدل‌ها بستگی به نوع تابع محرک، نوع الگوریتم آموزشی، تعداد لایه‌های پنهان و تعداد نرون‌های اتخاذ شده دارد. از سوی نتایج نشان داد که در مدل‌های تک لایه، دقت وزن‌دهی الگوریتم ژنتیک برای هر دو تابع فعال‌ساز بیش از الگوریتم لونبرگ ـ مارکوئت است. از سویی در مدل‌های با دو لایه پنهان دقت وزن‌دهی الگوریتم آموزشی لونبرگ مارکوئت بیش از الگوریتم ژنتیک بوده؛ به طوری که دقیق‌ترین مدل شبکه با آرایش 5-7-7-1 با مجذور میانگین مربعات خطای 227/0 میلی‎متر بر اساس الگوریتم آموزشی لونبرگ مارکوئت و دو لایه پنهان و تابع فعال‌سازی تان سیگمویید تولید شده بود. همچنین مجذور میانگین مربعات خطای مدل رگرسیون خطی چند متغیره و معادله پنمن ـ فائو به ترتیب به مقدار 79/0 و 34/1 بدست آمد. بنابراین مدل شبکه عصبی در قیاس با دو مدل مذکور دارای کارایی بهتر، ضریب دقت بیشتر و مقدار خطای کمتری جهت پیش بینی مقدار تبخیر ایستگاه تبریز است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 664 K

آب و هواشناسی

مقایسه روش‌های زمین آمار در پهنه‌بندی شاخص فرسایندگی باران (مطالعه موردی: استان فارس)

سمیه سلطانی گردفرامرزی؛ سهیلا زارع؛ مهدی تازه

دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 157-177

چکیده

   عامل فرسایندگی باران مهم ترین عامل تاثیرگذار بر فرسایش خاک است که جهت کمی نمودن آن شاخص های مختلفی توسعه داده شده است. انتخاب شاخص مناسب با توجه به شرایط اکولوژیکی منطقه ضروری است. هدف از انجام این تحقیق، انتخاب بهترین روش زمین آمار جهت تهیه نقشه فرسایندگی باران در استان فارس می باشد. بدین منظور شاخص فورنیه برای 42 ایستگاه در استان ...  بیشتر  عامل فرسایندگی باران مهم ترین عامل تاثیرگذار بر فرسایش خاک است که جهت کمی نمودن آن شاخص های مختلفی توسعه داده شده است. انتخاب شاخص مناسب با توجه به شرایط اکولوژیکی منطقه ضروری است. هدف از انجام این تحقیق، انتخاب بهترین روش زمین آمار جهت تهیه نقشه فرسایندگی باران در استان فارس می باشد. بدین منظور شاخص فورنیه برای 42 ایستگاه در استان فارس و اطراف آن محاسبه گردید و با روش­های درون یابی IDW،GPI  وLPI ، مدل­های مختلف روش RBF، کریجینگ ساده و معمولی، بهترین روش میانیابی تعیین و نقشه پهنه بندی شاخص مذکور تهیه گردید. در نهایت، از بین روش های قطعی و زمین آماری، روش تابع پایه شعاعی (RBF) با مدل نواری ضخامت کم نسبت به سایر روش­های میان یابی، به عنوان بهترین روش برای پهنه بندی شاخص فرسایندگی استان فارس تعیین گردید. همچنین نتایج نشان داد که شهرستان نورآباد در شمال غرب استان با متوسط شاخص فورنیه 63/31 میلی‌متر و شهرستان ایزدخواست با 67/8 میلی‌متر به ترتیب بیشترین و کمترین میزان فرسایندگی باران را در بین شهرستان‌های استان دارند. روند موجود حاکی از آن است که مقدار شاخص فرسایندگی باران از شرق به غرب افزایش یافته بطوریکه 46 درصد از کل سطح استان دارای فرسایندگی کم و سه درصد از سطح استان دارای فرسایندگی خیلی زیاد بوده که به ترتیب بیشترین و کمترین سطح را به خود اختصاص داده‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 860.22 K

آب و هواشناسی

تحلیل سینوپتیکی – دینامیکی روند شکل‌گیری الگوهای رودباد تراز پایین خلیج فارس و بررسی نقش آن در شار رطوبت منطقه

بهروز ساری صراف؛ شعیب آب خرابات

دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 179-193

چکیده

  در این تحقیق با بررسی 2448 روز طی ماه‌های می، ژوئن، ژولای، آگوست و سپتامبر 2015-2011 بصورت 4 دیده‌بانی در روز، در 241 روز تشکیل رودباد تراز پایین بر روی خلیج‌فارس شناسایی گردید. مطالعه این روزها حاکی از آنست که رودباد تراز پایین خلیج فارس در ماه می و بویژه از نیمه دوم این ماه، با گسترش کم‌فشار گنگ در جنوب آسیا و تشکیل زبانه‌ای از آن بر روی ...  بیشتر در این تحقیق با بررسی 2448 روز طی ماه‌های می، ژوئن، ژولای، آگوست و سپتامبر 2015-2011 بصورت 4 دیده‌بانی در روز، در 241 روز تشکیل رودباد تراز پایین بر روی خلیج‌فارس شناسایی گردید. مطالعه این روزها حاکی از آنست که رودباد تراز پایین خلیج فارس در ماه می و بویژه از نیمه دوم این ماه، با گسترش کم‌فشار گنگ در جنوب آسیا و تشکیل زبانه‌ای از آن بر روی فلات ایران و تقابل آن با پرفشار آزور، بر روی خلیج فارس و مناطق اطراف آن شکل می‌گیرد. با تقویت و گسترش بیشتر کم‌فشار گنگ و بدنبال آن کم‌فشار شکل گرفته بر روی فلات ایران در ماه‌های ژوئن، ژولای و نیمه اول آگوست، رودباد تراز پایین خلیج فارس نیز به اوج شدت و گستردگی خود می‌رسد. از نیمه دوم آگوست و بویژه در ماه سپتامبر از قدرت و فراوانی این کم‌فشار بر روی فلات ایران کاسته می‌شود و فراوانی و شدت رودباد تراز پایین خلیج فارس نیز کاهش می‌یابد، بطوری‌که در نیمه دوم سپتامبر به ندرت می‌توان شاهد شکل‌گیری آن بود. بیشترین سرعت شبانه روزی این رودباد نیز در ساعت Z 18 (60%) و سپس در ساعت Z 00 (33%) رخ می‌دهد. همزمان با شکل‌گیری این رودباد، مراکزی از همگرایی رطوبت بر روی فلات ایران تشکیل می‌شود که رودباد تراز پایین خلیج فارس در شکل‌گیری آنها نقشی ندارد. بلکه نفوذ کم‌فشار گنگ به فلات ایران است که شرایط همگرایی و تشکیل هسته‌هایی از همگرایی رطوبت بر روی فلات ایران را ایجاد می‌کند.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.31 M

آب و هواشناسی

تأثیر تغییر اقلیم بر رواناب ناشی از ذوب برف (مطالعه موردی: حوضه آبریز شهرچای ارومیه)

سعید جهانبخش؛ یعقوب دین پژوه؛ محمدحسین عالی نژاد

دوره 23، شماره 67 ، اردیبهشت 1398، ، صفحه 91-107

چکیده

      با توجه به اهمیت بارش برف در تأمین آب مناطق مختلف بویژه در نواحی کوهستانی، برآورد دقیق آب معادل­ برف و همچنین تغییرات سطح پوشش آن می­تواند در بخش­های کشاورزی، انرژی، مدیریت­ مخزن و هشدار سیل مؤثر باشد. در این مطالعه، رواناب ناشی از ذوب­ برف در حوضه­ شهرچای تحت شرایط تغییر­اقلیم، بررسی شد. برای این منظور ...  بیشتر     با توجه به اهمیت بارش برف در تأمین آب مناطق مختلف بویژه در نواحی کوهستانی، برآورد دقیق آب معادل­ برف و همچنین تغییرات سطح پوشش آن می­تواند در بخش­های کشاورزی، انرژی، مدیریت­ مخزن و هشدار سیل مؤثر باشد. در این مطالعه، رواناب ناشی از ذوب­ برف در حوضه­ شهرچای تحت شرایط تغییر­اقلیم، بررسی شد. برای این منظور نخست، سطح پوشش برف برای سال آبی 92-91 با استفاده از تصاویر روزانه ماهواره ترا- مودیس در محیط نرم­افزار ENVI استخراج گردید. سپس در نرم­افزار GIS مشخصات فیزیوگرافی حوضه بدست آمد. در مرحله بعد با وارد کردن داده­های پوشش برف، متغیرهای هواشناختی و پارامترهای لازم به مدلSRM ، رواناب ناشی از ذوب ­برف شبیه­سازی شد. سپس خروجی 6 مدل گردش عمومی جو تحت سه سناریوی A2, A1B و B1 با مدل آماری LARS-WG ریزمقیاس شدند، سپس از طریق مقایسه خروجی مدل­ها در دوره آتی با دوره پایه بصورت ماهانه توسط شاخص­های آماری بهترین مدل و سناریو برای تولید داده­های دمای هوا و بارش در دوره آماری 2030-2011 انتخاب شد. در نتیجه برای تولید بارش از مدل HADCM3 تحت سناریوی A1B و برای تولید دما نیز از مدل MPEH5 و تحت سناریوی A2 استفاده شد. برای برآورد میزان تغییر رواناب ناشی از ذوب ­برف در شرایط تغییر­اقلیم میزان تغییرات داده­های دما و بارش ماهانه تحت مدل و سناریوهای منتخب در دوره آتی با دوره پایه در طول دوره شبیه­سازی به مدل SRM وارد شد. نتایج نشان داد که رواناب ناشی از ذوب ­برف در اواخر فصل بهار کاهش می­یابد. همچنین دبی ­اوج در مقایسه با دوره پایه زودتر ظاهر شده و مقدار آن نسبت به دوره پایه بیشتر پیش بینی شد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 880.79 K

آب و هواشناسی

واکاوی زمانی- مکانی درجه روز سرمایشی در شمال شرق ایران

عبدالرضا کاشکی؛ سید محمد حسینی؛ فرحناز خرم ابادی

دوره 23، شماره 67 ، اردیبهشت 1398، ، صفحه 263-286

چکیده

      گرمایش جهانی، یکی از مشکلات کنونی و آتی بشر است که می­تواند بر فعالیت­های کشاورزی، حمل‌ونقل، منابع آب، تولید انرژی، معماری، نیازهای گرمایشی و سرمایشی، فنولوژی گیاه و ... اثرگذار باشد. در این پژوهش، برای واکاوی زمانی- مکانی نیاز درجه­­روز سرمایشی از داده­های روزانه دمای کمینه و دمای بیشینه 16 ایستگاه همدید ...  بیشتر     گرمایش جهانی، یکی از مشکلات کنونی و آتی بشر است که می­تواند بر فعالیت­های کشاورزی، حمل‌ونقل، منابع آب، تولید انرژی، معماری، نیازهای گرمایشی و سرمایشی، فنولوژی گیاه و ... اثرگذار باشد. در این پژوهش، برای واکاوی زمانی- مکانی نیاز درجه­­روز سرمایشی از داده­های روزانه دمای کمینه و دمای بیشینه 16 ایستگاه همدید شمال­شرق کشور در بازه­ی زمانی20 ساله(1996- 2015)  استفاده ‌شده است. نخست ماتریس داده­ها در نرم­افزار مت­لب با آرایه S به ابعاد(16*7035) تشکیل گردید که در آن سطرها، بیانگر زمان (روز) و ستون­ها، بیانگر مکان(ایستگاه­ها) هستند و در نهایت، درجه­روز سرمایشی در هر ماه محاسبه و نقشه­های پهنه­بندی مکانی در ArcGIS ترسیم شد. نتایج نشان داد که همبستگی معنی­دار و معکوس میان ارتفاع و عرض جغرافیایی با  نیازهای درجه­روز سرمایشی در همه ماه­های گرم سال برقرار است به‌گونه‌ای که با افزایش این دو عامل اقلیمی، نیاز به سرمایش در ایستگاه­های شمالی منطقه­ی خراسان کاسته شده و با کاهش این دو در نواحی جنوبی خراسان بر میزان نیاز سرمایشی و مصرف انرژی جهت خنک­شدن و آسایش فیزیولوژیکی انسان افزوده می­شود. همچنین برحسب نیاز درجه­روز سرمایشی، ناحیه خراسان را می­توان به شش گروه اقلیمی تقسیم کرد. بیشترین نیاز سرمایشی با بیش از 500 درجه­روز در مناطق جنوبی و کم­ارتفاع منطقه به ویژه در ماه­های ژوئن و ژوئیه(خرداد و تیر) و گروه اقلیمی بسیارگرم واقع شده است. بالاترین پهنه نیاز درجه­روز سرمایشی در ماه آوریل و مه با 5/27 درصد مربوط به گروه اقلیمی نیمه گرم؛ در ژوئن با 5/24 درصد؛ ژوئیه با 7/23 درصد؛ اوت با 4/22 درصد و در سپتامبر با 5/22 درصد به گروه اقلیمی­گرم و به میانه­ی خراسان تعلق دارد. همچنین بررسی روند نیازهای سرمایشی حاکی از این است که در دوره­ی گرم سال این روند در ایستگاه‌های مورد بررسی دارای نوسان­های متعدد است. فقط در ایستگاه قائن برخلاف سایر ایستگاه­ها در همه ماه­ها، آهنگ کاهشی در نیازهای سرمایشی مشاهده می­شود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.22 M

آب و هواشناسی

تحلیل همدیدی– دینامیکی وقوع سیل بندرعباس در مارس 2014

فریده حبیبی؛ محبوبه فیروزآبادی؛ فاطمه زارعی

دوره 22، شماره 66 ، بهمن 1397، ، صفحه 141-162

چکیده

    در این تحقیق سامانه‌ بارشی قوی رخداده در روزهای 14 و 15ام مارس 2014 در مناطق جنوبی ایران بررسی شده­است. بدین‌منظور گزارش‌های سینوپ و متار ایستگاه‌های نیمه جنوبی ایران، الگوهای جوی شامل فشار در سطح متوسط دریا، رطوبت، دما و فرارفت آن در ترازهای 500، 850 و1000، گرایش ارتفاع 24 ساعته در تراز 500، باد در ترازهای 200 و  1000 و همچنین جریانات ...  بیشتر   در این تحقیق سامانه‌ بارشی قوی رخداده در روزهای 14 و 15ام مارس 2014 در مناطق جنوبی ایران بررسی شده­است. بدین‌منظور گزارش‌های سینوپ و متار ایستگاه‌های نیمه جنوبی ایران، الگوهای جوی شامل فشار در سطح متوسط دریا، رطوبت، دما و فرارفت آن در ترازهای 500، 850 و1000، گرایش ارتفاع 24 ساعته در تراز 500، باد در ترازهای 200 و  1000 و همچنین جریانات جتی در تراز 200 هکتوپاسکال بررسی شده­است. این سامانه بارشی با سامانه بارشی مارس 1996 که دومین بیشینه بارش را در طی 58 سال گذشته در این منطقه داشته­است، مقایسه شده است. بررسی‌ها نشان داد که مهمترین علت بارش‌ها، مربوط به ناپایداری پتانسیلی ناشی از سامانه کم‌فشار دینامیکی که به صورت یک ناوه کم­فشار از ترکمنستان به سمت تنگه هرمز کشیده شده بود، می‌باشد. همچنین، نصف‌النهاری‌شدن تدریجی جهت جریان جت جنب‌حاره‌ای قوی در شمال‌غرب آفریقا و کشیده‌شدن شاخه‌ای از آن بر فراز خلیج فارس نیز به تشدید ناپایداری در این مناطق در روزهای ذکر شده کمک کرده ‌است. بیشینه بارش 24 ساعته به­ترتیب از بندرعباس، رودان و کهنوج با 110 ، 5/78 و 69 میلی‌متر گزارش شده‌است. موقعیت هر سه ایستگاه در ناحیه شرقی سامانه بارشی قرار دارد، جایی که فرارفت قوی رطوبت از سمت تنگه­هرمز به آن سو بوده است. قرار گرفتن سمت چپ خروجی جت بر فراز استان هرمزگان نیز سبب جریان صعودی هوا در منطقه شده ‌است. مجموع همه این عوامل سبب وقوع بارش بیشینه در این استان شده است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.56 M

آب و هواشناسی

شبیهسازی عملکرد و تعیین تاریخ کاشت گندم دیم و آبی بر مبنای عوامل اقلیمی و محیطی در استان کرمانشاه با مدل آکواکراپ

فیروز مجرد؛ بهمن فرهادی؛ ژیلا الفتی

دوره 22، شماره 66 ، بهمن 1397، ، صفحه 251-271

چکیده

      گندم یکی از مهم­ترین محصولات استراتژیک کشاورزی است که در تأمین غذای ساکنین کشورمان اهمیت زیادی دارد. هدف از این تحقیق، ارزیابی کارایی مدل شبیه­سازی گیاهی آکواکراپ در تعیین میزان عملکرد و تاریخ شروع کاشت گندم دیم و آبی در استان کرمانشاه است. به این منظور عملکرد گندم تحت شرایط کاشت دیم و آبی با استفاده از داده­های ...  بیشتر     گندم یکی از مهم­ترین محصولات استراتژیک کشاورزی است که در تأمین غذای ساکنین کشورمان اهمیت زیادی دارد. هدف از این تحقیق، ارزیابی کارایی مدل شبیه­سازی گیاهی آکواکراپ در تعیین میزان عملکرد و تاریخ شروع کاشت گندم دیم و آبی در استان کرمانشاه است. به این منظور عملکرد گندم تحت شرایط کاشت دیم و آبی با استفاده از داده­های اقلیمی روزانه (شامل بارش، دماهای حداقل و حداکثر، تبخیروتعرق پتانسیل، سرعت باد و ساعات آفتابی) و همچنین سایر اطلاعات محیطی در پنج ایستگاه سینوپتیک استان در یک دورۀ 22 ساله (2013-1992) توسط مدل آکواکراپ شبیه­سازی شد. از بین تاریخ­های ورودی به مدل، تاریخی که بیشترین عملکرد محصول را داشت، به­عنوان بهترین تاریخ کاشت برای مناطق مورد نظر انتخاب گردید. نتایج تحقیق نشان داد، از نظر عملکرد، دشت روانسر برای کاشت گندم دیم و دشت سرپل­ذهاب برای کاشت گندم آبی مستعدتر است. عملکرد گندم نسبت به تغییر تاریخ کاشت حساسیت زیادی نشان داد. تاریخ­های کاشت گندم دیم در ایستگاه­های منطقه بین 18 مهر تا 29 آبان، و گندم آبی بین 18 مهر تا 19 آبان پیشنهاد گردید که با تاریخ­های واقعی کاشت در منطقه مطابقت خوبی دارد. به­طور­کلی، مدل آکواکراپ عملکرد و طول دورۀ کاشت گندم دیم و آبی را در شرایط آب­و­هوایی استان کرمانشاه به­خوبی شبیه­سازی کرد و از اینرو می­تواند به­عنوان یک ابزار مهم برای بررسی پتانسیل عملکرد گندم در این استان و استان­های با اقلیم مشابه مورد استفاده قرار گیرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 761.54 K

آب و هواشناسی

تحلیل تغییرپذیری دوره‌های بارش تابستانه و آشکارسازی ارتباط آن با الگوی دوقطبی اقیانوس هند (IOD) (مطالعه موردی: جنوب‌شرق ایران)

محسن آرمش؛ محمود خسروی؛ محمد سلیقه

دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 45-62

چکیده

  این مطالعه به منظور بررسی تغییرپذیری بارش­های تابستانه ایستگاه­های منتخب جنوب­شرق ایران انجام شد و ارتباط این بارش­ها با شاخص IOD بررسی گردید. بدین منظور از آمار هفتگی بارش ماه­های ژوئن تا سپتامبر ایستگاه­های زاهدان، کرمان، بندرعباس، ایرانشهر و بم و همچنین داده­های هفتگی شاخص IOD استفاده شد. روش انجام مطالعه آزمون همبستگی ...  بیشتر این مطالعه به منظور بررسی تغییرپذیری بارش­های تابستانه ایستگاه­های منتخب جنوب­شرق ایران انجام شد و ارتباط این بارش­ها با شاخص IOD بررسی گردید. بدین منظور از آمار هفتگی بارش ماه­های ژوئن تا سپتامبر ایستگاه­های زاهدان، کرمان، بندرعباس، ایرانشهر و بم و همچنین داده­های هفتگی شاخص IOD استفاده شد. روش انجام مطالعه آزمون همبستگی و تبدیل موجک گسسته می­باشد. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که شاخص دوقطبی با بارش تابستانه ایرانشهر، بندرعباس و زاهدان ارتباط مثبت و معناداری در سطح 99 و 95 درصد دارد ولی با بارش تابستانه کرمان و بم حتی ارتباط نزدیک به سطح معناداری را نشان نداد. همچنین افزایش تعداد سطح تجزیه داده­های بارش در تبدیل موجک به بیش از 4 سطح سبب کاهش همبستگی بین تقریب بارش ایستگاه­ها و شاخص IOD شد. تجزیه داده­ها با تبدیل موجک گسسته نشان داد که مهمترین چرخه در شاخص IOD با تکرار 11 ساله رخ داده است. زاهدان و ایرانشهر چرخه­های تناوبی نسبتاً مشابهی را نشان دادند. در بندرعباس و بم چرخه 11 ساله و در کرمان چرخه غالب 7 ساله آشکار شد. از نظر نواحی تحت تأثیر شاخص IOD به نظر می­رسد که نواحی ساحلی جنوب­شرق و نواحی که تحت تأثیر کم­فشارهای پاکستان و خلیج­فارس هستند بیشتر تحت تأثیر شاخص IOD باشند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 943.25 K

آب و هواشناسی

ارزیابی تطبیقی روش‌های برآورد مقدار بارندگی در حوضه دریاچه ارومیه

خدیجه جوان؛ علی اکبر رسولی؛ مهدی عرفانیان؛ بهروز ساری صراف

دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 83-100

چکیده

    بارندگی یکی از مهم­ترین عناصر تعیین­کننده اقلیمی می­باشد و اندازه­گیری و برآورد دقیق مقدار آن اهمیت زیادی دارد. هدف این تحقیق، ارزیابی کارایی الگوریتم 3B42 ماهواره TRMM و ارائه مدل نمایی و مدل مفهومی ابر برای برآورد مقدار بارندگی شش ساعته در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و اعتبارسنجی این داده­ها با استفاده از داده­های ایستگاه­های ...  بیشتر   بارندگی یکی از مهم­ترین عناصر تعیین­کننده اقلیمی می­باشد و اندازه­گیری و برآورد دقیق مقدار آن اهمیت زیادی دارد. هدف این تحقیق، ارزیابی کارایی الگوریتم 3B42 ماهواره TRMM و ارائه مدل نمایی و مدل مفهومی ابر برای برآورد مقدار بارندگی شش ساعته در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و اعتبارسنجی این داده­ها با استفاده از داده­های ایستگاه­های زمینی و همچنین مقایسه این روش­ها در حوضه جهت انتخاب مناسب­ترین مدل می­باشد. در این تحقیق از داده­های ساعتی بارش، دما، فشار هوا و دمای نقطه شبنم 16 ایستگاه سینوپتیک واقع در حوضه دریاچه ارومیه با طول دوره آماری 2007 تا 2011، داده­های نرخ بارندگی سه ساعته 3B42-V6 ماهواره TRMM با تفکیک مکانی 25/0 درجه و تصاویر باند مادون قرمز حرارتی ماهواره متئوست 7 در فواصل زمانی شش ساعته استفاده شده است. نتایج تحقیق بیانگر مطابقت قابل قبول داده­های بارش برآورد شده با مقادیر ثبت شده ایستگاه­های زمینی می­باشد. نتایج مقایسه این روش­ها جهت انتخاب مدل بهینه، نشان می­دهد که مدل نمایی، بالاترین میزان ضریب تعیین (برابر 61/0) را دارد و علاوه بر همبستگی بالا، به دلیل داشتن مقادیر کم شاخص­های RMSE و MAE، دارای کارایی قابل قبولی در برآورد بارندگی این حوضه می­باشد. بنابراین این مدل را می­توان به عنوان مناسب­ترین مدل برآورد بارندگی در حوضه دریاچه ارومیه معرفی نمود.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.18 M

آب و هواشناسی

برآورد میزان رسوب حوضه رود ارس با استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی (مطالعه موردی: زیرحوضه دره رود)

دکتر علی محمدخورشیددوست؛ فریبا اسفندیاری؛ سید اسعد حسینی؛ پروانه دولتخواه

دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 141-162

چکیده

      یکی از روش­های نوین در زمینه­ پیش­بینی­ فرآیندهای هیدرولوژیکی و ژئومورفولوژیکی  شبکه­های عصبی مصنوعی از مؤلفه­های هوش مصنوعی است که در جهت پیاده­سازی ویژگی­های شگفت انگیز مغز انسان در یک سیستم مصنوعی می­کوشند و ابزاری قدرتمند در زمینه­ی مدل­سازی و پیش­بینی پارامترهای ژئومورفولوژی­­اند که ...  بیشتر     یکی از روش­های نوین در زمینه­ پیش­بینی­ فرآیندهای هیدرولوژیکی و ژئومورفولوژیکی  شبکه­های عصبی مصنوعی از مؤلفه­های هوش مصنوعی است که در جهت پیاده­سازی ویژگی­های شگفت انگیز مغز انسان در یک سیستم مصنوعی می­کوشند و ابزاری قدرتمند در زمینه­ی مدل­سازی و پیش­بینی پارامترهای ژئومورفولوژی­­اند که در این پژوهش جهت برآورد میزان رسوب حوضه­ رود ارس استفاده شده است. بدین منظور از آمار دبی، رسوب و بارش ماهانه ایستگاه هیدرومتری بران واقع در حوضه آبریز دره رود از زیر حوضه­های مهم حوضه­ رود ارس در دشت مغان در طول دوره آماری 34 ساله (سال آبی 54-53 تا 87-86) استفاده گردید. بدین صورت که میزان دبی و بارش به عنوان ورودی­های شبکه عصبی مصنوعی و میزان رسوب به عنوان خروجی شبکه در نظر گرفته شدند. به منظور پیاده­سازی مدل از امکانات و توابع موجود در محیط برنامه نویسی نرم افزارهای MATLAB/2010 و SPSS/21 بهره گرفته شد. سپس به ارزیابی عملکرد مدل، از طریق معیارهای آماری از جمله ضریب تعیین، مجذور میانگین مربعات خطا، میانگین مربعات خطا، میانگین مطلق خطا، ضریب همبستگی و همچنین میانگین درصد نسبی خطا پرداخته شد. نتایج به دست آمده ضمن تأیید توانایی مدل شبکه عصبی مصنوعی نشان داد که انطباق خوبی بین مقادیر پیش­بینی شده و مشاهداتی وجود دارد به‌طوری که میانگین خطای این مدل با داده­های مشاهداتی برابر 9/0 درصد  و ضریب همبستگی 99/0 است که در سطح 01/0 نیز معنی­دار گشته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که مدل شبکه‌ عصبی مصنوعی از دقت بالایی در برآورد میزان رسوب در حوضه مورد بررسی برخوردار است. نتایج حاصل می­تواند در مدیریت و برنامه­ریزی حوضه­های آبخیز و  مدیریت منابع آبی و طبیعی بویژه در بخش­های کشاورزی، صنعت، شرب و همچنین  پیش­بینی وضعیت رسوب­گذاری در مخزن سدها مفید باشد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 849.2 K

آب و هواشناسی

ارزیابی برخی شاخص های شناسایی گرد و غبار و پایش آن (مطالعه موردی توفان 10 اوت 2008 شرق ایران)

بتول زینالی؛ صیاد اصغری

دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 205-222

چکیده

  این تحقیق در پی آن است که با بررسی توفان گرد و غباری 10 اوت 2008 شرق ایران با استفاده از تصاویر ماهواره­ای مودیس ضمن معرفی شاخصی مناسب جهت آشکار­سازی توفان­های گرد وغباری ایران، منابع و مسیر­های متأثر از این پدیده را در شرق ایران شناسایی کند. بدین منظور از داده­های ساعتی گرد و غبار، تصاویر ماهواره­ای مودیس و همچنین از شاخص­های ...  بیشتر این تحقیق در پی آن است که با بررسی توفان گرد و غباری 10 اوت 2008 شرق ایران با استفاده از تصاویر ماهواره­ای مودیس ضمن معرفی شاخصی مناسب جهت آشکار­سازی توفان­های گرد وغباری ایران، منابع و مسیر­های متأثر از این پدیده را در شرق ایران شناسایی کند. بدین منظور از داده­های ساعتی گرد و غبار، تصاویر ماهواره­ای مودیس و همچنین از شاخص­های NDDI، BTDI، BTD، LRDI و تکنیک ترکیب رنگی کاذب برای شناسایی توفان گرد و غباری استفاده شده است. در نهایت با استفاده از مطلوب­ترین شاخص توفان­های مذکور پایش گردید. نتایج نشان داد که شاخص رقومی LRDI و تکنیک بصری ترکیب رنگی کاذب از قدرت تفکیک بهتری نسبت به شاخص­های دیگر برای آشکار سازی گرد و غبار برخوردار هستند. نتایج حاصل از پایش توفان گرد و غباری شرق ایران نشان داد که منبع تغذیه توفان­های شرق شامل: بستر خشک دریاچه هامون، بیابانهای ریگستان، مارگو و خاش در بین مرز ایران، افغانستان و پاکستان و بیابان های مرکزی ایران می باشد. نتایج این تحقیق می تواند در شناسایی منابع ایجاد گرد و غبار و مسیر­هایی که از این پدیده متأثر می شوند توسط سازمان ها و موسسات ذیربط برای برنامه ریزی های ملی و بین المللی مورد استفاده قرار گیرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 751.58 K

آب و هواشناسی

ارزیابی اثرات تغییراقلیم بر پارامترهای اقلیمی حوضه آبریز دریاچه ارومیه طی سالهای2040-2011 با استفاده از مدل WG- Lars

مصطفی کریمی احمدآباد؛ عادل نبی زاده

دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 265-285

چکیده

  امروزه پیش­بینی بلندمدت متغیرهای اقلیمی برای اطلاع از میزان تغییرات و درنتیجه درنظر گرفتن تمهیدات لازم برای تعدیل اثرات سوء ناشی از تغییر اقلیم مورد توجه اقلیم شناسان و پژوهشگران قرار گرفته است، در این تحقیق اثرات احتمالی تغییر اقلیم بر پارامترهای بارش روزانه، حداقل و حداکثر دما و ساعات آفتابی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه (ایستگاه­های ...  بیشتر امروزه پیش­بینی بلندمدت متغیرهای اقلیمی برای اطلاع از میزان تغییرات و درنتیجه درنظر گرفتن تمهیدات لازم برای تعدیل اثرات سوء ناشی از تغییر اقلیم مورد توجه اقلیم شناسان و پژوهشگران قرار گرفته است، در این تحقیق اثرات احتمالی تغییر اقلیم بر پارامترهای بارش روزانه، حداقل و حداکثر دما و ساعات آفتابی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه (ایستگاه­های سینوپتیک ارومیه، تبریز و سقز) که دارای آمار بلند مدت بودند در دوره 2009- 1980 مورد بررسی قرار گرفت. پیش­بینی­ها تحت سناریوی منطقه­ای A2 با استفاده از مدل گردش عمومی جو  HadCM3 برای دوره زمانی 2040-2011 انجام شد، برای ریز مقیاس نمایی از مدلLars-WG  استفاده گردید. نتایج حاکی از کاهش بارش می­باشد. بیشترین کاهش مربوط به ماه آوریل به میزان 5/7 درصد و بیشترین افزایش آن مربوط به ماه فوریه به میزان 28/5 درصد خواهد بود. درمجموع کاهش 03/4 درصدی بارش سالانه درکل حوضه آبریز دریاچه ارومیه پیش بینی می­شود. میانگین دمای حداقل، افزایش 64/0  تا 35/1 درجه سانتیگرادی درکل حوضه خواهد داشت و بیشترین افزایش دمای حداکثر درماه نوامبر به میزان 27/1 و کمترین افزایش آن در ماه ژانویه به میزان 33/0 درجه خواهد بود. میانگین ساعات آفتابی حوضه دردوره محاسباتی تغییرات اندک و نامحسوسی خواهد داشت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.14 M

آب و هواشناسی

برآورد تبخیر- تعرق واقعی ذرت با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره‌ای و مدل سبال در منطقه خوزستان

خلیل ولیزاده کامران؛ مریم لنگ باف

دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 287-299

چکیده

  این مطالعه با هدف تعیین تبخیر – تعرق واقعی گیاه ذرت که از گیاهان اصلی اراضی کشاورزی شمال خوزستان است، با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره­ای لندست 8 در چهار گذر ماهواره­ای شامل: 22 مرداد، 23 شهریور، 24 مهر  و 26 آبان ماه 1392 و داده­های هواشناسی مورد نیاز و بر اساس معادله بیلان انرژی سطح ( سبال) صورت گرفته است. نتایج نشان داد، که مقدار ...  بیشتر این مطالعه با هدف تعیین تبخیر – تعرق واقعی گیاه ذرت که از گیاهان اصلی اراضی کشاورزی شمال خوزستان است، با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره­ای لندست 8 در چهار گذر ماهواره­ای شامل: 22 مرداد، 23 شهریور، 24 مهر  و 26 آبان ماه 1392 و داده­های هواشناسی مورد نیاز و بر اساس معادله بیلان انرژی سطح ( سبال) صورت گرفته است. نتایج نشان داد، که مقدار تبخیر- تعرق واقعی محاسبه شده از مدل سبال برای گیاه ذرت در مرحله ابتدایی رشد، مرحله توسعه، مرحله میانی و پایانی رشد بترتیب 04/5، 23/8، 55/5  و 46/1 میلی­متر  در روز است. مقادیر حاصل از سنجش از دور، برای ارزیابی با روش­های فائو- پنمن- مانتیث و تشتک تبخیر مورد مقایسه قرار گرفت و مشاهده شد که RMSE و MAE نسبت به روش فائو- پنمن – مانتیث بترتیب 45/0 و 18/0 میلی­متر  در روز  است. نتایج حاصل حاکی از آن بود که  سبال قادر است پاسخ­های معتبری را با صحت و دقت کافی در زمان نسبتاً کوتاهی ارائه نماید و می­تواند به عنوان روشی کارآمد و سودمند در سازماندهی منابع آب و بهینه­سازی مصرف در تأمین نیاز آبی گیاهان از اهمیت ویژه­ای برخوردار باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 835.22 K

آب و هواشناسی

بررسی رفتار دینامیکی و بارش تجمعی سامانه‌های همرفتی میان‌مقیاس غرب ایران در دوره گذار سال

داریوش یاراحمدی؛ سعید بساطی؛ بهروز نصیری؛ سمیه رفعتی

دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 301-321

چکیده

     پیامدها و تهدیدهای ناشی از مخاطرات اقلیمی از یک‌طرف و فرصت‌هایی مانند استفاده در منابع آب، کشاورزی و سایر بخش‌های اقتصادی از طرف دیگر باعث شده است تا در سال‌های اخیر سامانه‌های همرفتی بارش زا بیشتر موردتوجه قرار گیرند. بدین منظور در این پژوهش، شرایط دینامیکی سامانه‌های همرفتی میان‌مقیاس در ماه‌های گرم و سرد سال و بارش ...  بیشتر    پیامدها و تهدیدهای ناشی از مخاطرات اقلیمی از یک‌طرف و فرصت‌هایی مانند استفاده در منابع آب، کشاورزی و سایر بخش‌های اقتصادی از طرف دیگر باعث شده است تا در سال‌های اخیر سامانه‌های همرفتی بارش زا بیشتر موردتوجه قرار گیرند. بدین منظور در این پژوهش، شرایط دینامیکی سامانه‌های همرفتی میان‌مقیاس در ماه‌های گرم و سرد سال و بارش همرفتی تجمعی آن‌ها بررسی شده است. پس از اخذ تصاویر ماهواره‌های زمین آهنگ متئوست، فراگیرترین سامانه‌های همرفتی میان‌مقیاس بدون اشتقاق و ادغام با استفاده از آستانه دمای درخشندگی 224 کلوین و آستانه مساحت مشخص شدند و از طریق مدل RegCM4، رفتار دینامیکی و بارش همرفتی تجمعی آن‌ها بررسی گردید. نتایج نشان داد مکان شکل‌گیری سامانه‌ها در جنوب عراق و شمال عربستان بوده است. الگوی جریانات سامانه‌های ماه‌های سرد سال تحت تأثیر توپوگرافی بوده است؛ به‌گونه‌ای که با برخورد آن‌ها به ارتفاعات، تاوایی مثبت در منطقه ایجاد شده است و با افزایش ارتفاع تاوایی قوی‌تر شده است. همچنین هسته‌ کمیت‌های دینامیکی ماه‌های دسامبر- ژانویه پس از عبور سامانه از ارتفاعات زاگرس تضعیف شده است. در مقابل، ارتفاعات زاگرس تأثیر زیادی در قدرت فعالیت سامانه‌های آوریل نداشته‌است. تاوایی و همگرایی سامانه‌های همرفتی در ماه آوریل قوی‌تر و شدیدتر از ماه‌های دسامبر- ژانویه بوده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.09 M

آب و هواشناسی

ارزیابی شاخصهای تراکم شهری در امکانسنجی استفاده از پتانسیل انرژی خورشیدی با استفاده از GIS (مطالعه موردی منطقه 4 اهواز)

کاظم رنگزن؛ نازنین قنبری؛ مصطفی کابلی زاده؛ پوریا مرادی

دوره 22، شماره 64 ، شهریور 1397، ، صفحه 127-103

چکیده

    کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن و تاثیر آن بر روند گرمایش جهانی یکی از مهم­ترین نتایج استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر می­باشد. در مناطق شهری، سیستم­های خورشیدی مستقر در سقف­های ساختمانی، مناسب­ترین روش­ بهره­گیری از منبع پایدار انرژی خورشید می­باشد. تراکم یا فشردگی شهری یکی از پارامترهای فرم و شکل شهر است که دسترسی ...  بیشتر   کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن و تاثیر آن بر روند گرمایش جهانی یکی از مهم­ترین نتایج استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر می­باشد. در مناطق شهری، سیستم­های خورشیدی مستقر در سقف­های ساختمانی، مناسب­ترین روش­ بهره­گیری از منبع پایدار انرژی خورشید می­باشد. تراکم یا فشردگی شهری یکی از پارامترهای فرم و شکل شهر است که دسترسی به انرژی تجدیدپذیر خورشیدی را در مناطق ساخته شده تحت تاثیر قرار می­دهد، بنابراین ضروریست که اثرات تراکم شهری بر بهره­گیری ساختمان­ها از انرژی خورشید بررسی شود. هدف این مطالعه ارزیابی پتانسیل انرژی خورشید در مناطق شهری و تعیین ارتباط بین شاخص­های تراکم شهری و پتانسیل انرژی خورشید در مقیاس محلی می­باشد. در این مطالعه مدل­سازی تابش سالیانه خورشید برای هر یک از سطوح ساختمانی منطقه مورد مطالعه، در طول یک سال، با استفاده از مدل Solar Analyst انجام گردید. از طرف دیگر ارتباط بین چندین شاخص تراکم شهری از جمله شاخص­های پوشش سایت، نسبت طرح، نسبت حجم-سطح، آنتروپی، تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی با تابش سالیانه رسیده به منطقه مورد مطالعه بحث شد و با استفاده از مدل رگرسیونی حداقل مربعات، روابط بین تابش خورشید و شاخص­های تراکم شهری مشخص گردید. هم­چنین پتانسیل استفاده از دو نوع سیستم خورشیدی فعال شامل سیستم­های یکپارچه فتوولتاییک ساختمانی (PV) و کلکتورهای حرارتی خورشیدی (STC) ارزیابی شد. طبق نتایج میزان تابش سالیانه خورشیدی از 507 (در نواحی فشرده) تا 741 (در نواحی پراکنده) کیلو وات ساعت بر متر مربع افزایش پیدا می­کند. شاخص نسبت حجم-سطح بیشترین ضریب تعیینی، R2 برابر با 805/0 را با تابش سالیانه خورشید نشان می­دهد. هم­چنین در منطقه مورد مطالعه پتانسیل سقف­های ساختمانی جهت توسعه سیستم­های PV خیلی بیشتر از سیستم­های STC تحت تاثیر درجه فشردگی شهری می­باشد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.15 M

آب و هواشناسی

بررسی بارش های همرفتی بهاری شمال غرب ایران با استفاده از شاخص های ناپایداری(مطالعه موردی ایستگاه تبریز)

محمد سلیقه؛ محمدحسین ناصرزاده؛ علی غفاری

دوره 22، شماره 64 ، شهریور 1397، ، صفحه 129-147

چکیده

      مکانیزم­های صعود بارندگی در نواحی مختلف از الگوهای متفاوتی تبعیت می­کنند. شناخت این الگوها می­تواند سطح برنامه­ریزی محیطی را ارتقاء بخشد. شاخص­های ارزیابی پایداری که به شاخص­های ناپایداری معروف­اند، روابطی هستند که به کمک آن­ها می­توان میزان ناپایداری همرفتی مناطق مختلف جورا در جهت مطالعه و پیش بینی ...  بیشتر     مکانیزم­های صعود بارندگی در نواحی مختلف از الگوهای متفاوتی تبعیت می­کنند. شناخت این الگوها می­تواند سطح برنامه­ریزی محیطی را ارتقاء بخشد. شاخص­های ارزیابی پایداری که به شاخص­های ناپایداری معروف­اند، روابطی هستند که به کمک آن­ها می­توان میزان ناپایداری همرفتی مناطق مختلف جورا در جهت مطالعه و پیش بینی بارش­ها بررسی کرد، ­این شاخص­ها در پیش­بینی فعالیت­های همرفتی به کار می­روند و عمدتاً به کمک نمودارهای ترمودینامیک و داده­های رادیو سوند بررسی می­شوند. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ویژگی­های زمانی بارش­های بیش از پنج میلی­متر و تعیین سهم بارش­های همرفتی بهاری ایستگاه تبریز براساس داده­های جوبالا می­باشد. بدین منظور داده­های ساعتی بارش ایستگاه تبریز طی دوره آماری سی وپنج  ساله( 1358 – 1392شمسی )(1980- 2014میلادی)، از آرشیو سازمان هواشناسی دریافت و با گزینش داده­های بارش بیش از 5 میلی­متر براساس کدهای هواشناسی60 تا 65 برای بارش باران و نیز کدهای 91 تا 99 برای بارش­های سنگین، فراوانی زمانی آنها بررسی گردید. پس از گزینش نمونه­های مورد بررسی، نمودارهای اسکیوتی روزهای بارش به همراه شاخص­های ناپایداری از قبیل(CAPE PW--  LI- TT - SI-  KI)تجزیه و تحلیل شدند. پردازش این داده­ها در مقیاس فصلی بیانگر وقوع مکرر آنها است. حداکثر رخداد این بارش ها درماه آوریل با فراوانی131مورد و حداقل آنها درماه ژوئن با 35 مورد دیده شد. نتایج حاصل از ترسیم نمودارهای اسکیوتی و محاسبه شاخص­های ناپایداری نشان می­دهد، نقش عامل همرفت در وقوع بارش­های بهاری قابل توجه می­باشد، زیرا هنگامی می­توان عامل همرفت را عامل اصلی بارش محسوب کرد که نه تنها میزان همرفت شدت کافی داشته باشد، بلکه ناپایداری لازم برای ایجاد بارش رانیز فراهم بسازد. در مجموع، پس از بررسی 263 نمونه بارش فصل بهار مشخص شد که عامل همرفت، مهمترین نقش را در رخداد بارش ماه­های  می ­و ژوئن داشته است و به طبع آن مخاطرات سیلاب منطقه را تهدید می­نماید.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 808.39 K

آب و هواشناسی

واکاوی همدیدی- ترمودینامیکی بارش‌های سنگین غرب و جنوب غرب ایران (مطالعه موردی 12 تا 15 آوریل 2016)

علی اکبر شمسی پور؛ سیف اله کاکی؛ سیدمیثم جاسمی؛ ایوب جعفری

دوره 22، شماره 64 ، شهریور 1397، ، صفحه 149-167

چکیده

   هدف پژوهش حاضر شناخت سازوکار بارش­های سنگین غرب و جنوب­غرب ایران با روش تحلیل همدیدی و ترمودینامیکی است. برای واکاوی مطالعه موردی فرودین سال 1395، نخست آمار ساعتی بارش 70 ایستگاه همدید در منطقة پژوهش و 10 ایستگاه همدید خارج از منطقه از سازمان هواشناسی تهیه و مقدار بارش هر ایستگاه محاسبه و در محیط نرم­افزار Arc/map10پهنه­بندی شد. ...  بیشتر  هدف پژوهش حاضر شناخت سازوکار بارش­های سنگین غرب و جنوب­غرب ایران با روش تحلیل همدیدی و ترمودینامیکی است. برای واکاوی مطالعه موردی فرودین سال 1395، نخست آمار ساعتی بارش 70 ایستگاه همدید در منطقة پژوهش و 10 ایستگاه همدید خارج از منطقه از سازمان هواشناسی تهیه و مقدار بارش هر ایستگاه محاسبه و در محیط نرم­افزار Arc/map10پهنه­بندی شد. سپس شاخص­های ناپایداری Ki، Li،TTi، Cape و Sweat ایستگاه­های کرمانشاه و اهواز اخذ و تحلیل شدند. در نهایت نقشه­های همدیدی تحلیل شد. بر اساس شاخص­های ناپایداری، میزان ناپایداری جو در بیشتر موارد متوسط بوده و شرایط ایجاد همرفت و توفان تندری، رعدوبرق و گاهی نیز بارش برف فراهم بوده است. تحلیل نقشه­های همدیدی تراز دریا نشان داد در روزهای قبل از بارش، غرب ایران زیر نفوذ زبانۀ پرفشار سیبری قرار داشته و همزمان مراکز کم­فشار روی دریای مدیترانه تشکیل شده­اند که با جابجایی شرق­سوی آن­ها شرایط برای ایجاد ناپایداری و رخداد بارندگی در منطقه فراهم شده است. ریزش هوای سرد مراکز پرارتفاع به پشت ناوة مستقر در اطراف مدیترانه و عرض­های پایین­تر و انتقال هوای گرم و مرطوب به جلوی ناوه باعث تقویت سامانه بارشی و در نهایت سبب شکل­گیری بارش­های سنگین در منطقه شده است. شاخص­های فیزیکی و دینامیکی جو نیز گویای آن است که مقادیر مثبت تاوایی، سرعت رودباد و امگای منفی به بیشینة خود در زمان بارندگی رسیده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.72 M

آب و هواشناسی

تحلیل همدید الگوی جوی فراگیرترین روز سرد ایران طی سال های 1339 تا 1388

حسین عساکره؛ علی شاهبایی کوتنایی

دوره 22، شماره 64 ، شهریور 1397، ، صفحه 211-228

چکیده

      روزهای سرد فراگیر یکی از رخداد‌‌های ناهنجار اقلیمی هستند که تاثیرات زیادی بر محیط زیست و فعالیت‌های انسانی دارند. این رویداد‌ها در نتیجه‌ی شکل‌گیری الگوهای جوی پیچیده‌ای ایجاد می‌شوند. شناخت نحوه‌ی برهمکنش سامانه‌های جوی در این الگوها می‌تواند در پیش‌بینی شرایط مشابه و کاهش خسارات احتمالی مفید باشد. بر این اساس ...  بیشتر     روزهای سرد فراگیر یکی از رخداد‌‌های ناهنجار اقلیمی هستند که تاثیرات زیادی بر محیط زیست و فعالیت‌های انسانی دارند. این رویداد‌ها در نتیجه‌ی شکل‌گیری الگوهای جوی پیچیده‌ای ایجاد می‌شوند. شناخت نحوه‌ی برهمکنش سامانه‌های جوی در این الگوها می‌تواند در پیش‌بینی شرایط مشابه و کاهش خسارات احتمالی مفید باشد. بر این اساس در پژوهش حاضر تلاش شد با استفاده از داده‌های میان‌یابی شده‌ی دمای کمینه در سطح کشور و همچنین داده‌های جوی طی سال‌های 1339 تا 1388، شرایط دمای سطح زمین و شرایط همدید و پویشی ترازهای مختلف جو در روز 1/11/1342 به عنوان فراگیرترین روز سرد در پهنه‌ی ایران مورد تحلیل قرار گیرد. در این روز 4/98 درصد از پهنه‌ی کشور تحت تاثیر سرما قرار داشته است. نتایج تحلیل همدید و پویشی سامانه‌های جوی مولد سرمای این روز نشان داد که ایجاد یک سامانه‌ی بندالی در غرب و مرکز اروپا و استقرار یک سامانه‌ی کم ارتفاع در شمال روسیه و حرکات متضاد این دو سامانه نسبت به یکدیگر موجب ریزش هوای سرد جنب قطبی از نواحی شمالی اسکاندیناوی به سمت ایران شده است. همچنین مشخص شد عامل ارتفاع در تشدید سرمای این روز در سطح کشور نقش مهمی ایفا نموده است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.2 M