جغرافیا و برنامه‌ریزی - مقالات آماده انتشار

سایر زمینه هایی مطالعاتی جغرافیایی و بین رشته ای

جغرافیا و چشم انداز فرهنگی ایوان مدائن

رامین صادقی نژاد؛ مریم محمد زاده

دوره 24، شماره 74 ، بهمن 1399، ، صفحه 103-117

https://doi.org/10.22034/gp.2020.37825.2542

چکیده

چشم اندازهای فرهنگی، در حکم آینه‌ها و کتاب‌هایی‌اند که با دیدن و مطالعۀ آنها، می‌توان به اطلاعات گرانبهایی در زمینه‌های اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، زبان‌شناسی، سیاسی، فرهنگی، معماری و هنری حاکم بر روزگار تألیفشان دست یافت. سئوال اساسی این نوشته آن است که خاقانی، بعنوان یک شاعر، در تفسیر «ایوان مدائن» - بعنوان باشکوه‌ترین ... بیشتر

برنامه ریزی شهری

ارزیابی رابطه مدیریت محلات با حکمروایی شهری در کلانشهر تهران (مطالعه موردی: مناطق 1، 12 و 16 شهر تهران)

محمدرضا رضایی؛ سهراب موذن

دوره 21، شماره 60 ، شهریور 1396، ، صفحه 119-142

https://doi.org/04

چکیده

با گسترش شهرنشینی و رشد لجام گسیخته شهرها در طی دهههای اخیر، مشکلات و نارسائیهای فزایندهای در حیطه مدیریت شهری بهوجود آمده است. یکی از رویکردهای مورد تأکید برای بهبود عملکرد مدیریت شهرها و حل مسائل و مشکلات شهری بهکارگیری طرح مدیریت محلهای یا همان رویکرد نوین "خود مدیریتی" شهروندان در امور متنوع مدیریت شهری میباشد. ... بیشتر با گسترش شهرنشینی و رشد لجام گسیخته شهرها در طی دهههای اخیر، مشکلات و نارسائیهای فزایندهای در حیطه مدیریت شهری بهوجود آمده است. یکی از رویکردهای مورد تأکید برای بهبود عملکرد مدیریت شهرها و حل مسائل و مشکلات شهری بهکارگیری طرح مدیریت محلهای یا همان رویکرد نوین "خود مدیریتی" شهروندان در امور متنوع مدیریت شهری میباشد. در سالهای اخیر مدیریت شهری تهران برای مدیریت هرچه بهتر این شهر و کاهش مشکلات و نارسائیهای خدمات ارائه شده به شهروندان تهرانی اقدام به پیادهسازی طرح مدیریت محلات در سطح محلات شهر تهران کرده است. با این توصیف، مقاله حاضر بهدنبال این موضوع میباشد که اولاً مدیریت محلات در دستیابی به هدف خود تاکنون موفق عمل کرده است؟ ثانیاً مدیریت شهری مناطق مورد مطالعه نسبت به شاخصهای حکمروایی مطلوب شهری در چه وضعیتی قرار دارد؟ و در نهایت این که آیا اجرای طرح مدیریت محلات میتواند زمینه و بستری برای تحقق رهیافت حکمروایی مطلوب شهری در مدیریت شهری مناطق مورد مطالعه ایجاد کند؟ نوع تحقیق کاربردی و روش مطالعه توصیفی- تحلیلی میباشد. روش جمعآوری اطلاعات کتابخانهای و پیمایشی با استفاده از پرسشنامه بوده و تجزیهوتحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS صورت گرفته است. حجم نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران 400 نفر محاسبه گردید. نتایج بهدست آمده از تحقیق نشان داد که مدیریت محلات در دستیابی به اهداف خود تاکنون موفق عمل نکرده است؛ همچنین مدیریت شهری مناطق مورد مطالعه نسبت به شاخصهای حکمروایی مطلوب شهری در وضعیت مطلوبی قرار ندارد؛ و اینکه همبستگی بالایی بین طرح مدیریت محلات و زمینهسازی برای تحقق حکمروایی مطلوب شهری در مدیریت شهری مناطق مورد مطالعه وجود دارد.

آب و هواشناسی

تحلیل حساسیت پاراهای موثر بر میزان تبخیر روزانه با استفاده از الگوریتم Garson و شبکه عصبی مصنوعی (مطالعه موردی: شهر تبریز)

رسول دانشفراز

دوره 19، شماره 54 ، بهمن 1394، ، صفحه 127-142

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تحلیل حساسیت پاراهای موثر بر میزان تبخیر به ارزیابی پاراهای هواشناسی روزانه شامل میانگین دما، رطوبت نسبی، سرعت باد، ساعات آفتابی، میزان تشعشع و فشار سطح ایستگاه سینوپتیک تبریز در دوره آماری 5 ساله (1386 الی 1390) پرداخته است. به این منظور در ابتدا به کمک شبکه عصبی مصنوعی وزندار، مدلی برای تخمین میزان تبخیر توسعه داده ... بیشتر

آب و هواشناسی

استفاده از روش کم ترین مربعات در ایجاد مدل رقومی بارش (DPM)

محمدحسین رضائی‌مقدم؛ خلیل ولیزاده کامران؛ مهدی بلواسی؛ حسین خیری استیار؛ صیاد اصغری سرسکانرود

دوره 20، شماره 56 ، مرداد 1395، ، صفحه 127-148

چکیده

یکی از مراحل اصلی در مطالعات منابع آب برآورد توزیع مکانی بارندگی در مقیاس‌های زمانی متفاوت می‌باشد. مطالعه بارش بهعنوان یک عنصر بسیار مهم و رکن اساسی در مطالعات بیلان آب و اساس برنامه‌ریزی‌های منابع طبیعی هر کشوری شناخته می‌شود. بهدلیل کمبود ایستگاه‌های باران‌سنجی و نقطه‌ای بودن این ایستگاه‌ها، استفاده از مدلی که علاوه ... بیشتر یکی از مراحل اصلی در مطالعات منابع آب برآورد توزیع مکانی بارندگی در مقیاس‌های زمانی متفاوت می‌باشد. مطالعه بارش بهعنوان یک عنصر بسیار مهم و رکن اساسی در مطالعات بیلان آب و اساس برنامه‌ریزی‌های منابع طبیعی هر کشوری شناخته می‌شود. بهدلیل کمبود ایستگاه‌های باران‌سنجی و نقطه‌ای بودن این ایستگاه‌ها، استفاده از مدلی که علاوه بر مقادیر بارش ایستگاه‌ها از عوامل دیگری همچون توپوگرافی، رطوبت و جهت‌شیب، بارش را درون‌یابی کند، ضروری است. لذا در این پژوهش داده‌های بارش و رطوبت از 9 ایستگاه همدید و 31 ایستگاه باران‌سنجی استان لرستان بهمدت 12 سال آماری اخذ و با استفاده از روش کمترین مربعات روابط میان بارش با توپوگرافی و رطوبت به کمک نرم‌افزار Maple استخراج گردید؛ و سپس با اعمال این روابط در محیط GIS بهکمک زبان برنامه‌نویسی پایتون مدل رقومی بارش ایجاد شد. نتایج حاصل از این مدل حاکی از آن بود که میزان بارش از 02/0 تا 6/11 میلی‌متر با مقدار اندازه‌گیری‌شده در ایستگاه‌ها اختلاف دارد. همچنین برای سنجش کارایی این مدل، داده‌های بارش در سوم اردیبهشت رادار TRMM[1] را با خروجی این مدل در همین روز مقایسه شد و این نتیجه بهدست آمد که ضریب تعیین برای داده‌های رادار TRMM، 79 درصد و برای مدل رقومی بارش 86 درصد می‌باشد. [1]- Tropical Rainfall Measuring Mission

ژئوتوریسم، اکوتوریسم و گردشگری

برآورد تقاضای سفر گردشگران ایرانی به ترکیه با استفاده از شبکه‌های عصبی مصنوعی

ایرج تیموری؛ هادی حکیمی

دوره 21، شماره 61 ، آذر 1396، ، صفحه 127-145

https://doi.org/2-9

چکیده

برای شهروندان ایرانی سفر به ترکیه بدون داشتن ویزا مقدور بوده و عمده‌ترین دلایل شهروندان ایرانی برای سفر به ترکیه را می‌توان؛ استراحت و گذران اوقات فراغت، بهرهمندی از جاذبه‌های مـختلف طبیعی، ساحلی، انسانی، تجارت، داد و ستد؛ مخصوصاً خرید البسه و پـوشاک؛ برشمرد. گردشگری یکی از اصلی‌ترین محرک‌های اقتصادی کشور ترکیه محسوب می‌شود. ... بیشتر برای شهروندان ایرانی سفر به ترکیه بدون داشتن ویزا مقدور بوده و عمده‌ترین دلایل شهروندان ایرانی برای سفر به ترکیه را می‌توان؛ استراحت و گذران اوقات فراغت، بهرهمندی از جاذبه‌های مـختلف طبیعی، ساحلی، انسانی، تجارت، داد و ستد؛ مخصوصاً خرید البسه و پـوشاک؛ برشمرد. گردشگری یکی از اصلی‌ترین محرک‌های اقتصادی کشور ترکیه محسوب می‌شود. افزایش یا کاهش تعداد گردشگران ایرانی در ترکیه به عوامل متعدد اقتصادی، سیاسی در سطح ملی و بین‌المللی ربط دارد. برآورد دقیق تقاضای گردشگری موضوعی مهم و حیاتی برای صنعت توریسم بهشمار رفته و پیشبینی دقیق تقاضای گردشگری می‌تواند اطلاعات مفیدی را برای برنامهریزی و سیاستگذاریهای آتی در رابطه با توریسم فراهم سازد. هدف این مقاله پیشبینی تقاضای سفر به ترکیه از طرف گردشگران ایرانی میباشد. تکنیک مورد استفاده برای پیشبینی تقاضای سفر شبکه‌های عصبی مصنوعی میباشد. متغیرهای اثرگذار بر روی تقاضای گردشگری ایرانیان با بررسی پیشینه تحقیق استخراج شد و جمعاً 13 متغیر را این تحقیق برای پیشبینی تقاضای گردشگری به کار رفت. نتایج بهدست آمده از تحقیق نشان می‌دهد که برآوردهای بهدست آمده در مقایسه با داده‌های واقعی از خطای کمتری برخوردار هستند. طبق یافته‌های تحقیق چهار متغیر مهم اثرگذار بر تقاضای گردشگری از طرف شهروندان ایرانی؛ میزان تولید روزانه نفت خام در ایران، نرخ تورم در ایران، تولید ناخالص داخلی در ترکیه، تولید ناخالص داخلی در ایران به ازای افراد شاغل است.

برنامه ریزی شهری

بررسی و کاربست بازآفرینی پایدار بافت تاریخی شهرها (نمونه موردی: محله پیغمبریه شهر قزوین)

رقیه گودرزوند چگینی؛ اصغر شکرگزار؛ مریم جعفری مهرآبادی

دوره 27، شماره 86 ، بهمن 1402، ، صفحه 129-147

https://doi.org/10.22034/gp.2023.51686.3005

چکیده

مقدمه: در دنیای مدرن امروز که مردم در پیچ و خم خیابان‌ها و پل‌های گسترده و عظیم گم می‌شوند و در تو در توی لایه‌های شهر‌های آهنی و سرد و بی روح زندگی سخت را پشت سر می‌گذارند در برخی از شهر‌ها مناطقی از ساختار‌های قدیمی وجود دارد که گام برداشتن در این مناطق آرامش و کند بودن روند گذر زمان را به همراه دارد.هدف پژوهش: کاربست بازآفرینی ... بیشتر مقدمه: در دنیای مدرن امروز که مردم در پیچ و خم خیابان‌ها و پل‌های گسترده و عظیم گم می‌شوند و در تو در توی لایه‌های شهر‌های آهنی و سرد و بی روح زندگی سخت را پشت سر می‌گذارند در برخی از شهر‌ها مناطقی از ساختار‌های قدیمی وجود دارد که گام برداشتن در این مناطق آرامش و کند بودن روند گذر زمان را به همراه دارد.هدف پژوهش: کاربست بازآفرینی پایدار شهری در بافت تاریخی محله پیغمبریه شهر قزوینروش شناسی تحقیق: تحقیق حاضر ترکیبی از روش های کمی و کیفی است و جنبه های کاربردی نیز دارد. در روش کمی، بررسی شاخص های مسکن به منظور شناخت وضع موجود مسکن در بافت تاریخی است. روش کیفی با تکنیک مصاحبه عمیق می باشد. تشکیل پنل 15 نفره متخصصین به منظور کاربست بازآفرینی پایدار شهری در بافت تاریخی شهر قزوین.قلمروجغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه، بافت تاریخی شهر قزوین محله پیغمبریه ، پهنه بازار و بافت مسکونی هم‌جوار آن را در برمی‌گیرد. این محله از شمال به خیابان امام خمینی، از شرق به خیابان پیغمبریه، از طرف جنوب به انصاری و از طرف غرب به مولوی محدود می‌گردد. یافته ها و بحث: در مرحله بررسی شاخص های مسکن در بافت تاریخی شهر قزوین محله پیغمبریه می توان تحلیل نمود: مسکن این بافت نیاز به بهسازی لرزه ای به منظور استحکام، توانمندسازی اقتصادی، هویت بخشی از طریق احیای گونه های مسکن تاریخی بافت دارد. مرحله دوم به موجب کاربست بازآفرینی پایدار شهری با روش مصاحبه عمیق از متخصصین مهترین ابعاد بازآفرینی در بافت تاریخی شهر قزوین محله پیغمبریه جمع بندی گردید.نتایج: نتیجه اصلی این پژوهش " کاربست مکانیزم های نهادی برای حرکت به سمت کاربست مدیریت یکپارچه بافت در گام نخست سپس استقرار بازآفرینی پایدار شهری در این بافت می باشد

آب و هواشناسی

ارزیابی همگنی سری‌های زمانی دمای بیشینه و کمینه سالانه و فصلی (مطالعه موردی ناحیه خزر)

علی محمد خورشیددوست؛ علی اکبر رسولی؛ علی سلاجقه؛ مجتبی نساجی زواره

دوره 20، شماره 57 ، آذر 1395، ، صفحه 133-149

https://doi.org/2-1

چکیده

تحلیل دقیق سریهای زمانی دما یکی از بحثهای مهم در بررسی تغییرپذیری اقلیم و تغییر اقلیم میباشد. برای این منظور سریهای زمانی مورد استفاده باید همگن باشند. سریهای دمای حداکثر و حداقل سالانه و فصلی 5 ایستگاه همدید در ناحیه خزر که دارای آمار طولانی مدت میباشند مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحلیل از دو روش مستقیم و غیرمستقیم ... بیشتر تحلیل دقیق سریهای زمانی دما یکی از بحثهای مهم در بررسی تغییرپذیری اقلیم و تغییر اقلیم میباشد. برای این منظور سریهای زمانی مورد استفاده باید همگن باشند. سریهای دمای حداکثر و حداقل سالانه و فصلی 5 ایستگاه همدید در ناحیه خزر که دارای آمار طولانی مدت میباشند مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحلیل از دو روش مستقیم و غیرمستقیم استفاده گردید. در روش مستقیم از شناسه تاریخی ایستگاه استفاده گردید. در روش غیرمستقیم از دو روش آزمون همگنی نرمال استاندارد مطلق و نسبی استفاده گردید. نتایج نشان میدهد ناهمگنی از روش آماری با شناسه تاریخی ایستگاه مطابقت دارد. در بین روشهای آماری آزمون همگنی نرمال استاندارد نسبی مناسبتر از روش همگنی نرمال استاندارد مطلق است. ارزیابی همگنی بین سریهای زمانی سالانه و فصلی دمای حداقل و حداکثر نشان میدهد که سریهای زمانی دمای حداقل ناهمگنی بیشتری نسبت به سریهای زمانی دمای حداکثر دارند. مقایسه نتایج همگنی بین سریهای زمانی دمای بیشینه و کمینه فصول سرد و گرم نشان میدهد که سریهای زمانی دمای فصول سرد نسبت به عوامل ایجاد ناهمگنی پایدارتر میباشند. در تعدادی از ایستگاهها، جابجایی ایستگاه در سریهای زمانی دمای حداکثر سالانه و فصلی باعث ایجاد ناهمگنی نشده است.

برنامه ریزی شهری

ارزیابی و شبیه‌سازی تغییرات کاربری زمین پیرامون شهرها با استفاده از مدل CA-Markov (نمونه موردی: شهر میاندوآب)

میرستار صدرموسوی؛ رسول یزدانی چهاربرج

دوره 20، شماره 58 ، بهمن 1395، ، صفحه 139-157

https://doi.org/2

چکیده

توسعه سریع شهری در دهههای اخیر موجب تغییرات وسیعی در الگوی کاربری زمین پیرامون شهرها شده و تأثیرات زیستمحیطی و اجتماعی–اقتصادی زیادی را به همراه داشته است. در این زمینه، ارزیابی تغییرات کاربری زمین و شبیهسازی تغییرات آتی آن میتواند در برنامهریزیها و سیاستگذاریهای شهری راهگشا باشد. ترکیب سیستم اطلاعات جغرافیایی ... بیشتر توسعه سریع شهری در دهههای اخیر موجب تغییرات وسیعی در الگوی کاربری زمین پیرامون شهرها شده و تأثیرات زیستمحیطی و اجتماعی–اقتصادی زیادی را به همراه داشته است. در این زمینه، ارزیابی تغییرات کاربری زمین و شبیهسازی تغییرات آتی آن میتواند در برنامهریزیها و سیاستگذاریهای شهری راهگشا باشد. ترکیب سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و سنجش از دور (RS) میتواند ابزار مناسبی برای گردآوری دادهها و تحلیل تغییرات کاربری زمین باشد. این مقاله برای ارزیابی و شبیهسازی تغییرات کاربری زمین صورت گرفـته در شهر میاندوآب از مدل CA-Markov استفاده مینماید. ابتدا، با استفاده از تصاویر ماهوارهای چندزمانهای مربوط به سالهای 1363، 1376 و 1390 نقشههای پوشش/کاربری زمین شهر و اراضی اطراف آن ایجاد گردید و تغییرات صورت گرفته مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حکایت از افزایش 1013 هکتاری مساحت شهر و مناطق ساختهشده اطراف شهر و کاهش 1114 هکتاری کاربری مزارع طی 27 سال گذشته دارد. سپس، با استفاده از مدل مارکوف، ماتریس مناطق گذار کاربریها در فاصله سالهای 1390-1363 محاسبه گردید. در مرحله بعد، نقشههای تناسب مکانی کاربریها با استفاده از روشهای ارزیابی چندمعیاره (MCE) ایجاد گردید. در نهایت، برای پیشبینی تغییرات آتی کاربری زمین تا سال 2025 از مدل CA-Markov استفاده گردید. نتیجه شبیهسازی، حاکی از روند مداوم کاهشی در اراضی کشاورزی و روند مداوم افزایشی در اراضی شهری میباشد. بنابراین، اگر روند کنونی تغییرات بدون اتخاذ یک سیاست توسعه پایدار ادامه یابد افت شدید شاخصهای زیستمحیطی و اجتماعی-اقتصادی را بهدنبال خواهد داشت.

ژئومورفولوژی

شبیه سازی عددی نقش دریاچه ارومیه در ماهیت اقلیمی منطقه پیرامونی آن

رشید سعیدابادی

دوره 21، شماره 62 ، اسفند 1396، ، صفحه 139-161

https://doi.org/3-12

چکیده

از عوامل کنترل کننده فراسنجهای جوی، پوشش سطحی است که از پیامدهای تغییر در آن، ایجاد تغییر در ماهیت اقلیمی یک منطقه است. از مصداقهای تغییر در پوشش سطحی در ایران، تغییر سطح آب دریاچه ارومیه و خشک شدن بخشهای وسیعی از آن است. هدف از این مطالعه آشکارسازی اثرات خشک شدن دریاچه ارومیه در فراسنجهای جوی دما، ... بیشتر از عوامل کنترل کننده فراسنجهای جوی، پوشش سطحی است که از پیامدهای تغییر در آن، ایجاد تغییر در ماهیت اقلیمی یک منطقه است. از مصداقهای تغییر در پوشش سطحی در ایران، تغییر سطح آب دریاچه ارومیه و خشک شدن بخشهای وسیعی از آن است. هدف از این مطالعه آشکارسازی اثرات خشک شدن دریاچه ارومیه در فراسنجهای جوی دما، بارش در شمال غربی کشور است. بدین منظور در این مطالعه دو طرحواره مطرح گردید که اولی به شبیهسازی وضعیت اقلیمی منطقه با توجه به وجود دریاچه و دومی به شبیهسازی وضعیت اقلیمی منطقه با توجه به عدم وجود دریاچه، می پردازد. برای شبیهسازیها از مدلهای [1]TAPM و [2]RegCM4 استفاده شده است. مدلسازیها برای سالهای 2003 و 2006 اجرا گردید و نتایج نشان میدهد که مدل RegCM4 از نتایج قابل قبولتری نسبت به دیگر مدل مورد استفاده، برخوردار است. به‌طور یکه هم دقت مدل در شبیهسازی متغیرهای جوی بیشتر بوده و هم اثر دریاچه در ماهیت دما و بارش منطق به‌طور واقعیتری شبهسازی نموده است. بر اثر خشک شدن دریاچه ارومیه میزان بارش (میانگین 10 درصد) در منطقه کاهش پیدا می کند که این کاهش در فصل بهار بیش از دیگر فصول است. متوسط دما در دوره سرد سال کمتر از 5/0 درجه کاهش و در دوره گرم سال 5/0 درجه افزایش میابد. لازم به توضیح است که اثر دریاچه در ماهیت اقلیمی مناطق غربی و شرقی دریاچه به یک اندازه بوده و تفاوت قابل توجهی ندارد. [1]- The Air Pollution Model [2] - Regional Climate Model

ژئومورفولوژی

سنجش پتانسیل سیل خیزی زیر حوضه ها بر اساس پارامترهای مورفومتری و آزمون همبستگی (مورد: حوضه آبریز زاب تا میرآباد)

معصومه رجبی؛ شهرام روستایی؛ محسن برزکار

دوره 26، شماره 79 ، اردیبهشت 1401، ، صفحه 139-127

https://doi.org/10.22034/gp.2022.10788

چکیده

اولویت بندی زیر حوضه‌ها از نظر پتانسیل سیل خیزی تأثیر مهمی در مدیریت حوضه آبریز دارد. هدف از اولویت بندی سیل خیزی در زیر حوضه‌ها ارائه الگویی برای کنترل و کاهش خطرات سیل و ارزیابی نقش هر یک از زیر حوضه‌ها در دبی اوج هیدروگراف سیلاب خروجی از حوضه می‌باشد. در این پژوهش پتانسیل سیل خیزی زیر حوضه‌های رودخانه زاب بر اساس پارامترهای 12 ... بیشتر اولویت بندی زیر حوضه‌ها از نظر پتانسیل سیل خیزی تأثیر مهمی در مدیریت حوضه آبریز دارد. هدف از اولویت بندی سیل خیزی در زیر حوضه‌ها ارائه الگویی برای کنترل و کاهش خطرات سیل و ارزیابی نقش هر یک از زیر حوضه‌ها در دبی اوج هیدروگراف سیلاب خروجی از حوضه می‌باشد. در این پژوهش پتانسیل سیل خیزی زیر حوضه‌های رودخانه زاب بر اساس پارامترهای 12 گانه مورفومتری ، اولویت بندی زیر حوضه‌های آبریز زاب بر اساس روش ترکیبی آنالیز مورفومتریک و همبستگی آماری انجام شد. در ابتدا مقادیر 12 پارامتر مورفومتری و شاخص (Cv) محاسبه شده است. سپس ارتباط بین پارامترهای مورفومتریک و تعیین وزن تأثیر هر یک از آنها با استفاده از تای کندال و آنالیز مجموع وزنی (WSA) تحلیل شد. در نهایت شاخص اولویت بندی زیر حوضه‌های آبریز (SWPI) بر اساس روش ترکیب خطی وزنی (WLS) برای هر یک از زیر حوضه ها محاسبه شد. به منظور اعتبار سنجی نتایج از داده های موقعیت سیل های مخرب گذشته در حوضه آبریز زاب استفاده گردید. نتایج نشان داد که در روش پتانسیل سیل خیزی که بر اساس 12 پارامتر مورفومتری محاسبه شده زیر حوضه‌های شین آباد و صوفیان دارای پتانسیل زیاد سیل خیزی، زیر حوضه زاب کوچک دارای پتانسیل متوسط و زیر حوضه‌های کوپر و لاوین چای دارای پتانسیل کمی برای سیل خیزی می‌باشند. در واقع 83/33% مساحت حوضه زاب دارای پتانسیل خطر زیاد، 28/14% دارای پتانسیل خطر متوسط و 88/51% دارای پتانسیل خطر کم می‌باشد. نتایج حاصل از پارامترهای مورفومتری و همبستگی آماری نشان داد به ترتیب زیر حوضه‌های شین آباد و صوفیان با مقادیر 67/24 و 46/23 اولویتدارترین زیر حوضه‌ها شناسایی شدند. مقایسه نتایج دو روش با شرایط مورفومتری و ژئومورفولوژی زیر حوضه‌ها نشان می‌دهد نتایجی که با تکیه بر 12 پارامتر مورفومتری حاصل شده است تطبیق بیشتری با شرایط ژئومورفیک حوضه دارد

آب و هواشناسی

برآورد میزان رسوب حوضه رود ارس با استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی (مطالعه موردی: زیرحوضه دره رود)

دکتر علی محمدخورشیددوست؛ فریبا اسفندیاری؛ سید اسعد حسینی؛ پروانه دولتخواه

دوره 22، شماره 65 ، آبان 1397، ، صفحه 141-162

چکیده

یکی از روشهای نوین در زمینه پیشبینی فرآیندهای هیدرولوژیکی و ژئومورفولوژیکی شبکههای عصبی مصنوعی از مؤلفههای هوش مصنوعی است که در جهت پیادهسازی ویژگیهای شگفت انگیز مغز انسان در یک سیستم مصنوعی میکوشند و ابزاری قدرتمند در زمینهی مدلسازی و پیشبینی پارامترهای ژئومورفولوژیاند که ... بیشتر یکی از روشهای نوین در زمینه پیشبینی فرآیندهای هیدرولوژیکی و ژئومورفولوژیکی شبکههای عصبی مصنوعی از مؤلفههای هوش مصنوعی است که در جهت پیادهسازی ویژگیهای شگفت انگیز مغز انسان در یک سیستم مصنوعی میکوشند و ابزاری قدرتمند در زمینهی مدلسازی و پیشبینی پارامترهای ژئومورفولوژیاند که در این پژوهش جهت برآورد میزان رسوب حوضه رود ارس استفاده شده است. بدین منظور از آمار دبی، رسوب و بارش ماهانه ایستگاه هیدرومتری بران واقع در حوضه آبریز دره رود از زیر حوضههای مهم حوضه رود ارس در دشت مغان در طول دوره آماری 34 ساله (سال آبی 54-53 تا 87-86) استفاده گردید. بدین صورت که میزان دبی و بارش به عنوان ورودیهای شبکه عصبی مصنوعی و میزان رسوب به عنوان خروجی شبکه در نظر گرفته شدند. به منظور پیادهسازی مدل از امکانات و توابع موجود در محیط برنامه نویسی نرم افزارهای MATLAB/2010 و SPSS/21 بهره گرفته شد. سپس به ارزیابی عملکرد مدل، از طریق معیارهای آماری از جمله ضریب تعیین، مجذور میانگین مربعات خطا، میانگین مربعات خطا، میانگین مطلق خطا، ضریب همبستگی و همچنین میانگین درصد نسبی خطا پرداخته شد. نتایج به دست آمده ضمن تأیید توانایی مدل شبکه عصبی مصنوعی نشان داد که انطباق خوبی بین مقادیر پیشبینی شده و مشاهداتی وجود دارد به‌طوری که میانگین خطای این مدل با دادههای مشاهداتی برابر 9/0 درصد و ضریب همبستگی 99/0 است که در سطح 01/0 نیز معنیدار گشته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که مدل شبکه‌ عصبی مصنوعی از دقت بالایی در برآورد میزان رسوب در حوضه مورد بررسی برخوردار است. نتایج حاصل میتواند در مدیریت و برنامهریزی حوضههای آبخیز و مدیریت منابع آبی و طبیعی بویژه در بخشهای کشاورزی، صنعت، شرب و همچنین پیشبینی وضعیت رسوبگذاری در مخزن سدها مفید باشد.

برنامه ریزی روستایی

شناسایی و ارایه راهکارهایی در جهت مدیریت بهینه مصرف آب شرب (مطالعه موردی؛ روستاهای شهرستان تبریز)

محمد ظاهری؛ موسی واعظی؛ اکبر اسمعیلی؛ هابیل خرمی؛ توحید احمدی

دوره 23، شماره 69 ، آذر 1398، ، صفحه 143-173

چکیده

با توجه به اهمیت آب شرب در نواحی روستایی، توجه هر چه بیشتر به عوامل تأثیرگذار بر مصرف بی‌رویه آب و شناسایی این عوامل، رویکردی مناسب جهت شناسایی تهدیدات این حوزه خواهد بود. این مقاله به بررسی وضعیت مصرف آب شرب در سطح روستاهای شهرستان تبریز و شناسایی عوامل تأثیرگذار و همچنین به تعیین وزن تأثیرگذاری هر یک از آنها و نهایتاً ... بیشتر با توجه به اهمیت آب شرب در نواحی روستایی، توجه هر چه بیشتر به عوامل تأثیرگذار بر مصرف بی‌رویه آب و شناسایی این عوامل، رویکردی مناسب جهت شناسایی تهدیدات این حوزه خواهد بود. این مقاله به بررسی وضعیت مصرف آب شرب در سطح روستاهای شهرستان تبریز و شناسایی عوامل تأثیرگذار و همچنین به تعیین وزن تأثیرگذاری هر یک از آنها و نهایتاً به اولویت‌بندی عوامل و ارایه راهکارهایی جهت مدیریت بهینه مصرف آب شرب پرداخته است. نتایج حاصل از اطلاعات میدانی از طریق پرسشنامه‌هایی به تعداد 1320 نفر از مصرف‌کنندگان، 28 نفر از کارشناسان و از سطح 44 روستای شهرستان و تجزیه و تحلیل‌ عاملی و تحلیل کلاستر نشان می‌دهد که عوامل مدیریتی، فرهنگی، بهداشتی و رفاهی، فنی، حقوقی- قانونی، اقتصادی، روانی، اجتماعی و ... از جمله مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در مصرف بی‌رویه آب شرب به شمار می‌آیند. با توجه به مدل تحلیلی تحقیق (مدل برایسون) و پس از شناسایی نقاط ضعف و تهدیدات و نقاط قوت و فرصت‌ها، اقدام به ارایه راهبردهای چهارگانه: 15 راهبرد تدافعی، 8 راهبرد رقابتی، 23 راهبرد بازنگری و 14 راهبرد تنوعی گردید، همچنین در این تحقیق روایی صوری و محتوایی ابزار تحقیق براساس نظر کارشناسان بررسی و تایید شده و پایایی پرسشنامه‌ها با استفاده از آلفای کرونباخ در مطالعه مقدماتی با حجم نمونه 82 نفر، با مقدار 71/0 مورد تایید قرار گرفته است و نکته بسیار مهم اینکه، فراوانی نقاط ضعف و تهدیدات در زمینه مصرف آب و موارد و علل مصرف بی‌رویه آن، بسیار بیشتر از نقاط قوت و فرصت‌ها آن بوده و این مسأله بیان کننده پایین بودن آستانه آسیب‌پذیری از نظر توسعه‌ی منطقه‌ای در حوزه‌ی آب شرب می‌باشد. لازم است تا با بهره‌گیری از راهبردهای تدافعی و بازنگری به کاهش و رفع نقاط ضعف و تهدیدات با استفاده از نقاط قوت و فرصت‌ها پرداخته شود.

تحلیل روند تغییرات پارامترهای هواشناسی در تبریز

یعقوب دین پژوه؛ فائقه نیازی؛ حامد مفید

دوره 19، شماره 51 ، فروردین 1394، ، صفحه 145-169

چکیده

هدف این مطالعه بررسی روند تغییرات برخی از پارامترهای هواشناسی (میانگین سرعت باد، حداقل، حداکثر و میانگین دما، اختلاف دمای حداقل و حداکثر هوا، تبخیر از تشت، میانگین رطوبت نسبی، ساعات آفتابی، مقدار بارش، تعداد روزهای همراه با بارش بیش از 1، 5 و10 میلیمتر، تعداد روزهای همراه با گرد و غبار، تعداد روزهای برفی، تعداد روزهای با دید کمتر ... بیشتر هدف این مطالعه بررسی روند تغییرات برخی از پارامترهای هواشناسی (میانگین سرعت باد، حداقل، حداکثر و میانگین دما، اختلاف دمای حداقل و حداکثر هوا، تبخیر از تشت، میانگین رطوبت نسبی، ساعات آفتابی، مقدار بارش، تعداد روزهای همراه با بارش بیش از 1، 5 و10 میلیمتر، تعداد روزهای همراه با گرد و غبار، تعداد روزهای برفی، تعداد روزهای با دید کمتر از 2 کیلومتر و درجه روز بر مبنای دمای 18 و 21 درجه سانتیگراد) در ایستگاه تبریز در دوره آماری 2005-1970 در سه مقیاس زمانی ماهانه، فصلی و سالانه با استفاده از روش ناپارامتریک مان-کندال (MK) مـیباشد. تحلیل روند با دو روشMK مرسوم (برای سریهای با ضرایب خود همبستگی غیرمعنیدار) و MK اصلاح شده (برای سایر سریها) در سه سطح معنیداری 1%، 5% و 10% انجام شد. شیب خط روند با روش سن بهدست آمد. نتایج نشان داد که در مقیاس سالانه پارامترهای تبخیر از تشت، حداقل، حداکثر و میانگین دما و درجه روز بر مبنای 21 درجه سانتیگراد دارای رونـد افزایشی معنیدار در سطح 5% بوده ولی بارش، تعداد روزهای همراه با بارش بیش از 1 و 5 میلیمتر و درجه روز بر مبنای 18 درجه سانتیگراد دارای روند کاهشی معنیدار (در سطح 5%) بودند. بقیه متغیرها در مقیاس سالانه روند معنیدار نشان ندادهاند. شیب خط روند بارش سالانه 28/2- میلیمتر در سال و شیب نظیر برای هر سه عنصرمیانگین، حداقل و حداکثر دما معادل 06/0 درجه سانتیگراد در سال بود. روند مشاهده شده در پارامترهای مورد بررسی بیانگر تغییرات اقلیمی روی داده در تبریز میباشد.

ژئومورفولوژی

ارزیابی مکان‌گزینی سکونت‌گاه‌های متأثر از مخاطرات طبیعی با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی تفاضلی (مطالعه موردی روستای گوگرد)

شهرام روستایی؛ حسن احمدزاده؛ محمدرضا نیکجو؛ مریم دهقانی

دوره 20، شماره 55 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 145-160

https://doi.org/2

چکیده

چکیده جهت کاهش آسیبپذیری ناشی از مخاطرات طبیعی، تغییر مکان استقرار برخی از روستاهای کشور اجتنابناپذیر است. طرح جابجائی و اسکان مجدد روستائی طرحی است که با مطالعه علل جابجایی و بررسی ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی روستاییان و ارزیابی محیطی و کالبدی گزینه‌های مکان استقرار جدید، اقدام به تعیین مکان بهینه استقرار و فعالیت ... بیشتر چکیده جهت کاهش آسیبپذیری ناشی از مخاطرات طبیعی، تغییر مکان استقرار برخی از روستاهای کشور اجتنابناپذیر است. طرح جابجائی و اسکان مجدد روستائی طرحی است که با مطالعه علل جابجایی و بررسی ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی روستاییان و ارزیابی محیطی و کالبدی گزینه‌های مکان استقرار جدید، اقدام به تعیین مکان بهینه استقرار و فعالیت روستاهای مورد بررسی می‌نماید. روستای گوگرد بهعلت آسیبپذیری در برابر وقوع زمین لغزشهای متوالی چندین بار جهت جابجایی مورد مطالعه قرار گرفته و در نهایت محلی برای جابجایی آن در نظر گرفته شده است. در صورتی که خود این مکان در برابر مخاطرات طبیعی آسیبپذیر باشد؛ سبب فروپاشی کالبدی، اقتصادی و اجتماعی روستا خواهد شد. ارزیابیآسیبپذیریدر ارتباطبامخاطرات طبیعی، نیازمندابزاردقیقباقابلیت کاربرددرسطحفضاییگستردهاست. ازاین رودر این پژوهش جهت ارزیابی میزان پایداری مکان منتخب برای جابجایی روستای گوگرد،ابتدانرخودامنه جابجایی،طی دوره زمانی 2003 تا 2010 بابهرهگیریاز از 25 تصویر راداریسنجنده ASAR ماهواره ENVISAT بهکمکتکنیکتداخلسنجی تفاضلیراداری (D-InSAR) با روش SBAS استخراجشد.نتایج بررسیها و نقشه نهایی جابجایی نشان داد که مکان منتخب از نظر پایداری شرایط مساعدی ندارد و بهطور متوسط 12سانتیمتر در سال جابجایی در راستای خط دید ماهواره را تجربه میکند. به منظوررفتار سنجی دامنههایمحدودهموردمطالعه در برابر حرکات دامنهای، ارزیابی میزان پایداری محیط و درک بهینه آن، نمودار سری زمانی جابجایی برای 6 نقطه در پیرامون مکان منتخب ترسیم گردید. این نمودارها نشانگر وجود حرکت رو به پایین در تمام جهات دامنههای مکان منتخب در راستای خط دید سنجنده میباشد که میزان آن بین 14-8 سانتیمتر متغیر است.

بررسی نقش و جایگاه ICT بر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان)

رسول ربانی خوراسگانی؛ حمیدرضا وارثی؛ محسن اخوان مهدوی

دوره 18، شماره 48 ، تیر 1393، ، صفحه 149-176

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش و جایگاه ICT به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری اصفهان میباشد. روش تحقیق این پژوهش، بر اساس هدف تحقیق از نوع کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری دادهها از نوع پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق، کلیه شهروندان 20 تا 49 ساله ساکن در شهر اصفهان و برای حجم نمونه تعداد 384 نفر با استفاده از فرمول ... بیشتر هدف پژوهش حاضر بررسی نقش و جایگاه ICT به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری اصفهان میباشد. روش تحقیق این پژوهش، بر اساس هدف تحقیق از نوع کاربردی و بر اساس نحوه گردآوری دادهها از نوع پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق، کلیه شهروندان 20 تا 49 ساله ساکن در شهر اصفهان و برای حجم نمونه تعداد 384 نفر با استفاده از فرمول کوکران انتخاب گردیدهاند. ضریب پایایی گویهها برای تمامی متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق مقدار بالای 7/0 را نشان میدهند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که مشارکت الکترونیکی شهروندان بسیار پایین است. در مدل معادله ساختاری تأثیر هر سه عامل مزایای الکترونیکشدن، اعتماد الکترونیکی و سواد اطلاعاتی بر مشارکت الکترونیکی معنادار بودند. در این میان ضریب تأثیر مزایای الکترونیک شدن منفی و ضعیف و ضریب دو عامل دیگر مثبت و متوسط بودند. سواد اطلاعاتی با 57 درصد بیشترین تأثیر را بر مشارکت الکترونیکی داشت. کلیه شاخصهای کلی و جزئی مدل در سطح قابل قبول قرار داشتند؛ لذا دادههای جمعآوری شده تا حد زیادی مدل نظری تدوین شده را حمایت کردند. در مجموع نقش ICT بر مشارکت شهروندان با توجه به پیشبینی 48 درصدی مشارکت الکترونیکی و تبیین 23 درصد واریانس متغیر وابسته توسط عوامل مورد استفاده در تحقیق مناسب بوده است؛ اما جایگاه ICT در امر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری و در قالب مشارکت الکترونیکی وضعیت مناسبی را نشان نمیدهد.

آب و هواشناسی

واکاوی همدیدی- ترمودینامیکی بارش‌های سنگین غرب و جنوب غرب ایران (مطالعه موردی 12 تا 15 آوریل 2016)

علی اکبر شمسی پور؛ سیف اله کاکی؛ سیدمیثم جاسمی؛ ایوب جعفری

دوره 22، شماره 64 ، شهریور 1397، ، صفحه 149-167

چکیده

هدف پژوهش حاضر شناخت سازوکار بارشهای سنگین غرب و جنوبغرب ایران با روش تحلیل همدیدی و ترمودینامیکی است. برای واکاوی مطالعه موردی فرودین سال 1395، نخست آمار ساعتی بارش 70 ایستگاه همدید در منطقة پژوهش و 10 ایستگاه همدید خارج از منطقه از سازمان هواشناسی تهیه و مقدار بارش هر ایستگاه محاسبه و در محیط نرمافزار Arc/map10پهنهبندی شد. ... بیشتر هدف پژوهش حاضر شناخت سازوکار بارشهای سنگین غرب و جنوبغرب ایران با روش تحلیل همدیدی و ترمودینامیکی است. برای واکاوی مطالعه موردی فرودین سال 1395، نخست آمار ساعتی بارش 70 ایستگاه همدید در منطقة پژوهش و 10 ایستگاه همدید خارج از منطقه از سازمان هواشناسی تهیه و مقدار بارش هر ایستگاه محاسبه و در محیط نرمافزار Arc/map10پهنهبندی شد. سپس شاخصهای ناپایداری Ki، Li،TTi، Cape و Sweat ایستگاههای کرمانشاه و اهواز اخذ و تحلیل شدند. در نهایت نقشههای همدیدی تحلیل شد. بر اساس شاخصهای ناپایداری، میزان ناپایداری جو در بیشتر موارد متوسط بوده و شرایط ایجاد همرفت و توفان تندری، رعدوبرق و گاهی نیز بارش برف فراهم بوده است. تحلیل نقشههای همدیدی تراز دریا نشان داد در روزهای قبل از بارش، غرب ایران زیر نفوذ زبانۀ پرفشار سیبری قرار داشته و همزمان مراکز کمفشار روی دریای مدیترانه تشکیل شدهاند که با جابجایی شرقسوی آنها شرایط برای ایجاد ناپایداری و رخداد بارندگی در منطقه فراهم شده است. ریزش هوای سرد مراکز پرارتفاع به پشت ناوة مستقر در اطراف مدیترانه و عرضهای پایینتر و انتقال هوای گرم و مرطوب به جلوی ناوه باعث تقویت سامانه بارشی و در نهایت سبب شکلگیری بارشهای سنگین در منطقه شده است. شاخصهای فیزیکی و دینامیکی جو نیز گویای آن است که مقادیر مثبت تاوایی، سرعت رودباد و امگای منفی به بیشینة خود در زمان بارندگی رسیده است.

بررسی تأثیر تغییرات کاربری اراضی بر وقوع سیلاب¬ها در حوضة صوفی¬چای

جمشید یاراحمدی؛ محمدرضا نیکجو

دوره 16، شماره 39 ، اردیبهشت 1391، ، صفحه 151-169

چکیده

این مطالعه با هدف بررسی اثرات تغییرات کاربری اراضی بر وقوع و افزایش سیل در حوضة صوفیچای مراغه صورت گرفته است. منطقة مورد مطالعه با مساحت 250 کیلومترمربع مناطق بالادست حوضة سد علویان را تشکیل میدهد. سیلابهای منطقه براساس مقایسه آمار دبی روزانه ایستگاه دبیسنجی تازهکند با سیل مبنا محاسبه شده است. در این تحقیق سیل مبنا براساس ... بیشتر این مطالعه با هدف بررسی اثرات تغییرات کاربری اراضی بر وقوع و افزایش سیل در حوضة صوفیچای مراغه صورت گرفته است. منطقة مورد مطالعه با مساحت 250 کیلومترمربع مناطق بالادست حوضة سد علویان را تشکیل میدهد. سیلابهای منطقه براساس مقایسه آمار دبی روزانه ایستگاه دبیسنجی تازهکند با سیل مبنا محاسبه شده است. در این تحقیق سیل مبنا براساس برازش مدلهای مختلف توزیع احتمالی بر دادههای حداکثر سالانه و محاسبه سیل با دورة بازگشت دو ساله بعد از انتخاب مناسبترین مدل توزیع احتمالی بر مبنای میزان RSS محاسبه شده است. یافتههای این تحقیق نشان میدهدکه تعداد وقوع و تداوم سیلابهای منطقه در دهة اخیر کاهش یافته است. تغییرات پوشش گیاهی به صورت آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی براساس تفسیر رقومی تصاویر ماهوارهای چندزمانه با استفاده از روش شیءگرا بوده است. نتایج این بررسی نشان داد که تغییرات کاربری منطقه به صورت تغییر در الگوی کشت و تبدیل کاربری اراضی در جهت مثبت آن بوده است. مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS برای شبیهسازی بارش-رواناب و نشان دادن تأثیر تغییرات پوشش گیاهی حوضه بر افزایش و یا کاهش سیلابها درحوضه بکار گرفته شده است. شبیهسازی مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS برای مقادیر CN سالهای 2005 و 2000 کاهش 36 درصدی دبی سیلابی در دهة اخیر را نشان میدهد. ناگفته نماند احداث حجم قابل توجهی از عملیات سازهای در قسمتهایی از حوضه در کاهش روانابهای سطحی و ذخیرة آنها نقش عمدهای داشتهاست.

برنامه ریزی شهری

شبیه سازی مسکن اجاره ای با روش مونت کارلو درکلانشهر مشهد

محمد رحیم رهنما

دوره 23، شماره 67 ، اردیبهشت 1398، ، صفحه 151-172

چکیده

هدف مقاله، بیان کاربرد مدل مونت کارلو برای شبیه سازی اجاره مسکن در مشهد است که از روش تحقیق تبیینی بهره میگیرد. جامعه آماری، مساکن اجارهای مشهد اعم از ویلایی و آپارتمانی میباشند که تعداد 334 نمونه تصادفی تعیین گردید که از طریق بخش آگهی روزنامه خراسان در طول تیر و مرداد ماه 1394 استخراج شدند. برای شبیه سازی مبلغ اجاره ... بیشتر هدف مقاله، بیان کاربرد مدل مونت کارلو برای شبیه سازی اجاره مسکن در مشهد است که از روش تحقیق تبیینی بهره میگیرد. جامعه آماری، مساکن اجارهای مشهد اعم از ویلایی و آپارتمانی میباشند که تعداد 334 نمونه تصادفی تعیین گردید که از طریق بخش آگهی روزنامه خراسان در طول تیر و مرداد ماه 1394 استخراج شدند. برای شبیه سازی مبلغ اجاره ماهانه، شاخص اجاره از طریق ترکیب مبلغ رهن واجاره محاسبه شد. سپس رابطه بین متغیرهای وسعت و تعداد اتاق واحدها به تفکیک ویلایی و آپارتمانی از طریق مدل رگرسیون چند متغیره در نرم افزار SPSS با فرمت XML برنامه نویسی شد. این مدل اولیه با استفاده از گزینه شبیه سازی، فراخوانی و از طریق الگوریتمهای دو جملهای و مثلثی شببیه سازی شدند. نتایج نشان داد که میانگین شاخص اجاره شبیه سازی شده برابر.1.92.میلیون تومان در ماه میباشد. تاثیر وسعت واحدها و تعداد اتاق به عنوان متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته شاخص اجاره، به ترتیب برابر 97% و 93% بدست آمد. محاسبه حساسیت شاخص اجاره به تعداد اتاق بیانگر این واقعیت است که اولا 97% واحدها تا 3 اتاق میباشند. ثانیا با افزایش تعداد اتاق از یک اتاق به سه اتاق در دامنه اجاره کمتر از 0.7 میلیون تومان ، درصد واحدهای دارای یک اتاق از 10% به 0% کاهش مییابد. ولی برعکس در گروه بالای 2 میلیون تومان اجاره، درصد اتاقها از 37% به 48% افزایش مییابد. برنامه ریزی برای احداث مسکن اجارهای و کنترل اجاره و ارایه سوبسید در حد واحدهای آپارتمانی 2 خوابه الگوهای مناسبی برای ساماندهی مسکن اجارهای در مشهد هستند.

مشاهده مقاله

برنامه ریزی شهری

سنجش عدالت فضایی خدمات عمومی در بین شهرستان های استان آذربایجان غربی

شهریور روستایی؛ شیوا علیزاده یوالاری

دوره 24، شماره 71 ، اردیبهشت 1399، ، صفحه 151-171

https://doi.org/10.22034/gp.2020.10535

چکیده

کی از مهم‌ترین پیامدهای رشد شتابان شهرنشینی در دهه‌های اخیر از هم پاشیدگی نظام توزیع مراکز خدمات شهری بوده که زمینه‌ساز نابرابری اجتماعی شهروندان در برخورداری از این خدمات شده است. در این میان، موضوع خدمات‌رسانی و برخورداری نامناسب و گاه متناقض مناطق مختلف شهرها از خدمات عمومی، با مفهوم عدالت فضایی در تضاد است، به طوری که کاستی‌های ... بیشتر کی از مهم‌ترین پیامدهای رشد شتابان شهرنشینی در دهه‌های اخیر از هم پاشیدگی نظام توزیع مراکز خدمات شهری بوده که زمینه‌ساز نابرابری اجتماعی شهروندان در برخورداری از این خدمات شده است. در این میان، موضوع خدمات‌رسانی و برخورداری نامناسب و گاه متناقض مناطق مختلف شهرها از خدمات عمومی، با مفهوم عدالت فضایی در تضاد است، به طوری که کاستی‌های موجود در این خدمات از اساسی‌ترین چالش‌های موجود در شهرهای جهان به ویژه شهرهای کشورهای در حال توسعه است.رویکرد حاکم براین پژوهش، توصیفی، تحلیلی است و ماهیت آن می تواند کاربردی باشد بدین منظور دادههای آماری مورد نظر، از سازمانهای مربوطه تهیه شده است با توجه به این که بسیاری از زیر ساختهای اقتصادی و سرمایه گذاریها در شهرستانهای بزرگ استان صورت گرفته و باعث جمعیت پذیری شهرستانهای کاملا برخوردار می شود این امر باعث توزیع نابرابر خدمات و امکانات در سطح استان است در این تحلیل سطح توسعه یافتگی شهرستانهای استان آذربایجان غربی در 5 دسته از برخوردار تا عدم برخورداری تقسیم بندی گردید. از این رو پژوهش حاضر با توجه به مفهوم عدالت فضایی، به تحلیل برخورداری ساکنین شهرستان‌های مختلف استان آذربایجان غربی از خدمات عمومی پرداخته است. به این منظور۴۱شاخص فرم سازی، انتخاب و با استفاده از روش تحلیل عاملی به تجزیه و تحلیل شاخص‌ها پرداخته و آن‌ها را در ۱۰عامل معنی‌دار دسته‌بندی کرده است و رتبه‌بندی شهرستان‌ها بر مبنای این ۱۰عامل انجام شده است. بر اساس این نتایج شهرستان‌های ارومیه، خوی، نقده به ترتیب در رتبه‌های اول تا سوم و شهرستان‌های پیرانشهر، تکاب، بوکان به ترتیب در رتبه‌های آخر قرارگرفته‌اند.لذا وجود این تفاوت در سطح استان، لزوم اجرای برنامهها و طرحهای هدفمند را جهت تعدیل نابرابریها را ایجاد می کند.

بررسی میزان کارایی شبکه های ارتباطی شهرها در مقابل زلزله (مطالعه موردی مناطق 1 و 5 طرح تفصیلی تبریز)

کریم حسین زاده دلیر؛ محمدحسین خدابخش چاخرلو

دوره 18، شماره 50 ، بهمن 1393، ، صفحه 153-174

چکیده

همواره زلزلههای بزرگ باعث خسارات بزرگی در زندگی انسان میشوند. یکی از این خسارتها، آسیبپذیری شبکههای ارتباطی است که امکان نجات دادن آسیبدیدگان زلزله، بهویژه در 72 ساعت اولیه را با مشکل جدی مواجه میسازد. امروزه با گسترش کالبدی و افزایش تراکم شهرهای بزرگ، وضعیت خطرناکی در صورت بروز زلزله بهوجود میآید. زیرا ... بیشتر همواره زلزلههای بزرگ باعث خسارات بزرگی در زندگی انسان میشوند. یکی از این خسارتها، آسیبپذیری شبکههای ارتباطی است که امکان نجات دادن آسیبدیدگان زلزله، بهویژه در 72 ساعت اولیه را با مشکل جدی مواجه میسازد. امروزه با گسترش کالبدی و افزایش تراکم شهرهای بزرگ، وضعیت خطرناکی در صورت بروز زلزله بهوجود میآید. زیرا سلسلهمراتب شبکههای ارتباطی معمولاً رعایت نشده، عرض راهها کم بوده و مراکز درمانی دور از دسترس شهروندان قرار میگیرد. بروز زلزلهای با شدت بالا در این شهرها منجر به از بین رفتن کارایی شبکههای ارتباطی، حجم بالای تلفات انسانی و خسارتهای مالی عمده خواهد بود. در شهر تبریز محدوده مناطق 1 و 5 در مجموع دارای وسعتی معادل 3327 هکتار است. مساحت منطقه یک بالغ بر 2844 هکتار و وسعت منطقه پنج نیز 483 هکتار میباشد. براساس برآوردهای موجود، جمعیت این دو منطقه مجموعاً بالغ بر 458939 نفر است. در تحقیق حاضر با استفاده از 12 شاخص «کاربری زمین، عرض راهها، ارتفاع ساختمانها، درجه محصوریت، تراکم جمعیتی، تراکم ساختمانی، سطح اشغال ساختمانها، کیفیت ابنیه، مصالح ابنیه، قدمت ابنیه، دسترسی به مراکز درمانی، دوری و نزدیکی به گسلهای اصلی» که از طریق مدلهای مختلف تلفیق اطلاعات و نقشهها در محیط GIS که براساس مدل تحلیل سلسلهمراتبی معکوس ترکیب شدهاند، آسیبپذیری شبکههای ارتباطی مناطق یک و پنج در مقابل زلزله مشخص شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد خیابانهایی که دارای تراکمهای ساختمانی و جمعیتی بالا، کیفیت ابنیه پایین، فاصله زیاد تا مراکز امدادی، درمانی و درجه محصوریت بیشتری بودهاند، آسیبپذیرتر بوده و در نتیجه دارای امتیاز منفی بیشتری هستند. همچنین بزرگراهها و خیابانهای با عرض بیشتر و تراکم ساختمانی و جمعیتی پایینتر، دارای آسیبپذیری کمتری بودهاند. با حرکت از سمت شرق به غرب به میزان آسیبپذیری خیابانها افزوده میشود. این آسیبپذیری مسیرها در مرکز مناطق به اوج خود میرسد. به این ترتیب شبکههای ارتباطی موجود در مرکز، هنگام بروز زلزله از ایفای نقش خود عاجز خواهند بود.

ژئوتوریسم، اکوتوریسم و گردشگری

بررسی وضعیت عوامل مؤثر بر توانمندسازی توسعه گردشگری (مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی)

محمد تقی رهنمایی؛ اسماعیل علی اکبری؛ اسماعیل صفرعلی زاده

دوره 21، شماره 59 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 153-174

https://doi.org/12

چکیده

گردشگری بهعنوان بزرگ‌ترین تحرک اجتماعی با پیامدهای فرهنگی، اقتصادی و فضایی متعددی همراه است. بدین جهت، اثربخش کردن هرچه بیشتر توسعه گردشگری و ارتقاء پیامدهای مثبت آن، نیازمند شناخت و توجه ویژه به توانمندسازی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی عوامل موثر بر توانمندسازی توسعه گردشگری استان آذربایجان غربی است. این مطالعه از نظر ماهیت ... بیشتر گردشگری بهعنوان بزرگ‌ترین تحرک اجتماعی با پیامدهای فرهنگی، اقتصادی و فضایی متعددی همراه است. بدین جهت، اثربخش کردن هرچه بیشتر توسعه گردشگری و ارتقاء پیامدهای مثبت آن، نیازمند شناخت و توجه ویژه به توانمندسازی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی عوامل موثر بر توانمندسازی توسعه گردشگری استان آذربایجان غربی است. این مطالعه از نظر ماهیت «توصیفی- تحلیلی» و از نظر هدف «کاربردی» است و در راستای پاسخ به این سوال است که: آیا توانمندسازی مؤلفه‌های «جوامع محلی (از بعد مشارکت)، نیروی انسانی (تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان) و رقابت‌پذیری مقاصد گردشگری» در توانمندسازی توسعة گردشگری استان آذربایجان غربی مؤثر است؟ جامعه آماری مورد بررسی در این پژوهش، کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان غربی است که بهعلت گستردگی محدوده پژوهش و عدم اطلاع دقیق از تعداد افراد جامعه مورد مطالعه، با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای و تصادفی مجموعاً 100 نفر بهعنوان نمونه تعیین و انتخاب گردیده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات، از شیوه‌های آمار توصیفی و هم‌چنین در بخش آمار استنباطی جهت آزمون فرضیات پژوهش، از آزمون کای اسکوار (کی دو) استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که مؤلفه‌های توانمندسازی جوامع محلی (از بعد مشارکت)، نیروی انسانی (تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان) و رقابت‌پذیری مقاصد گردشگری با توانمندسازی توسعة گردشگری استان رابطة معناداری دارند و از بین آن‌ها، مؤلفه «توانمندسازی نیروی انسانی(تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان)»، بیشترین تأثیر را بر توسعه گردشگری استان آذربایجان غربی دارد.

بررسی مدل رگرسیون لوجستیک در تخریب جنگل¬ها با استفاده از سنجش از دور در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: جنگل¬های ارسباران)

ابوالفضل رنجبر؛ محمد سعدی مسگری

دوره 16، شماره 42 ، اسفند 1391، ، صفحه 155-171

چکیده

کاربری و پوشش اراضی ثابت نبوده و غالباً در اثر فعالیتهای انسانی دستخوش تغییر وتحول می‌شوند. شناسایی و کشف این تغییرات می‌تواند به مدیران و برنامه‌ریزان کمک کند تا عوامل موثر در تغییر کاربری و پوشش اراضی را شناسایی کرده و برای کنترل آنها برنامه‌ریزی مفید و موثر نمایند. برای کشف و ارزیابی تغییرات، داده‌های چند زمانه سنجش ... بیشتر کاربری و پوشش اراضی ثابت نبوده و غالباً در اثر فعالیتهای انسانی دستخوش تغییر وتحول می‌شوند. شناسایی و کشف این تغییرات می‌تواند به مدیران و برنامه‌ریزان کمک کند تا عوامل موثر در تغییر کاربری و پوشش اراضی را شناسایی کرده و برای کنترل آنها برنامه‌ریزی مفید و موثر نمایند. برای کشف و ارزیابی تغییرات، داده‌های چند زمانه سنجش ‌از ‌دور به دلیل ارزانی و سرعت اخذ داده از آن و سیستم اطلاعات جغرافیایی به خاطر برخورداری از امکانات تحلیلی می‌توانند نقش اساسی داشته باشند. به عنوان مثال برآورد میزان تخریب جنگل در طول چند سال متوالی را می‌توان خیلی سریع با استفاده از تحلیل و پردازش داده‌های چندزمانه سنجش از دور مورد ارزیابی قرار داد. در این تحقیق برای طبقه‌بندی و مطالعه تغییرات زمانی جنگلهای منطقه ارسباران از تصاویر TM و ETM+ماهواره لندست به ترتیب مربوط به سالهای 1366 و 1380 با قدرت تفکیک مکانی 5/28 متر استفاده شده است. با روی‌هم‌گذاری نقشه‌های حاصل از طبقه‌بندی دو تصویر مربوط به تاریخهای 1366 و 1380 میزان و تغییرات جنگلها را مشخص نموده و سپس برای مدل کردن تخریب جنگلها در منطقه از مدل رگرسیون لوجستیک با پارامترهای مستقل ارتفاع، شیب، جهت جغرافیایی و فاصله از مراکز روستایی استفاده شد. مدل ارائه شده نشان می‌دهد که تخریب جنگلهای منطقه با پارامترهای فاصله از مراکز روستایی، ارتفاع و جهت جغرافیایی ارتباط معنی‌دار دارد.

مشاهده مقاله

سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور

ارزیابی و پهنه‌بندی توانمندی مناطق مستعد توسعه تفرج آبی با تلفیق AHP ،TOPSIS و GISدر منابع آبی شهرستان دورود

لیلا دهقانی فیروز آباد؛ علیرضا ایلدرمی؛ میرمهرداد میرسنجری؛ سحر عابدیان

دوره 26، شماره 80 ، مرداد 1401، ، صفحه 155-133

https://doi.org/10.22034/gp.2021.45274.2814

چکیده

شهرستان دورود در شرق استان لرستان می‌باشد که به‌عنوان سرزمینی سرشار از منابع طبیعی، تاریخی و فرهنگی از یک سو و دارا بودن آب و هوای چهار فصل، رودخانه‌های پرآب و چشمه‌های جاری، کوهستان‌های برف‌گیر و نظایر آن جزء یکی از مهمترین مناطق جاذب گردشگر در استان لرستان شناخته شده است. این موقعیت ممتاز در گردشگری می‌تواند بسترهای لازم را ... بیشتر شهرستان دورود در شرق استان لرستان می‌باشد که به‌عنوان سرزمینی سرشار از منابع طبیعی، تاریخی و فرهنگی از یک سو و دارا بودن آب و هوای چهار فصل، رودخانه‌های پرآب و چشمه‌های جاری، کوهستان‌های برف‌گیر و نظایر آن جزء یکی از مهمترین مناطق جاذب گردشگر در استان لرستان شناخته شده است. این موقعیت ممتاز در گردشگری می‌تواند بسترهای لازم را برای سرمایه‌گذاری و جذب گردشگر، ایجاد اشتغال و درآمد و ارتقا رفاه اجتماعی فراهم نماید. در این پژوهش با استفاده از ارزیابی چند معیاره، پهنه‌های مناسب برای تفرج آبی در منابع آبی ساکن و خروشان در شهرستان دورود شناسایی شدند. معیارهای محیط‌زیستی تأثیرگذار در پهنه‌بندی گردشگری آبی در 5 گروه معیار شامل معیار‌های فیزیکی، اکولوژیکی، زیرساختی- کالبدی، ایمنی و اقتصادی- اجتماعی و 27 زیرمعیار برای تفرج آبی در منابع آبی ساکن و 26 زیرمعیار برای تفرج آبی در منابع آبی خروشان تدوین ‌شدند و براساس مدل ارزیابی چند معیاره، پهنه‌های مناسب گردشگری تعیین گردید. در نهایت با استفاده از مدل TOPSIS پهنه‌های مناسب برای گردشگری اولویت‌بندی گردیدند. نتایج حاصل از مدل تاپسیس نشان داد که پهنه‌های سد مروک، سراب و آب‌بندان ماهی همیانه، آب‌بندان حشمت‌آباد 2 به ترتیب دارای بالاترین اولویت پهنه‌ها برای تفرج آبی در منابع آبی ساکن شناخته شدند. همچنین بالاترین اولویت برای تفرج آبی در منابع آبی خروشان مربوط به پهنه‌های رودخانه سزار، گهر رود 1 و گهر رود 2 می‌باشد. نتایج حاصل از روش مقایسات زوجی نشان می‌دهد که 69/8 درصد از مساحت کل منطقه برای تفرج آبی متمرکز در منابع آبی ساکن، 16/7 درصد برای تفرج آبی گسترده در منابع آبی خروشان، توان بالا داردوشهرستان دورود با توجه به منابع آبی فراوان، قابلیت و ظرفیت بالایی در زمینه تفرج‌های آبی دارد.

آب و هواشناسی

مقایسه روش‌های زمین آمار در پهنه‌بندی شاخص فرسایندگی باران (مطالعه موردی: استان فارس)

سمیه سلطانی گردفرامرزی؛ سهیلا زارع؛ مهدی تازه

دوره 23، شماره 68 ، شهریور 1398، ، صفحه 157-177

چکیده

عامل فرسایندگی باران مهم ترین عامل تاثیرگذار بر فرسایش خاک است که جهت کمی نمودن آن شاخص های مختلفی توسعه داده شده است. انتخاب شاخص مناسب با توجه به شرایط اکولوژیکی منطقه ضروری است. هدف از انجام این تحقیق، انتخاب بهترین روش زمین آمار جهت تهیه نقشه فرسایندگی باران در استان فارس می باشد. بدین منظور شاخص فورنیه برای 42 ایستگاه در استان ... بیشتر عامل فرسایندگی باران مهم ترین عامل تاثیرگذار بر فرسایش خاک است که جهت کمی نمودن آن شاخص های مختلفی توسعه داده شده است. انتخاب شاخص مناسب با توجه به شرایط اکولوژیکی منطقه ضروری است. هدف از انجام این تحقیق، انتخاب بهترین روش زمین آمار جهت تهیه نقشه فرسایندگی باران در استان فارس می باشد. بدین منظور شاخص فورنیه برای 42 ایستگاه در استان فارس و اطراف آن محاسبه گردید و با روشهای درون یابی IDW،GPI وLPI ، مدلهای مختلف روش RBF، کریجینگ ساده و معمولی، بهترین روش میانیابی تعیین و نقشه پهنه بندی شاخص مذکور تهیه گردید. در نهایت، از بین روش های قطعی و زمین آماری، روش تابع پایه شعاعی (RBF) با مدل نواری ضخامت کم نسبت به سایر روشهای میان یابی، به عنوان بهترین روش برای پهنه بندی شاخص فرسایندگی استان فارس تعیین گردید. همچنین نتایج نشان داد که شهرستان نورآباد در شمال غرب استان با متوسط شاخص فورنیه 63/31 میلی‌متر و شهرستان ایزدخواست با 67/8 میلی‌متر به ترتیب بیشترین و کمترین میزان فرسایندگی باران را در بین شهرستان‌های استان دارند. روند موجود حاکی از آن است که مقدار شاخص فرسایندگی باران از شرق به غرب افزایش یافته بطوریکه 46 درصد از کل سطح استان دارای فرسایندگی کم و سه درصد از سطح استان دارای فرسایندگی خیلی زیاد بوده که به ترتیب بیشترین و کمترین سطح را به خود اختصاص داده‌اند.

بررسی کمی پیچان رودهای رودخانه آجی¬چای در محدوده خواجه تا ونیار

محمدحسین رضایی مقدم؛ عادل محمدی فر؛ خلیل ولیزاده کامران

دوره 17، شماره 44 ، شهریور 1392، ، صفحه 161-178

چکیده

اکثر سازههای آبی و کاربریهای که بر روی رودخانهها و یا در حاشیه آنها قراردارند، به نوعی متأثر از تغییرات مورفولوژیکی رودخانهها میباشند. از این رو بررسی این پدیده از مهمترین بخش مطالعات طرحها و کاربریهای فوق محسوب مـیشود. در این پـژوهش نیز بخشی از رودخانه آجیچای در شمال شرق تبریز به طول حدودا 22 کیلومتر ... بیشتر اکثر سازههای آبی و کاربریهای که بر روی رودخانهها و یا در حاشیه آنها قراردارند، به نوعی متأثر از تغییرات مورفولوژیکی رودخانهها میباشند. از این رو بررسی این پدیده از مهمترین بخش مطالعات طرحها و کاربریهای فوق محسوب مـیشود. در این پـژوهش نیز بخشی از رودخانه آجیچای در شمال شرق تبریز به طول حدودا 22 کیلومتر مورد بررسی قرار گرفته است. هدف اصلی این تحقیق بررسی روند تغییرات مورفولوژیکی رودخانه در مقطع زمانی 52 ساله با استفاده از پارامترهای هندسی کانال از قبیل طول قوس، طول دره و شعاع دایرههای مماس بر قوسهای رودخانه در قالب مدلهای ضریب خمیدگی و زاویه مرکزی میباشد. بدین منظور مسیر رودخانه از روی عکسهای هوایی و تصویر ماهواره IRS سنجنده pan در محیط GIS Arc در دو بازه و دو دوره (1335-1374 و 1374-1387) رقومی و محاسبه شد و سپس علل تغییرات با استفاده از نقشههای توپوگرافی 1:50000 و زمین شناسی 1:100000، دادههای هیدرولوژیکی و روش میدانی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان میدهد که 1) رودخانه بهطور میانگین در هر دو بازه و در هر دو دوره از انحنای قوسهای خود کاسته است. بهطوری که زاویه مرکزی در بازه اول از 137 به 100 درجه و در بازه دوم از 160 به 148 درجه و ضریب خمیدگی در بازه اول از 33/1 به 15/1 و در بازه دوم از 48/1 بـه 27/1 رسیده است. همچنین تعداد قـوسها در سال 1387 نسبت به سال 1335 افـزایش چشمگیری داشته است بهطوری که در سال 1387 در بازه اول تعداد آنها از 11 به 51 و در بازه دوم از 19 به 86 مورد رسیده است. 2) هیچ الگوی شبه پیچانرودی یا نعلاسبی درآن دیده نمیشود. 3) تغییرات مورفولوژیکی رودخانه آجیچای در بازه زمانی و مکانی مورد مطالعه بیشتر متأثر ازعوامل طبیعی از قبیل کاهش قدرت جریان به علت کاهش میانگین سالانه دبی آب و رسوب، انباشت رسوب و لیتولوژی سست میباشد.

دوره 27 (1402)

دوره 26 (1401)

دوره 25 (1400)

دوره 24 (1399)

دوره 23 (1398)

دوره 22 (1397)

دوره 21 (1396)

دوره 20 (1395)

دوره 19 (1394)

دوره 18 (1393)

دوره 17 (1392)

دوره 16 (1391)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده