جغرافیا و برنامه‌ریزی

ژئومورفولوژی

پهنه‌بندی عرصه‌های مناسب برای استحصال رواناب با استفاده از AHP و GIS (مطالعه موردی: حوضه آبخیز سمبور چای استان اردبیل)

اباذر اسمعلی عوری؛ محمد گلشن؛ کمیل خورشیدی میانایی

دوره 21، شماره 61 ، آذر 1396، ، صفحه 37-56

چکیده

چکیده جمعآوری آب باران، با اهداف و انگیزههای گوناگونی صورت میگیرد که هدف اصلی آن، بهینه‌سازی و مدیریت بهرهبرداری از آب باران بر اساس نیاز و مصرف می‌باشد. حوضه آبخیز سمبور چای با مساحت 74830 هکتار در مناطق خشک و نیمهخشک ایران در استان اردبیل واقع شده است. در این تحقیق به منظور تعیین مناطق مستعد برای استحصال رواناب از سیستم ... بیشتر

ژئومورفولوژی

ارزیابی آسیب‌پذیری ذاتی آبخوان دشت اردبیل با استفاده از روش‌های DRASTIC، SINTACS و SI

اصغر اصغری مقدم؛ مریم قره خانی؛ عطا الله ندیری؛ مهدی کرد؛ الهام فیجانی

دوره 21، شماره 61 ، آذر 1396، ، صفحه 57-74

https://doi.org/2-5

چکیده

افزایش جمعیت، توسعه کشاورزی و صنایع باعث افزایش شدید در مصرف منابع آب و بهتبع آن کاهش کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی شده است. افت گسترده در سطح تراز منابع آب زیرزمینی شیرین و نفوذ آبهای سطحی و بارشها به این منابع، جریانات سطحی را با کاهش دراماتیک مواجه کرده و در اکثر مناطق ایران آب زیرزمینی مهمترین منبع تأمینکننده آب کشاورزی، ... بیشتر افزایش جمعیت، توسعه کشاورزی و صنایع باعث افزایش شدید در مصرف منابع آب و بهتبع آن کاهش کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی شده است. افت گسترده در سطح تراز منابع آب زیرزمینی شیرین و نفوذ آبهای سطحی و بارشها به این منابع، جریانات سطحی را با کاهش دراماتیک مواجه کرده و در اکثر مناطق ایران آب زیرزمینی مهمترین منبع تأمینکننده آب کشاورزی، شرب و صنعت گردیده است. از اینرو اهمیت مدیریت، حفاظت و جلوگیری از آلودگی این منابع به ضرورت اجتنابناپذیری مبدل شده است. یکی از راهکارهای مناسب برای جلوگیری از آلودگی منابع آب زیرزمینی شناسایی مناطق آسیبپذیر آبخوان است. در این پژوهش بهمنظور ارزیابی آسیبپذیری آبخوان دشت اردبیل از روشهای DRASTIC، SINTACS و SI استفاده شده است. با استفاده از این روشها و با توجه به ویژگیهای هیدرولوژیکی و هیدروژئولوژیکی منطقه مورد مطالعه آسیبپذیری آبخوان در مقابل عوامل آلاینده پهنهبندی شد و مناطق مستعد به آلودگی در هر کدام از روشها مشخص شد. سپس برای صحتسنجی هر کدام از روشها از مقادیر نیترات اندازهگیری شده در منطقه استفاده شد. بهمنظور مقایسه بهتر و دقیقتر این روشها، شاخص همبستگی (CI) بین نقشههای آسیبپذیری و مقادیر نیترات محاسبه گردید. نتایج نشان داد که مدل DRASTIC بالاترین شاخص همبستگی را دارد و بنابراین برای ارزیابی آسیبپذیری روش بهتری نسبت به روشهای دیگر است. بر اساس نتایج حاصل از مدل DRASTIC، 36/44 درصد از آبخوان دشت اردبیل که بیشتر شرق و قسمتی از جنوب دشت را شامل میشود در محدوده آسیبپذیری کم و بقیه قسمتهای دشت یعنی بخشهای شمالی و غربی در محدوده آسیبپذیری متوسط قرار دارد.

ژئومورفولوژی

آشکارسازی همدید و هیدرومتئورولوژیک ریشه‌های جوی سیلاب هروچای

بتول زینالی؛ مهدی عالی جهان؛ فاطمه دشتبانی؛ رحیم فاضلی

دوره 21، شماره 61 ، آذر 1396، ، صفحه 203-221

https://doi.org/2-13

چکیده

سیلابها یکی از شدیدترین و مخربترین مخاطرات جوی میباشند که همه ساله خسارت جانی و مالی شدیدی را متحمل جوامع در جای جای نقاط مختلف دنیا میکنند. پژوهش پیش رو بهدنبال آشکارسازی ویژگیهای همدیدی و هیدرومتئورولوژیکی رخداد سیلاب در هروچای به انجام رسیده است. جهت انجام این پژوهش از دادههای روزانه بارش ایستگاههای خلخال، ... بیشتر سیلابها یکی از شدیدترین و مخربترین مخاطرات جوی میباشند که همه ساله خسارت جانی و مالی شدیدی را متحمل جوامع در جای جای نقاط مختلف دنیا میکنند. پژوهش پیش رو بهدنبال آشکارسازی ویژگیهای همدیدی و هیدرومتئورولوژیکی رخداد سیلاب در هروچای به انجام رسیده است. جهت انجام این پژوهش از دادههای روزانه بارش ایستگاههای خلخال، خانقاه، آرپاچایی و لمبر و دادههای ایستگاه هیدرومتری رودخانه کیوی چای جهت شناسایی بارش رخ‌داده و سیلاب اتفاق افتاده و برای بررسی همدید این پدیده از داده‌های تراز سطح زمین (فشار سطح زمین)، دادههای سطوح فوقانی جو از قبیل ارتفاع ژئوپتانسیل، امگا، بادمداری، باد نصفالنهاری و رطوبت نسبی در ترازهای 500 تا 1000 هکتوپاسکال استفاده بهعمل آمد. نتایج بهدست آمده بیانگر این میباشد که قرارگیری سیستم کم‌فشار در سطح زمین، وقوع بلوکینگ و قرارگیری منطقه مورد مطالعه در شرق ناوه در سطوح فوقانی، منفی بودن پیچانههای جوی و امگا در ترازهای مختلف، همراه با تغذیه رطوبتی دریای سیاه و مدیترانه در ترازهای 500 تا 700 هکتوپاسکال، دریای سرخ و خلیج‌فارس و دریای عمان در ترازهای 850 و دریای خزر در ترازهای 925 و 1000 هکتوپاسکال شرایط لازم جهت تولید ناپایداری بر بالای جو منطقه مورد مطالعه را فراهم کرده است. این شرایط باعث ایجاد رگبار شدید و شدت یافتن دبی رودخانه هروچای گشته و منجر به تولید سیلاب در این منطقه شده است.

ژئومورفولوژی

تحلیل شکل مجرای رودخانه قرانقو در بازه کوهستانی (حد فاصل روستای خراسانک شهرستان هشترود تا شهرستان میانه)

صیاد اصغری سراسکانرود

دوره 21، شماره 60 ، شهریور 1396، ، صفحه 27-41

https://doi.org/60

چکیده

هدف این تحقیق تحلیل عوامل مؤثر بر شکلگیری الگو و دینامیک مجرا در بازه کوهستانی رودخانه قرنقو حد فاصل روستای خراسانک شهرستان هشترود تا ورودی رودخانه به شهرستان میانه میباشد. الگوی تحقیق بهصورت مقایسهای- استنباطی میباشد. نقشههای توپوگرافی، نقشههای زمینشناسی، دادههای هیدرولوژیکی جریان، دادههای مستخرج از ... بیشتر هدف این تحقیق تحلیل عوامل مؤثر بر شکلگیری الگو و دینامیک مجرا در بازه کوهستانی رودخانه قرنقو حد فاصل روستای خراسانک شهرستان هشترود تا ورودی رودخانه به شهرستان میانه میباشد. الگوی تحقیق بهصورت مقایسهای- استنباطی میباشد. نقشههای توپوگرافی، نقشههای زمینشناسی، دادههای هیدرولوژیکی جریان، دادههای مستخرج از مدل رقومی ارتفاع و دادههای مطالعات صحرایی مواد تحقیق را تشکیل میدهند، جهت رسیدن به هدف تحقیق، از روشهای تحلیل قدرت رودخانه، قدرت مخصوص رودخانه، شاخصهای ضریب خمیدگی، زاویه مرکزی، تحلیل سینوسی مسیر و تحلیل نیمرخ طولی رودخانه برای تحلیل دینامیک و الگوی مجرا استفاده شده است. نتایج روشهای مختلف نشان داد که شکلگیری الگو و دینامیک مجرا در محدوده مورد مطالعه تحت تاثیر ویژگیهای لیتولوژیک مقاطع کنترل میگردد بر همین اساس دینامیک مجرا در مقاطعی مثل مقطع 1 تحت تأثیر عـملکرد مقاومت لیتولوژیکی بستر و کـنارههای رودخانه عمدتاً بهصورت تعمیق بستر بوده و در مقاطعی مثل مقطع 10 دینامیک مجرا بهدلیل تشکیلات سست و فرسایشپذیر بهصورت تعریض بستر میباشد که شدیداً توسط ویژگیهای لیتولوژیکی رودخانه کنترل میگردد. نتایج این تحقیق میتواند در شناسایی بازههای حداکثر توان رودخانه و بازههای تحت تأثیر فرسایش رودخانهای استفاده شود.

ژئومورفولوژی

پهنه‌بندی مناطق رویشی پسته از نظر اقلیمی در استان آذربایجان شرقی

جمشید یار احمدی؛ نسرین حاجی حسنی؛ اصغر فرج نیا؛ علی تاج آبادی پور

دوره 21، شماره 60 ، شهریور 1396، ، صفحه 281-298

https://doi.org/0.5

چکیده

استمرار خشکسالی‌های اخیر در استان آذربایجان شرقی باعث کاهش منابع آبی قابل دسترس، افت شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی، خشک شدن و پسروی دریاچه ارومیه و گسترش سطح اراضی شور حاشیه دریاچه ارومیه شده است. از طرف دیگر، سطح زیر کشت باغات و اراضی زراعی نیزکه شدیداً وابسته به منابع آب زیرزمینی بوده، بصورت بی رویه و نامتناسب با شرایط اقلیمی توسعه ... بیشتر استمرار خشکسالی‌های اخیر در استان آذربایجان شرقی باعث کاهش منابع آبی قابل دسترس، افت شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی، خشک شدن و پسروی دریاچه ارومیه و گسترش سطح اراضی شور حاشیه دریاچه ارومیه شده است. از طرف دیگر، سطح زیر کشت باغات و اراضی زراعی نیزکه شدیداً وابسته به منابع آب زیرزمینی بوده، بصورت بی رویه و نامتناسب با شرایط اقلیمی توسعه پیدا کرده است. لذا تغییر الگوی کشت راهکار اساسی برای اصلاح الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی بوده و تنها راه حل عملی در ارتباط با توسعه کشاورزی پایدار منطقه بشمار می‌رود. تحقیق حاضر با هدف تعیین پهنه‌های مناسب رویشی پسته جهت جایگزینی آن با باغات درجه دو و سه موجود در سطح استان انجام شدهاست. پهنههای مناسب کاشت پسته بر اساس فاکتورهای اقلیمی مختلف تاثیر گذار در مراحل مختلف رشد گیاه با استفاده از مدلسازی در محیط نرم افزار ArcGIS صورت گرفتهاست. نتایج این تحقیق نشان داد که از کل مساحت استان حدود 25 درصدکاملاً مناسب، 27 درصد نسبتاً مناسب و 4/48 درصد نیزکاملاً نامناسب جهت کاشت پسته میباشد. نکته قابل توجه اینکه مناطق حاشیه دریاچه ارومیه جزء مناطق کاملاً مناسب بوده و این امر نشان میدهد که امکان جایگزینی باغات پسته با باغات موجود در این مناطق که نیاز آبی بالائی دارند، کاملاً عملی و امکان پذیر است. نتایج حاصله می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری مطمئن‌تر برنامهریزان بخش کشاورزی جهت ارائه الگوی کشت جدید و جایگزینی باغات پسته با باغاتی با نیاز آبی بالا گردد.

ژئومورفولوژی

ارزیابی توانمندی ژئوتوریسمی ژئومورفوسایت‌های روستای ورکانه به‌روش پری‌یرا

سید اسدالله حجازی؛ ستاره فرمانی منصور

دوره 21، شماره 59 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 41-63

https://doi.org/7

چکیده

اشکال ژئومورفولوژیک و نمود آنها در مکانهای ژئومورفیکی یکی از ارکان اصلی دانش ژئوتوریسم است. محوریت مطالعاتی در این شاخه علمی، تعیین لندفرمهای ویژه گردشگری و ترکیب نمودن آن با مواریث فرهنگی، تاریخی و اکولوژیکی به منظور دستیابی به توسعه پایدار گردشگری است. بنابراین مکانهای ژئومورفیک بهصورت اشکال و فرآیندهای ... بیشتر اشکال ژئومورفولوژیک و نمود آنها در مکانهای ژئومورفیکی یکی از ارکان اصلی دانش ژئوتوریسم است. محوریت مطالعاتی در این شاخه علمی، تعیین لندفرمهای ویژه گردشگری و ترکیب نمودن آن با مواریث فرهنگی، تاریخی و اکولوژیکی به منظور دستیابی به توسعه پایدار گردشگری است. بنابراین مکانهای ژئومورفیک بهصورت اشکال و فرآیندهای ژئومورفولوژیکی تعریف میشوند که بنابر درک انسان از عوامل تأثیرگذار زمینشناسی، ژئومورفولوژیکی، تاریخی و اجتماعی این مکانها، ارزش زیباییشناختی، علمی، فرهنگی- تاریخی و یا اجتماعی- اقتصادی پیدا میکنند. روستای ورکانه به سبب داشتن ویژگیهای زمین شناختی و ژئومورفولوژیکی در معماری چشماندازهای طبیعی و فرهنگی، اهمیت و پتانسیل بالایی در زمینه جذب ژئوتوریسم دارند. بنابراین، ارایه روشهای ارزیابی جامع در تحقق توسعه ارزشهای علمی، فرهنگی، اقتصادی و مانند آن ضروری بهنظر میرسد. در این پژوهش تلاش شده است با استفاده از روش پرییرا و بررسیهای میدانی به ارزیابی توانمندی مکانهای ژئومورفیکی روستای ورکانه پرداخته شود. در این روش، از یک طرف از مجموع دو معیار علمی و مکمل، ارزش ژئومورفولوژیکی سایتها شناسایی میشود و از طرف دیگر ارزش مدیریتی از مجموع دو معیار محافظت و استفاده بهدست میآید و از جمع این دو ارزش اصلی امتیاز نهایی مکانهای ژئومورفیک مشخص میشود. نتایج نشان میدهد از میان سایتهای مورد بررسی، بالاترین امتیاز در بخش ژئومورفولوژیکی (62/7) متعلق به خانههای سنگی و بالاترین امتیاز در بخش مدیریتی (02/6) متعلق به همین مکان میباشد این بیانگر توانمندی قابل توجه مکانهای ژئومورفیکی مورد مطالعه برای جذب گردشگر و توسعه گردشگری در منطقه است. با توجه به نتایج بهدست آمده، برای اینکه مکانهای ژئومورفیک قابلیت عرضه به گردشگران و بازدیدکنندگان را داشته باشد، لازم است این مکانها تبدیل به محصول گردشگری شوند. تبدیل شدن جاذبهها و مکانهای گردشگری، پیش از هر چیز نیازمند سرمایهگذاری و آماده سازی دارد تا اینکه یک توسعه پایدار بهویژه در جوامع روستایی فراهم شود

ژئومورفولوژی

تغییرات کاربری زمین شهری و اثر آن بر کاربری‌های عمومی در شهر

اکبر رحیمی

دوره 21، شماره 59 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 65-88

https://doi.org/8

چکیده

شهر تبریز بهعنوان بزرگترین شهر شمالغرب کشور، از چند دهه گذشته به گسترش فضایی-کالبدی سریع روی آورده است. بهطوریکه مساحت شهر تبریز از 1770 هکتار در سال 1335 به 25000 هکتار در سال 1385، افزایش یافته است. عدم سیاستگذاری صحیح در کنترل توسعه شهری و مدیریت زمین، باعث پیچیدگی مشکلات شهری گردیده است که کمبود کاربریهای عمومی یکی از این ... بیشتر شهر تبریز بهعنوان بزرگترین شهر شمالغرب کشور، از چند دهه گذشته به گسترش فضایی-کالبدی سریع روی آورده است. بهطوریکه مساحت شهر تبریز از 1770 هکتار در سال 1335 به 25000 هکتار در سال 1385، افزایش یافته است. عدم سیاستگذاری صحیح در کنترل توسعه شهری و مدیریت زمین، باعث پیچیدگی مشکلات شهری گردیده است که کمبود کاربریهای عمومی یکی از این مشکلات میباشد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل گسترش فضایی شهر و اثر آن بر تغییرات کاربریهای عمومی به کاربریهای سودآور و کمبود کاربریهای عمومی در سطوح منطقهای و شهری در شهر تبریز و عوامل مؤثر در این تغییرات میباشد. روش تحقیق در این پژوهش کاربردی و روش بررسی آن مبتنی بر روش توصیفی - تحلیلی است. در بررسی و تحلیل کاربریهای عمومی شهر، روش سرانه و همچنین جهت ارزیابی درجه بهرهمندی مناطق مختلف شهر از کاربریهای عمومی، از تاکسونومی عددی استفاده گردید. برای بررسیهای لازم از آمار و اطلاعات بلوکهای آماری شهر تبریز در سال 1385 و نقشه کاربری اراضی شهر تبریز استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشانگر آنست که شهر تبریز از لحاظ دسترسی به کاربریهای هفتگانه عمومی از وضعیت نامناسبی برخوردار میباشد. بهطوریکه از سرانه 71/16 مترمربع، پیشنهادی طرح جامع شهر، کمتر از 8 مترمربع تأمین گردیده است که نشاندهنده وضعیت بحرانی از لحاظ برخورداری از این نوع کاربریها در شهر تبریز میباشد. کاربری فضای سبز شهری در همه مناطق شهر با کمبودهای فراوانی مواجه میباشد که ناشی از گسترش بیبرنامه شهر بر روی باغات و فضاهای سبز اطراف شهری و تغییرات مداوم کاربری فضای سبز و باغات در داخل محدوده شهر میباشد. بررسی و ارزیابی میزان بهرهمندی مناطق با استفاده از تاکسونومی عددی نشانگر این است که منطقه یک تبریز با درجه بهرهمندی 0.30 در رتبه اول و بهرهمندترین منطقه شهر و منطقه نه نیز با درجه بهره مندی 83/0 محرومترین منطقه از لحاظ دسترسی به کاربریهای عمومی هفتگانه میباشد.

ژئومورفولوژی

قابلیت اتومای سلولی در شبیه‌سازی میزان تحول و فرسایش در سیستم‌ رودخانه‌ای (مطالعه موردی: حوضه آبریز لیقوان)

سمیه خالقی؛ شهرام روستایی؛ علی محمد خورشیددوست؛ محمدحسین رضایی مقدم؛ محمدعلی قربانی

دوره 20، شماره 58 ، بهمن 1395، ، صفحه 119-138

https://doi.org/2

چکیده

حوضهها و سیستمهای رودخانهای در پاسخ به تغییرات عوامل بیرونی و درونی تغییر مییابد. از این رو تکنیکهای متعددی جهت شبیهسازی این تغییرات و تحول سیستم رودخانه مطرح شده است. اتومای سلولی یکی از جدیدترین مدلهای سلولی رودخانهای میباشد که چشمانداز حوضه را با شبکهای از سلولها تعریف کرده و توسعه این چشمانداز ... بیشتر حوضهها و سیستمهای رودخانهای در پاسخ به تغییرات عوامل بیرونی و درونی تغییر مییابد. از این رو تکنیکهای متعددی جهت شبیهسازی این تغییرات و تحول سیستم رودخانه مطرح شده است. اتومای سلولی یکی از جدیدترین مدلهای سلولی رودخانهای میباشد که چشمانداز حوضه را با شبکهای از سلولها تعریف کرده و توسعه این چشمانداز توسط عمل متقابل بین سلولها (مانند جریان آب و رسوب) با کاربرد قوانینی بر اساس سادهسازی اصول حاکم بر فیزیک مشخص میشود. این روش برای شبیهسازی حوضه آبریز لیقوان با اندازه سلولی ۲۰ متر و دادههای بارش ساعتی ۱۰ سال (۸۰-۸۹) بهکار رفته است. نتایج شبیهسازی به دو روش کمی و کیفی مورد ارزیابی قرار گرفت، بهطوری که تغییرات نسبی در حوضه و توزیع مکانی میزان حفر و رسوبگذاری در کل حوضه و در هر سلول روی نقشه مدل ارتفاعی رقومی مشخص گردید و همچنین مقادیر توزیع اندازه ذرات رسوب در دبیهای مختلف نشان داد که با افزایش دبی، مقادیر رسوب افزایش یافته و در این بین ذرات شن درشت، بیشترین مـقدار و ذرات ماسه خـیلی ریز، رس و لای کمترین مـقدار را دارا میباشند. همچنین بررسی پروفیلهای طولی و عرضی نشان داد که رودخانه جاری در دره لیقوان در مرحله بلوغ قرار دارد و فرآیند رسوبگذاری در مجرای رودخانه غلبه دارد که یکی از مهمترین دلایل آن، افزایش بارش و تغییر اقلیم حوضه در دهه اخیر بوده که منجر به فرسایش دامنهها و رسوبگذاری در مجرای رودخانه شده است. در نهایت اینکه هر چند صحتسنجی نتایج حاصله از اتومای سلولی تا حدی دشوار بوده و مدلCAESAR به پارامترهای ورودی حساس میباشد اما مقایسه نتایج بهدست آمده با نتایج مطالعات پیشین و شواهد میدانی بیانگر نتایج قابل قبول رویکرد اتومای سلولی میباشد.

ژئومورفولوژی

بررسی پتانسیل تغییرات مورفولوژیک رودخانه شهر چای ارومیه

صیاد اصغری سراسکانرود

دوره 20، شماره 57 ، آذر 1395، ، صفحه 49-62

https://doi.org/2

چکیده

هدف این تحقیق بررسی شکل و الگوی رودخانه، بررسی پایداری و به تبع آن تغییرات رودخانه شهر چای در بازه زمانی سالهای 2000 تا 2013 می باشد جهت رسیدن به اهداف تحقیق از تصاویر ماهواره ای لندست، نقشه های توپوگرافی، نقشه های زمین شناسی و داده های هیدرولوژیکی جریان برای بررسی الگوی رودخانه و تغییرات آن با استفاده از شاخص های ضریب خمیدگی و زاویه مرکزی ... بیشتر

ژئومورفولوژی

تشخیص واکنش‌های ژئومورفیک مخروط افکنه‌های جنوب دشت بیرجند به فعالیت‌های تکتونیکی و تغییرات آب و هوایی با استفاده از داده‌های میدانی

مهدی ثقفی؛ ابوالقاسم امیراحمدی؛ مریم ربیعی

دوره 20، شماره 57 ، آذر 1395، ، صفحه 97-114

https://doi.org/2

چکیده

مخروط افکنهها به‌عنوان یکی از اشکال ژئومورفولوژیکی مهم در تأمین آب اهمیت بسیار زیادی دارند. قسمت اعظم مراکز شهری و روستایی ایران به‌ویژه در بخش‌های مرکزی و شرقی بر روی مخروط افکنهها استقراریافته‌اند. آن‌ها ازجمله اشکال ژئومورفولوژیکی هستند که فعالیت‌های تکتونیکی در کنار تغییرات آب و هوایی مهم‌ترین عامل کنترل‌کننده آن‌ها ... بیشتر مخروط افکنهها به‌عنوان یکی از اشکال ژئومورفولوژیکی مهم در تأمین آب اهمیت بسیار زیادی دارند. قسمت اعظم مراکز شهری و روستایی ایران به‌ویژه در بخش‌های مرکزی و شرقی بر روی مخروط افکنهها استقراریافته‌اند. آن‌ها ازجمله اشکال ژئومورفولوژیکی هستند که فعالیت‌های تکتونیکی در کنار تغییرات آب و هوایی مهم‌ترین عامل کنترل‌کننده آن‌ها محسوب می‌شود. مخروط افکنههای واقع در نیمه جنوبی حوضه آبریز دشت بیرجند بهعلت نزدیکی به شهر و استقرار مناطق مسکونی بر روی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. مسئله اصلی در این مقاله، چگونگی نقش عوامل آب و هوایی و فعالیت‌های تکتونیکی در تغییر مورفولوژی مخروط افکنههای منطقه مورد مطالعه است. رشته‌کوه باقران در جنوب حوضه آبریز دشت بیرجند بخشی از پهنه جوش‌خورده سیستان است. مهم‌ترین واحدهای سنگی در این رشته‌کوه آمیزههای افیولیتی کرتاسه فوقانی، فلیشهای کرتاسه- پالئوژن و کنگلومراهای نئوژن است که قدیمی‌ترین واحدهای آن مربوط به کرتاسه فوقانی است. در این مطالعه از شواهد ژئومورفولوژی در بررسی مورفوتکتونیک فعال منطقه استفاده‌ شده است. به‌این‌ترتیب چگونگی در معرض قرارگیری و شکل لندفرمها حاصل از فرایندهای گوناگون جهت بررسی مورفوتکتونیک منطقه مورداستفاده قرارگرفته‌اند. برای این منظور شاخص‌های و مورد استفاده قرار گرفته است. بررسی دانه‌بندی نمونه‌های رسوبی و شبکه‌های زهکش مخروط افکنهها نشانگر چگونگی اثرگذاری شرایط اقلیمی و تکتونیکی است. برای این منظور از مشاهدات میدانی و گرانولومتری رسوبات استفاده‌شده است. نتایج حاکی از جوانی فعالیت‌های تکتونیکی و چگونگی فعالیت‌های مورفوتکتونیک و نیز شدت عملکرد فرایندهای دینامیک بیرونی در منطقه است. آنالیزهای گرانولومتری منطقه به‌عنوان شاهدی از فعالیت‌های تکتونیکی منطقه و تبدیل لندفرمهای مخروط افکنه به باهادا و دشت‌های ریگی، نشانگر تغییر اقلیم و فعالیت فرسایش بادی بر روی این لندفرم‌ها با شدت بیشتری می‌باشند.

ژئومورفولوژی

شناسایی مکان‌های ژئومورفیکی حوضه‌ آبریز دیره و ارزیابی توانمندی‌های ژئورتویستی آن‌ها با روش پریرا

داوود مختاری؛ فریبا همتی

دوره 20، شماره 57 ، آذر 1395، ، صفحه 255-276

https://doi.org/2

چکیده

ژئوتوریسم آمیزهای از جغرافیا و توریسم است که در این مفهوم، ژئوتوریسم در برگیرنده تنوع زیستی، تنوع فرهنگی، زیباسازی، گردشگری جامعه محور، و حتی نهضت غذاهای محلی میباشد و همانندی دشمن آن به شمار میرود. ژئوتوریسم نوعی از گردشگری است که ضامن برقراری و بهبود ویژگیهای جغرافیایی از قبیل محیط، فرهنگ، دیدنیها، مواریث و رفاه ... بیشتر ژئوتوریسم آمیزهای از جغرافیا و توریسم است که در این مفهوم، ژئوتوریسم در برگیرنده تنوع زیستی، تنوع فرهنگی، زیباسازی، گردشگری جامعه محور، و حتی نهضت غذاهای محلی میباشد و همانندی دشمن آن به شمار میرود. ژئوتوریسم نوعی از گردشگری است که ضامن برقراری و بهبود ویژگیهای جغرافیایی از قبیل محیط، فرهنگ، دیدنیها، مواریث و رفاه ساکنان است، تعریف میشود .با این رویکرد حوضه آبریز دیره در شهرستان گیلانغرب در 215 کیلومتری شهر کرمانشاه بهلحاظ وجود منابع طبیعی آن جهت ارزیابی ژئوتوریستی انتخاب و با توجه به اطلاعات حاصل از مطالعات کتابخانهای و بازدیدهای میدانی با استفاده از روش پریرا، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. این منطقه با وجود آنکه سالانه انبوهی گردشگر را بهخود جذب میکند، هنوز نتوانسته جایگاه اقتصادی خود را در میان صنعت توریستم بیابد. در این پژوهش، سعی مـیشود ضمن شناسایی اشکال ژئومورفولوژیکی در منطقه و بررسی ویژگیهای آن، به ارزیابی توانمندیهای ژئوتوریستی مرتبط با لندفرمهای موجود در منطقه بپردازیم. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که مکان ژئومورفیکی گلین با ارزش ژئومورفولوژی 345/5 و ارزش مدیریتی 5 در حوضه آبریز دیره توان بالایی در زمینه جذب توریست دارد. اشکال ژئومورفولوژیکی منطقه بهدلیل توان بالا در زمینه آموزش علوم زمین و ویژگیهایی همچون زیبایی، سهولت دسترسی، و جذابیتهای طبیعی و فرهنگی، توانمندیهای بالایی در زمینه ژئوتوریسم دارند.

ژئومورفولوژی

پهنه بندی خطر زمین لغزش در منطقه غرب شهرستان خوی به روش آنبالاگان

ابراهیم اصغری کلجاهی؛ فاطمه نمکچی؛ عبدالرضا واعظی هیر

دوره 20، شماره 56 ، مرداد 1395، ، صفحه 19-38

چکیده

زمینلغزش یکی از مخاطرات طبیعی است که هر ساله در مناطق کوهستانی خسارات زیادی را به مراتع، اراضی کشاورزی و تأسیسات زیربنایی وارد میکند. در اثر لغزش علاوه بر وارد شدن خسارات بر شهرها و روستاها و راهها، محیط طبیعی نیز بهواسطه فرسایش خاک آسیب می‌بیند. منطقه مورد مطالعه به مساحت حدود 80 هزار هکتار در شمال غربی ایران و در غرب شهرستان ... بیشتر زمینلغزش یکی از مخاطرات طبیعی است که هر ساله در مناطق کوهستانی خسارات زیادی را به مراتع، اراضی کشاورزی و تأسیسات زیربنایی وارد میکند. در اثر لغزش علاوه بر وارد شدن خسارات بر شهرها و روستاها و راهها، محیط طبیعی نیز بهواسطه فرسایش خاک آسیب می‌بیند. منطقه مورد مطالعه به مساحت حدود 80 هزار هکتار در شمال غربی ایران و در غرب شهرستان خوی قرار دارد. رخداد زمینلغزش در دامنههای مشرف به راهها، بارها سبب تخریب جادههای اصلی خوی- قطور و راهآهن سراسری ایران- ترکیه و چندین روستا از جمله روستاهای گوگرد و کلت‌ علیا شده است. با توجه به وقوع لغزشهای متعدد در منطقه و تهدید راههای ارتباطی، مناطق مسکونی و مراتع و مزارع، مطالعه و پهنهبندی خطر زمین لغزش برای مدیریت خطر و برنامهریزی منطقه ضروری است. در این مقاله خطر زمینلغزش در منطقه مورد نظر بررسی شده و پهنهبندی زمینلغزش به روش آنبالاگان صورت گرفته است. در این پهنهبندی با استفاده از GIS برای هر یک از پارامترهای تأثیرگذار در زمینلغزش از جمله لیتولوژی، شیب دامنه، ساختارهای زمینشناسی، ارتفاع نسبی، کاربری و پوشش زمین و آبهای زیرزمینی، نقشه تهیه شده و سپس با تلفیق نقشههای مذکور و از طریق امتیازدهی به هر واحد و جمعبندی آنها، نقشه پهنهبندی خطر لغزش تهیه شده است. کل منطقه از نظر خطر زمینلغزش به 5 پهنه بی‌خطر، خطر کم، خطر متوسط، خطر بالا و خطر بسیار بالا تقسیم شده است. حدود 6/5 درصد در پهنه با خطر بسیار بالا و حدود 23 درصد از منطقه در پهنه با خطر بالا قرار دارد.

ژئومورفولوژی

ارزیابی توانمندی ها و قابلیت های ژئوتوریستی روستای کندوان

علی اکبر تقیلو؛ صیاد اصغری؛ بتول زینالی؛ صالح اصغری

دوره 20، شماره 56 ، مرداد 1395، ، صفحه 39-53

چکیده

ژئوتوریسم از ترکیب واژههای ژئو (زمین) و توریسم (گردشگری) پدید آمده است و به شکلی از گردشگری گفته میشود که دارای جاذبههای زمینشناسی، ژئومورفولوژی، میراث فرهنگی و زیباشناسی مکان جغرافیایی است. هدف این تحقیق ارزیابی توان ژئوتوریستی روستای کندوان واقع در شهرستان اسکو میباشد. برای رسیدن به این هدف در این تحقیق از روش توصیفی- ... بیشتر

ژئومورفولوژی

رده بندی هیدروژئومورفیک تالاب ها به منظور تعیین عملکردهای اکولوژیکی (مطالعه موردی: تالاب چغاخور)

بهرام ملک محمدی؛ فاطمه جهانی شکیب؛ احمدرضا یاوری

دوره 20، شماره 56 ، مرداد 1395، ، صفحه 257-274

چکیده

تالابها با عملکردها و ساختارهای متفاوتی در شرایط پیچیده اکولوژیک سرزمینهای محل استقرار خود همراه با نوسانات و تغییرات در مکان و زمان هستند. بر این اساس نیاز است تالابها قبل از هر نوع بررسی در قالب نوعی ردهبندی، طبقهبندی و شناسایی شوند تا ویژگیهای خاص آن رده را بتوان مشخص نمود. در این مقاله دیدگاه هیدروژئومورفیک ... بیشتر تالابها با عملکردها و ساختارهای متفاوتی در شرایط پیچیده اکولوژیک سرزمینهای محل استقرار خود همراه با نوسانات و تغییرات در مکان و زمان هستند. بر این اساس نیاز است تالابها قبل از هر نوع بررسی در قالب نوعی ردهبندی، طبقهبندی و شناسایی شوند تا ویژگیهای خاص آن رده را بتوان مشخص نمود. در این مقاله دیدگاه هیدروژئومورفیک برای ردهبندی تالابها مورد بررسی قرار گرفته و نحوه طبقهبندی تالابها بر این اساس تشریح شده است. روش هیدروژئومورفیک بر اساس سه عامل تأثیرگذار 1) مکان و مقر تالاب (از نظر ژئومورفولوژی)، 2) منبع تأمین آب و 3) جریان و نوسان آب (هیدرودینامیک)، تالابها را به هفت طبقه و سپس با توجه به بیوم، آنها را به زیرطبقات بیشتری تفکیک میکند. طبقات رودخانهای، فروافتی، شیبدار، مسطح (با خاکآلی یا معدنی)، و حاشـیهای (مصبی و دریاچهای) هفت ردهی مطرح شـده مـیباشند. با انـتخاب تالاب بینالمللی چغاخور بهعنوان مطالعه موردی، ردهبندی این تالاب و زیرطبقات آن مورد بررسی و شناسایی قرار گرفته است. بر اساس نتایج این تحقیق، تالاب چغاخور با بیوم کوهستانی از نوع حاشیه دریاچهای و فروافتی است که در زیرکلاس انسانساخت و حوضچهای قرار میگیرد. با توجه به نوع ردهبندی این تالاب، ارزیابی عملکردها و ارزشهای این تالاب نشان میدهد، در برنامههای آینده برای تالاب چغاخور لازم است به عملکردها و ارزشهایی نظیر تغذیه آبهای زیرزمینی، کنترل سیلاب، نگهداری رسوب و مواد رسوبی، تأمین آب، زیستگاه آبزیان و وجود تنوع زیستی توجه خاصی داشت.

ژئومورفولوژی

طبقه‌بندی و تحلیل ویژگی‌های کمی گنبدهای نمکی شمال غرب ایران از نظر ساختار

معصومه رجبی؛ علی شیری طرزم

دوره 20، شماره 55 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 125-144

https://doi.org/2

چکیده

چکیده در شمال غرب ایران بیش از 50 گنبد نمکی با سن نئوژن وجود دارد که 48 گنبد دارای ابعاد قابل اندازهگیری هستند. یکی از معیارهایی که می توان براساس آن گنبدهای نمکی شمال غرب ایران را طبقهبندی نمود، ویژگی های ساختاری برونزدهای نمکی منطقه میباشد. در این مقاله گنبدهای نمکی شمال غرب ایران با توجه به ویژگیهای ساختاری به دو ... بیشتر

ژئومورفولوژی

ارزیابی مکان‌گزینی سکونت‌گاه‌های متأثر از مخاطرات طبیعی با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی تفاضلی (مطالعه موردی روستای گوگرد)

شهرام روستایی؛ حسن احمدزاده؛ محمدرضا نیکجو؛ مریم دهقانی

دوره 20، شماره 55 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 145-160

https://doi.org/2

چکیده

چکیده جهت کاهش آسیبپذیری ناشی از مخاطرات طبیعی، تغییر مکان استقرار برخی از روستاهای کشور اجتنابناپذیر است. طرح جابجائی و اسکان مجدد روستائی طرحی است که با مطالعه علل جابجایی و بررسی ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی روستاییان و ارزیابی محیطی و کالبدی گزینه‌های مکان استقرار جدید، اقدام به تعیین مکان بهینه استقرار و فعالیت ... بیشتر چکیده جهت کاهش آسیبپذیری ناشی از مخاطرات طبیعی، تغییر مکان استقرار برخی از روستاهای کشور اجتنابناپذیر است. طرح جابجائی و اسکان مجدد روستائی طرحی است که با مطالعه علل جابجایی و بررسی ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی روستاییان و ارزیابی محیطی و کالبدی گزینه‌های مکان استقرار جدید، اقدام به تعیین مکان بهینه استقرار و فعالیت روستاهای مورد بررسی می‌نماید. روستای گوگرد بهعلت آسیبپذیری در برابر وقوع زمین لغزشهای متوالی چندین بار جهت جابجایی مورد مطالعه قرار گرفته و در نهایت محلی برای جابجایی آن در نظر گرفته شده است. در صورتی که خود این مکان در برابر مخاطرات طبیعی آسیبپذیر باشد؛ سبب فروپاشی کالبدی، اقتصادی و اجتماعی روستا خواهد شد. ارزیابیآسیبپذیریدر ارتباطبامخاطرات طبیعی، نیازمندابزاردقیقباقابلیت کاربرددرسطحفضاییگستردهاست. ازاین رودر این پژوهش جهت ارزیابی میزان پایداری مکان منتخب برای جابجایی روستای گوگرد،ابتدانرخودامنه جابجایی،طی دوره زمانی 2003 تا 2010 بابهرهگیریاز از 25 تصویر راداریسنجنده ASAR ماهواره ENVISAT بهکمکتکنیکتداخلسنجی تفاضلیراداری (D-InSAR) با روش SBAS استخراجشد.نتایج بررسیها و نقشه نهایی جابجایی نشان داد که مکان منتخب از نظر پایداری شرایط مساعدی ندارد و بهطور متوسط 12سانتیمتر در سال جابجایی در راستای خط دید ماهواره را تجربه میکند. به منظوررفتار سنجی دامنههایمحدودهموردمطالعه در برابر حرکات دامنهای، ارزیابی میزان پایداری محیط و درک بهینه آن، نمودار سری زمانی جابجایی برای 6 نقطه در پیرامون مکان منتخب ترسیم گردید. این نمودارها نشانگر وجود حرکت رو به پایین در تمام جهات دامنههای مکان منتخب در راستای خط دید سنجنده میباشد که میزان آن بین 14-8 سانتیمتر متغیر است.

ژئومورفولوژی

بررسی سطوح غیرقابل نفوذوشاخص تفاضل پوشش گیاهی نرمال شده به‌عنوان پارامتر‌های نمایشگر جزایر حرارتی شهری با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای

سیدکاظم علوی پناه؛ عبدالعلی رضایی؛ سعید ازادی قطار؛ حمیدرضا جدی ازغندی

دوره 20، شماره 55 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 183-207

https://doi.org/2

چکیده

چکیده پدیده جزیره حرارتی شهری بهطور کلی بهوسیله یک کاهش در جریان گرمای نهان و یک افزایش در گرمای محسوس در مناطق شهری صورت میگیرد. امروزه این پدیده یکی از معضلات عمده شهرهای بزرگ میباشد، بهطوری که توجه بسیاری از محققان و متخصصان در رشتههای مختلف را بهخود جلب نموده است. در این تحقیق جزایر حرارتی ... بیشتر چکیده پدیده جزیره حرارتی شهری بهطور کلی بهوسیله یک کاهش در جریان گرمای نهان و یک افزایش در گرمای محسوس در مناطق شهری صورت میگیرد. امروزه این پدیده یکی از معضلات عمده شهرهای بزرگ میباشد، بهطوری که توجه بسیاری از محققان و متخصصان در رشتههای مختلف را بهخود جلب نموده است. در این تحقیق جزایر حرارتی شهر تهران که یکی از پرجمعیتترین شهرهای دنیا بوده و هر روزه بر جمعیت و ساخت و سازهای آن افزوده میشود، مورد مطالعه قرارگرفته است. هدف این پژوهش، استفاده از تصاویر ماهوارهای بهمنظور مقایسه دو شاخص تفاضل پوشش گیاهی نرمال شده (NDVI) و سطوح غیرقابل نفوذ (ISA) بهعنوان پارامترهای نمایشگر جزایر حرارتی شهری سطحی (SUHI) از طریق بررسی رابطه آنها با شاخص دمای سطحی زمین (LST) و نقشه کاربری اراضی میباشد. بدین منظور از تصویرTM ماهوارهلندست 5، مشاهدات دمایی ایستگاههای هواشناسی، نقشه کاربری اراضی 2000/1و مدل زیرپیکسل استفاده شده است. نتایج این بررسی نشان میدهد که رابطهای خطی و قوی بین LST و ISA وجود دارد، درحالی که رابطهی بین LST و NDVI بسیار ضعیف و منفی میباشد و بهمنظور بررسی کمی LST در مطالعات مربوط به جزایر حرارتی شهری با استفاده از سنجش از دور حرارتی، شاخص ISA بسیار مناسبتر از شاخص NDVI میباشد. همچنین با برررسی درصد سطوح غیرقابل نفوذ در هر یک از کاربریها این نتیجه حاصل شد که کاربری مسکونی بهدلیل وجود سطوحی مانند آسفالت، بتن و... دارای بیشترین درصد سطوح غیرقابل نفوذ وکاربری پوشش گیاهی دارای کمترین درصد سطوح غیرقابل نفوذ میباشند.

ژئومورفولوژی

شبیه‌سازی رواناب ناشی از ذوب برف با استفاده از داده‌های سنجش از دور (مطالعه موردی: حوضه آبی دهگلان)

حسین نظم فر؛ مسعود مرادی

دوره 20، شماره 55 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 273-289

https://doi.org/2

چکیده

چکیده با توجه به کمبود اطلاعات اقلیمی در مورد مقادیر بارش برف در ارتفاعات، استفاده از تصاویر ماهوارهای میتواند در بررسی توزیع پوشش برف و راواناب حاصل از آن در حوضه‌های آبی کمک کند. لذا هدف از این پژوهش بررسی چگونگی ارتباط رواناب سطحی در خروجی حوضه آبی دهگلان در ارتباط با تغییرات پوشش برف در ارتفاعات حوضه است. رواناب ناشی از ذوب ... بیشتر چکیده با توجه به کمبود اطلاعات اقلیمی در مورد مقادیر بارش برف در ارتفاعات، استفاده از تصاویر ماهوارهای میتواند در بررسی توزیع پوشش برف و راواناب حاصل از آن در حوضه‌های آبی کمک کند. لذا هدف از این پژوهش بررسی چگونگی ارتباط رواناب سطحی در خروجی حوضه آبی دهگلان در ارتباط با تغییرات پوشش برف در ارتفاعات حوضه است. رواناب ناشی از ذوب برف در حوضه آبی دهگلان با استفاده از مدل رواناب-ذوب برف بررسی شده است. بدین منظور ابتدا خصوصیات فیزیکی حوضه شامل محیط‏ْْْ‏، مساحت و طبقات ارتفاعی با استفاده از اطلاعات رقومی موجود محاسبه شد، اطلاعات اقلیمی و هیدرومتری نیز از سازمانهای ذیربط گردآوری شدند. نسبت پوشش برفی حوضه با استفاده از تولیدات 8 روزه سطح پوشش برف در مقیاس جهانی از داده‌های پوشش برف مودیس موجود در سایت سازمان ناسا که توسط الگوریتم SNOWMAP تولیدشده است. در ادامه اطلاعات مورد نیاز وارد مدل شده و عمل شبیهسازی متناسب با خصوصیات حوضه مورد مطالعه صورت گرفت. پارامترهای ارزیابی که توسط مدل جهت ارزیابی دقت جریان شبیه سازی شده مورد استفاده قرار میگیرد ضریب تبیین و تفاضل حجمی میباشد. فرآیند شبیهسازی جریان حاصل از ذوب برف با محاسبه عوامل و فراسنجهای لازم در دوره دسامبر 2004 تا آوریل 2005 (آذر ماه 1383تا فروردین ماه 1384) صورت گرفته است. نتایج شبیهسازی نشان میدهد که مدل رواناب- ذوب برف قادر به شبیهسازی رواناب با ضریب تبیین 52 درصد و تفاضل حجمی 2/23 است. ضریب تبیین و تفاضل حجمی بهدست آمده دقت متوسط مدل را در شبیهسازی رواناب ناشی از ذوب برف در حوضه نشان میدهد که میتواند ناشی از خصوصیات فیزیکی حوضه باشد. در کل نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که با توجه با اینکه مدل SRM برای حوضه‌های کوهستانی طراحی شده است در منطقه مورد مطالعه که تلفیقی از دشت و کوهستان است به دلیل تأثیر عوامل دیگری مانند نفوذ به آب‌های زیرزمینی کارآیی پایین‌تری را نشان می‌دهد.

ژئومورفولوژی

واکاوی تغییرات کمّی آب قنات و تأثیر آن بر سطح زیرکشت زراعت آبی شهرستان لنجان طی سال‌های آبی (1391-1370)

سیدهدایت ا... نوری؛ عفت فتحی؛ سیدابوالفضل مسعودیان

دوره 20، شماره 55 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 291-309

https://doi.org/2

چکیده

چکیده قنات یکیازپیچیدهترین فنون ابداعی بشر برای استخراج منابع آب زیر زمینی درمناطقخشکو نیمهخشکاستکهبرایآبرسانیدرمناطقکمآبوحتیبدونآببهوجودآمدهاست. قناتها در شهرستان لنجان علیرغم دسترسی مردم این شهرستان به آب رودخانه زاینده رود از اهمیت فراوانی برخوردار است و در این منطقه از رشته قناتهایی جهت آبیاری سطوح ... بیشتر چکیده قنات یکیازپیچیدهترین فنون ابداعی بشر برای استخراج منابع آب زیر زمینی درمناطقخشکو نیمهخشکاستکهبرایآبرسانیدرمناطقکمآبوحتیبدونآببهوجودآمدهاست. قناتها در شهرستان لنجان علیرغم دسترسی مردم این شهرستان به آب رودخانه زاینده رود از اهمیت فراوانی برخوردار است و در این منطقه از رشته قناتهایی جهت آبیاری سطوح زیر کشت استفاده میشود. روش پژوهش این مطالعه «توصیفی-تحلیلی» است و اطلاعات از منابع، اسناد کتابخانهای و سازمانهای مرتبط تهیه شده است. در این پژوهش سعی شده تغییرات کمّی آب قناتهای منطقه و وضعیت کاهش سطح زیر کشت زراعی آبی مرتبط با تغییر تخلیه آب قناتهای شهرستان لنجان مورد بررسی قرار گیرد. برای انجام این مطالعه دادههای آماری گردآوری شده با استفاده از مدل امتیاز استاندارد پردازش شده است. در ادامه دادهها بر اساس هدف مطالعه، با استفاده از مدل رگرسیون خطی سریهای زمانی،نمودارهای هیدروگراف و روش همبستگی تجزیه و تحلیل شده است. نتایج مطالعه نشان داد که میزان تخلیه آب قناتهای شهرستان لنجان طی دوره آماری گذشته بهویژه در سالهای خشکسالی روند کاهشی داشته است. بهطوری که تعدادی از قناتها در سال آبی 1390-1389 بهطور کامل خشک شده است. همچنین کاهش سطحزیرکشترابطه مستقیمیبامیزان تخلیه آبقناتهابا ضریب معناداری (001/0sig=) و ضریبهمبستگیبه مقدار 69/0 داشته است.

ژئومورفولوژی

بررسی عوامل محیطی موثر بر هوازدگی و تخریب خانه های سنگی - مخروطی شکل روستای کندوان

ابراهیم اصغری کلجاهی؛ فریده امینی بیرامی؛ مسعود حاجی-علیلوبناب

دوره 19، شماره 54 ، بهمن 1394، ، صفحه 1-18

چکیده

روستای کندوان با خانههای سنگی و مخروطی شکل خود یکی از جاذبههای گردشگری استان آذربایجان شرقی است. بررسیها نشان میدهد که سنگهای مخروطی شکل مذکور به وسیله عوامل محیطی در حال هوازدگی، فرسایش و تخریب می‌باشند. برای بررسی این موضوع، ضمن بررسیهای محلی، از بخشهای سالم و هوازده توده سنگ خانهها نمونهبرداری شده و ... بیشتر روستای کندوان با خانههای سنگی و مخروطی شکل خود یکی از جاذبههای گردشگری استان آذربایجان شرقی است. بررسیها نشان میدهد که سنگهای مخروطی شکل مذکور به وسیله عوامل محیطی در حال هوازدگی، فرسایش و تخریب می‌باشند. برای بررسی این موضوع، ضمن بررسیهای محلی، از بخشهای سالم و هوازده توده سنگ خانهها نمونهبرداری شده و با استفاده از آزمایشهای تر - خشک شدن، ذوب - انجماد و آنالیز اشعه ایکس، تأثیر عوامل اقلیمی و آب و هوایی بر روی ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی آنها مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین مشخصات شکستگیهای موجود در توده سنگ کندوان اندازهگیری شده و توسط نرمافزار Dips تحلیل گردیده و سه دسته شکستگی اصلی در آن تشخیص داده شده است. اگرچه با فرسایش در امتداد این شکستگی‌ها، سنگهای مخروطی شکل و کله قندی روستای کندوان شکل گرفته، ولی احتمال تخریب خانهها بهواسطه تدوام فرسایش در امتداد آنها وجود دارد. نتایج حاصل از بررسیهای آب و هوایی، آزمایشها و آنالیزها نشان میدهد که سطوح سنگی در اثر عوامل محیطی دچار هوازدگی، فرسایش و تخریب می‌شوند. البته بهدلیل عدم حضور آب کافی و دمای مناسب برای هوازدگی شیمیایی، کانیهای رسی بر روی سنگ چندان تشکیل نشده‌اند. شرایط اقلیمی منطقه تأثیر چندانی بر روی روند هوازدگی فیزیکی و شیمیایی خانههای سنگی روستای کندوان نداشته است و فقط قشر سطحی آنها هوازده و تخریب شده است. البته در صورت ادامه فرایند هوازدگی و فرسایش و انجام نشدن اقدامات حفاظتی و مرمتی، احتمال تخریب بیشتر سنگها وجود دارد.

ژئومورفولوژی

ارزیابی و پیش‌بینی خطر فرسایش خاک در حوضه سراسکندچای با استفاده از مدل USLE و GIS

مریم بیاتی خطیبی

دوره 19، شماره 54 ، بهمن 1394، ، صفحه 61-81

چکیده

فرسایش خاک یکی از مهمترین مسائل محیطی در دنیا بوده که عامل مهم بروز خسارات بزرگ اقتصادی و تهدید جدی برای توسعه پایدار محسوب میشود. در مقیاس حوضهای، عوامل متعددی در زمینهسازی و تشدید فرسایش دخیل هستند. در فرسایش خاک توسط روانابها عوامل داخل حوضهای مانند خاک، توپوگرافی، تراکم زهکشی والگوی کاربری نقش مهمی ایفا میکنند. ... بیشتر فرسایش خاک یکی از مهمترین مسائل محیطی در دنیا بوده که عامل مهم بروز خسارات بزرگ اقتصادی و تهدید جدی برای توسعه پایدار محسوب میشود. در مقیاس حوضهای، عوامل متعددی در زمینهسازی و تشدید فرسایش دخیل هستند. در فرسایش خاک توسط روانابها عوامل داخل حوضهای مانند خاک، توپوگرافی، تراکم زهکشی والگوی کاربری نقش مهمی ایفا میکنند. در مناطق نیمهخشک وضعیت فرسایش خاک در محیطهای کوهستانی و در سطح زمینهای شیبدار که در معرض بارندگی سنگین هستند بهمراتب بحرانیتر است. محدوده مورد مطالعه بهعنوان یک منطقه کوهستانی نیمهخشک واقع در دامنههای شرقی کوهشتان سهند (شمال غرب ایران) خاک تحت فرسایش شدید آبی قرار گرفته است. در این محدوده- بهعنوان یک محدوده کشاورزی و دامپروی مهم کشور- آثار این فرسایش بهصورت خندقها و شیارها در بخشهای مختلف مشاهده میشود. برای بررسی علل و عوامل فرسایش آبی و برآورد و پیشبینی محدودههای تحت خطر فرسایش از مدل USLE استفاده و از تکنیک GIS بهرهگیری شده است. در این مدل که اساس آن پارامترهای توپوگرافی، کاربری، بارندگی و نوع خاک است، ترکیب پارامترهای مورد ذکر در فرسایش آبی مورد تحلیل قرارگرفته است و در نهایت محدودههای تحت خطر پهنهبندی شده است. نتایج این بررسیها نشان میدهد که در بین عوامل مورد بررسی، طول وشیب دامنه بهعنوان عوامل توپوگرافی، نقش اصلی در فرایند فرسایش ایفا میکنند. در محدوده مورد مطالعه، طول دامنه، نوع و الگوی فرسایش را تعیین میکند. در بخشهایی که طول دامنه افزایش یافته، دخندق های عمیق تشکیل گردیده است. در این محدودهها اگر در خاک درصد سیلت نیز یابد، فرسایش خطی تشدید شده است. نقشه پهنهبندی خظرفرسایش نشان میدهد که شیبهای منتهی به دشتهای سیلابی از پتانسیل بالایی برای فرسایش آبی برخوردارند.

ژئومورفولوژی

آسیب شناسی و پهنه بندی لرزهای بافت شهری (مطالعه موردی: شهرک ولیعصر تبریز)

اسماعیل علی اکبری؛ نفیسه السادات میرایی

دوره 19، شماره 54 ، بهمن 1394، ، صفحه 211-233

چکیده

میانبافت شهری با لرزهخیزی و آسیبشناسی لرزه‌‌ای، پیوندهای تنگاتنگی وجود دارد. بافت، نه تنها بهواسطه خصوصیات کالبدی، بلکه از طریق مولفه‌های غیرکالبدی (کارکردی)، در کنشی مکانمند، از قابلیت لرزهخیزی زمین متأثر شده و بر آن تأثیر می‌گذارد. این مقاله می‌کوشد، با روش توصیفی تحلیلی و استفاده از داده‌های اسنادی و هشت شاخص ... بیشتر میانبافت شهری با لرزهخیزی و آسیبشناسی لرزه‌‌ای، پیوندهای تنگاتنگی وجود دارد. بافت، نه تنها بهواسطه خصوصیات کالبدی، بلکه از طریق مولفه‌های غیرکالبدی (کارکردی)، در کنشی مکانمند، از قابلیت لرزهخیزی زمین متأثر شده و بر آن تأثیر می‌گذارد. این مقاله می‌کوشد، با روش توصیفی تحلیلی و استفاده از داده‌های اسنادی و هشت شاخص (فاصله از گسل،کیفیت بنا، تراکم ساختمانی، تراکم جمعیت، درجه محصوریت، کاربری زمین، سطح سرویس ترافیک و فاصله از مراکز درمانی) که در مدل تحلیل سلسلهمراتبی معکوس (IHWP) تحلیل شدهاند، سطوح و پهنه‌های آسیب‌پذیری لرزه‌ای را در بافت شهرک ولیعصر تبریز شناسایی نماید. یافته‌ها نشان می‌دهد 54 درصد بافت شهرک در پهنه آسیب‌پذیری لرزه‌ای قرار دارد. تراکم ساختمانی بالا، کمبود فضای سبز و باز، درجه محصوریت بالا و وجود کاربری تجاری، مشخصه‌های اصلی بافت، در پهنه آسیب‌پذیر و ریزپهنه‌های آن است. الگوی توزیع بافت و پهنههای آسیبپذیر، با موقعیت شریانهای اصلی (مخابرات، ولیعصر، شریعتی، اوحدی، معلم، فروغی، تختی، پرویناعتصامی، عارف، زند و جوانمهر)، بهویژه معابر فرعی (8-10متری) منتهی به این شریانها و کاربری غالب تجاری در بخش مرکزی (فلکه بزرگ و فلکه بازار) منطبق است. الگوی فضایی پهنه‌بندی لرزه‌ای، جهتی شرقی غربی و مرکز پیرامون دارد. این الگو ضمن شکل دادن به جهت و شدت تغییرات آسیبپذیری، الگوی کلان آسیبشناسی و پهنه‌بندی لرزه‌ای شهرک را در دو بخش بهوجود آورده است. نیمه شرقی، پهنه‌ای است با ضریب خطر و آسیب‌پذیری پایین که پایدارترین بافت‌های شهرک را در خود دارد. اما، نیمه غربی بیانگر ناپایداری لرزه‌ای و آسیب‌پذیری زیاد و خیلی زیاد است. بخش مرکزی شهرک،کانون فضایی شدت لرزه‌ای این پهنه‌ها است.

ژئومورفولوژی

مقایسه روش های شبکه عصبی و ماشین بردار پشتیبان در استخراج نقشه های کاربری و پوشش اراضی با استفاده از تصاویر لندست 8 (مطالعه موردی: حوضه صوفی چای)

محمدحسین رضایی مقدم؛ خلیل ولی‍زاده کامران؛ صغری اندریانی؛ فرهاد الماس پور

دوره 19، شماره 52 ، تیر 1394، ، صفحه 163-183

چکیده

تهیه نقشه کاربری و پوشش اراضی برای برنامهریزی و مدیریت منابع طبیعی امری ضروری میباشد. در این بین استفاده از دادههای سنجش از دور با توجه به ارائه اطلاعات به روز، پوشش تکراری، کمهزینه بودن در ارزیابی منابع طبیعی جایگاه خاصی دارد. لذا در این پژوهش، تصاویر لندست 8 بهعنوان داده ورودی برای تهیه نقشه کاربری اراضی در سطح 2و1 مورد ... بیشتر

ژئومورفولوژی

پهنه بندی خطر زمین لغزش در شهرستان بیجار به روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)

موسی عابدینی؛ بهاره قاسمیان

دوره 19، شماره 52 ، تیر 1394، ، صفحه 205-227

چکیده

زمینلغزشها و ناپایداریهای دامنهای مخاطرات مهمی برای فعالیتهای انسانی هستند که اغلب سبب از دست رفتن منابع اقتصادی و خسارات به اموال و تأسیسات میشوند. این مخاطرات در شیبهای طبیعی و یا شیبهایی که به دست انسان تغییر یافتهاند اتفاق میافتد. هدف اصلی این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر وقوع زمینلغزشهای ... بیشتر زمینلغزشها و ناپایداریهای دامنهای مخاطرات مهمی برای فعالیتهای انسانی هستند که اغلب سبب از دست رفتن منابع اقتصادی و خسارات به اموال و تأسیسات میشوند. این مخاطرات در شیبهای طبیعی و یا شیبهایی که به دست انسان تغییر یافتهاند اتفاق میافتد. هدف اصلی این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر وقوع زمینلغزشهای شهرستان بیجار واقع در استان کردستان و ارزیابی مناطق دارای پتانسیل زمینلغزش جهت تهیه نقشه پهنهبندی با استفاده از مدل تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) میباشد. در این پژوهش ابتدا با استفاده از بازدیدهای میدانی، پرسشنامهای، نقشههای زمینشناسی، توپوگرافی و مرور مطالعات انجام شده، 9 عامل مؤثر شامل متغیرهای ارتفاع از سطح دریا، درجه شیب، جهت شیب، زمینشناسی، فاصله از عناصر خطی گسل، جاده، رودخانه، بارندگی و کاربری اراضی مورد استفاده قرار گرفت، در مرحله بعد با بهکارگیری روش تحلیل سلسله مراتبی عوامل مورد بررسی در مرحله پیشین بهصورت زوجی مقایسه و وزن هر یک از عوامل که مبین میزان تأثیر آنها است محاسبه شده است. با توجه به مقادیر کمی وزن هر یک از عوامل، نقشه وزنی هر عامل تهیه و در نهایت اقدام به تهیه نقشه پهنهبندی خطر زمینلغزش با استفاده از لایههای وزنی و ضریب وزنی مربوط به هریک از عوامل گردیده است. نتایج حاصل از این بررسی نشانگر این است که عامل شیب با وزن نسبی 307/ 0 و عامل کاربری اراضی با وزن نسبی 218/0 به تـرتیب بیشترین تأثـیر و عامل بارنـدگی با وزن نسبی 019/0 کـمترین تأثـیر را بر وقوع زمینلغزشها در شهرستان بیجار داشته است بر این اساس 489/75 درصد از مساحت منطقه در محدوده با خطر بسیارکم ، 037/10 درصد با خطر کم، 628/3 درصد با خطر متوسط، 062/4 درصد با خطر بالا و 784/6 درصد با خطر بسیار بالا مواجه است.

دوره 28 (1403)

دوره 27 (1402)

دوره 26 (1401)

دوره 25 (1400)

دوره 24 (1399)

دوره 23 (1398)

دوره 22 (1397)

دوره 21 (1396)

دوره 20 (1395)

دوره 19 (1394)

دوره 18 (1393)

دوره 17 (1392)

دوره 16 (1391)

موضوعات = ژئومورفولوژی

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده