نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا- دانشگاه زنجان(نویسنده مسئول)

2 دکتری تخصصی گروه جغرافیا- دانشگاه زنجان

3 دکتری تخصصی گروه جغرافیا دانشگاه زنجان

4 دانشجوی دکتری گروه جغراقیا- دانشگاه زنجان

10.22034/gp.2020.10782

چکیده

امروزه زیست پذیری شهری گفتمانی نیرومند را در توسعه شهری و طراحی شهری بازتاب می‌دهد که در پیشینه‌ی برنامه‌ریزی شهری بر توسعه فضای شهری سایه افکنده است. چنین گفتمانی در بافتهای فرسوده شهری به عنوان یکی از ارکان اصلی شهرها با درون مایه های عظیم اجتماعی و فرهنگی؛ می تواند راهگشای پیاده کردن اصول توسعه پایدار در مقیاس شهر قلمداد شود. در این راستا پژوهش حاضر به تجربه زیسته شده ساکنین بافت فرسوده شهر زنجان می پردازد تا از طریق آینده پژوهی این امر، به پایش محتوای شهر بپردازد. مقاله حاضر با روش تحلیلی به دنبال تحلیل و پیش بینی نقش مولفه های اجتماعی در ایجاد فضای زیست پذیری شهر در بافت فرسود شهر زنجان است. برای گردآوری اطلاعات از مطالعات میدانی و کتابخانه ای بهره گرفته شده است. جامعه آماری شامل ساکنین محدوده بافت فرسوده شهر زنجان است، که با روش نمونه گیری کوکران، 384 نمونه انتخاب شد. برای تحلیل داده ها نیز از مدل معادلات ساختاری به کمک تحلیل عاملی اکتشافی، و روش آینده پژوهی ساختار/ متقابل با کمک نرم افزار های Amos و MIC MAC استفاده شد.
طبق نتایج تحقیق، براساس مدل معادلات ساختاری مولفه های امنیت با ضریب استاندارد 0.08 و آموزشی با ضریب استاندارد 0.42 وضعیت نامطلوب و مولفه سرمایه اجتماعی با ضریب استاندارد 1.09 وضعیت مطلوب در بافت دارد. همچنین، طبق تحلیل رویکرد آینده پژوهی، شاخص های «رضایت از وجود فضا برای حضور سالمندان»، «سطح فساد اجتماعی»، و «نظارت غیررسمی در شب از طریق تنوع کاربریها»، و «عضویت در نهادهای مردمی» بیشترین ناپایداری را دارد. و برای بهبود وضعیت زیست پذیری اجتماعی باید تقویت آموزش عمومی، افزایش سرانه کاربری ها، امنیت فردی و اجتماعی و پیوستگی و تعلق مکانی مورد تاکید قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Monitoring Social Living Experience in Urban Space with Future Research Approach (Case Study: Zanjan City)

نویسندگان [English]

  • MOHAMAD TAGHI HEYDARI 1
  • alireza anbarloo 2
  • maryam rahmani 3
  • hoseein tahmasebi 4

1 university of zanjan

2 university of zanjan

3 Maryam Rahmani, PhD of Political Geography, University of Kharazmi and lecturer of Zanjan University

4 university of zanjan

چکیده [English]

Introduction
One of the most important issues is the theory of sustainable development and its recent approach (livable) which, like other modern approaches to the theory of sustainable development, while posing a problem in the city, leads us to have a more favorable city for sustainable urban life and development. The origins of the worn-out texture of the central part of Zanjan, which is the core of the city, exhibits a different face than the city, from various aspects of environmental sustainability including environmental, economic and social health. Therefore, the present study focuses on the worn-out texture of the central part of Zanjan by analyzing the livelihood approach to analyze the status of its social viability. Understanding this process will undoubtedly be an important tool in achieving the long-term aspiration of aging tissue planning.
 
 Methodology
The present study seeks to explain the present situation and to write a scenario for the future situation. Therefore, the future research approach is dominant in this research. In this respect, the research method is based on heuristic analysis. Field studies (observation, interviews and questionnaires) and library studies (study of documents, statistics and research backgrounds and theories) were used for data collection. The statistical population of the study consisted of worn-out texture of Zanjan. According to population of 75057, wear-resistant texture of Zanjan city, using Cochran sampling method with 0.05 error, the total sample population was 384 persons. Factor analysis, goodness-of-fit analysis and interaction / structural effects analysis were used for data analysis.
Results and discussion
Investigation of the relationship between independent variables (education, social capital, security, health and leisure) and dependent (factor bias) based on factor loadings (γ) shows that among the five dimensions relationship with biodiversity of Zanjan, social capital component with Standard coefficient 1.09 has the highest and security component with standard coefficient 0.08 has the least relationship with Zanjan city's viability. Therefore, in order to achieve the social indicators of a sustainable city, the social security component in Zanjan needs to be further strengthened. On the other hand, examining the relationship between latent variables (education, social capital, security, health and leisure) and explicit (components shown in a rectangular form) based on factor loadings (λ) shows that among the components of education Per capita index of educational spaces with standard coefficient of 0.34 in social capital component of neighborhood trust index with standard coefficient of 0.34, in health component of public health care quality index with standard coefficient of 0.24, in security component of voluntary security patrols index with standard coefficient of 0.98, in Leisure component of the quality index of access to leisure and sports facilities with the coefficient of standard 0.34 has the most to do with the social viability of Zanjan.
 
Conclusion
In this regard, the results of the research approach with MICMIC showed that indicators of "satisfaction with space for the elderly", "level of social corruption", and "informal night-time surveillance through diversity of uses", and "membership in public institutions" It has the most instability. The result is that in the future, the sustainability of Zanjan city in terms of socio-cultural structures is an improvement of these indicators. On the other hand, considering the socio-cultural structure of the worn-out texture of Zanjan with high levels of social capital, explaining the relationships between the components showed that the indicators of "educational spaces per capita", "drug use", "quality of access to Libraries "," pedestrian and nocturnal security, "" access to private health care, "and" membership of public institutions "have very strong relationships. And these are bilateral relations with the "per capita educational spaces" component. This practice also shows that the issue of education and reaching its standards is one of the most important social priorities for making Zanjan city viable for future generations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Livablity
  • Social determinants
  • Worn-out texture
  • Future research
  • Zanjan
- احمدی، مارال؛ عندلیب،علیرضا؛ ماجدی، حمید،(1398)؛ تحلیلی بر جایگاه سرمایه های اجتماعی در بازآفرینی بافت فرسوده تاریخی محله امامزاده یحیی با بکارگیری معادلات ساختاری، نشریه دانش شهرسازی، دوره 3 (2)، صص 63-49.
- بندرآباد، علیرضا، (1390)، شهر زیست پذیر، جستارهای شهرسازی، شماره 36، صص86-88.
- پریزادی، طاهر؛ مرادی، مهدی؛ ساکی؛ فاطمه، (1398)، تحلیل زیست پذیری در محله های بخش مرکزی شهرها(مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر بروجرد)، نشریه مطالعات شهری، دوره8 (31) ، صص 3-16.
- تاجیکی، علی، (1394)، کاربرد آینده پژوهی در برنامه ریزی و مدیریت توسعه شهری (نمونه موردی: شهر بندرعباس)، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه زابل.
- تردست، زهرا؛ نیک سرشت، مهدی؛ مشکینی، ابوالفضل، (1398)، تببین الگوی سازمان یابی فضایی زیست پذیری شهری (نمونه موردی: شهر ایلام)، فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، دوره 6(20)، صص105-125.
- ثبوتی، هوشنگ، (1371)، تاریخ زنجان، چاپ دوم، تهران، نشر صاحب اثر.
- جلیلیان، لعیا؛ دولتی، فاطمه؛ تقی پور، ندا، (1397)، تحلیل رابطه و اثر گذاری سرمایه اجتماعی بر بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری (مطالعه موردی: محله فهادان شهر یزد)، فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، دوره 8 (3)، صص 131-148.
- حاتمی نژاد، حسین؛ پوراحمد، احمد؛ نصرتی هشی، مرتضی، (1398)، آینده پژوهی در بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی: ناحیه یک، منطقه 9 شهر تهران)، فصلنامه علمی پژوهشی اطلاعات جغرافیایی؛ دوره28 (109) ، صص 38-55.
- حبیبی و همکاران؛ کیومرث، (1387)، از زنگان تا زنجان (سیری بر تحولات کالبدی فضایی بافت کهن شهر)، چاپ اول، زنجان، انتشارات دانشگاه زنجان.
- حبیبی، کیومرث؛ مشکینی، ابوالفضل؛ پوراحمد، احمد، (1390)، ارزیابی اثرات طرحهای توسعه شهری بر ساختار شکنی و ارتقای کیفی فضای شهر کهن ایرانی، فصلنامه شهر ایرانی- اسلامی، شماره چهارم،صص15-28..
- حسینعلی، حسن،(1388)،گذری بر تاریخ زنجان، چاپ اول، زنجان، نشر دانش زنجان.
- حیدری، محمدتقی؛ کلانتری، محسن،(1393)، آسیب شناسی بافت تاریخی شهرها در برابر بزهکاری با تاکید بر بازار سنتی زنجان،چاپ اول، زنجان، نشر آذر کلک.
- حیدری، محمد تقی،(1395)، تحلیل زیست پذیری بافت های فرسوده شهری (بافت فرسوده شهر زنجان)، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی تهران.
- حیدری،محمد تقی، (1398)، واکاوی تیپولوژیک رویکرد زیست پذیری در بافت های فرسوده شهری (مطالعة موردی: بافت فرسودة بخش مرکزی شهر زنجان)، نشریه جغرافیای اجتماعی شهر، دوره 5(12) ،صص 85-104
- خراسانی، محمد امین؛ رضوانی، محمدرضا؛ مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ رفیعیان، مجتبی، (1391)، سنجش و ارزیابی زیست پذیری روستاهای پیرامون شهری(مطالعه موردی: شهرستان ورامین)، نشریه پژوهش­های روستایی، دوره سوم (4)،صص85-110 .
- خیرالدین، رضا، (1389)، تحلیل زمین مرجع اقدامات مدیریت شهری تهران، به سوی یکپارچگی شهری یا تشدید شکاف فضایی، نشریه هنرهای زیبا، دوره 2(42)، صص 71-82.
- درودی، محمدهادی؛ خوشاب، علی،(1393)، ارزیابی و تحلیل شاخصهای تعیین محدوده بافتهای فرسوده شهری در ایران، مجموعه مقالات ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی، مرکز پژوهش های اسلامی شهر مشهد، نشر شهرداری مشهد.
-دلیر و همکاران،حسین زاده، (1392)، زنجان، از دیروز تا امروز، نشریه رشد جغرافیا، دوره28(1)، صص 36-48.
- رخشانی نسب، حمید رضا؛ نیری، ناصر،(1397)، ارزیابی وضعیت شاخصه‌های زیست پذیری شهر از دید شهروندان( مناطق 5 گانه شهر زاهدان)، نشریه جغرافیا و آمایش شهری منطقه ای، شماره 27، صص 55-74.
- رهنمایی، محمد تقی؛ منوچهری میاندوآب، ایوب؛ فرجی ملایی، امین،(1390)، تحلیل کیفیت زندگی در بافت فرسوده شهر میاندوآّب، نشریه مدیریت شهری، دوره 9(28) ،صص223-240.
- سرائی، محمد حسین؛ مهره‌کش، شیرین؛ مستوفی، رضا،(1395)، شاخص شناسی فرسودگی بافت‌های شهری(مطالعه موردی: منطقه 3 شهر اصفهان)، مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، دوره 3(4)، صص105-120.
- شاهوی و همکاران؛ سیروان،(1393)، ارتقای کیفیت زندگی در مناطق فرسوده شهری(آموزه های پروژه لودا)، چاپ اول، تهران، نشر شرکت عمران و بهسازی شهری ایران.
- طالشی انبوهی، مرضیه؛  آقائی زاده، اسماعیل، (1398)، تحلیل ساختاری زیست پذیری بافت‌های فرسوده شهری با رویکرد آینده پژوهی(مطالعه موردی: بافت فرسوده منطقه یک شهر قزوین)، نشریه برنامه ریزی شهری مرودشت، دوره 10(39)، صص117-134.
- علی اکبری، اسماعیل؛ اکبری، مجید،(1396)، مدل سازی ساختاری - تفسیری عوامل مؤثر بر زیست پذیری کلانشهر تهران، نشریه برنامه ریزیوآمایشفضا، دورة 21(1)، صص 1-31.
- فرج پور، دودانگی؛ سلطان زاده، مریم، (1394)، احیاء و ساماندهی بافت فرسوده شهری در راستای توانمندسازی زنان شهروند، فصلنامه مدیریت شهری، دوره 14(39)،صص 109-134.
فروتن، منوچهر؛ صنعتگرکاخکی، مریم؛ رضایی، محمدکاظم ،(1392)، روش ارزیابی سرزندگی محیطی در مجتمع های تجاری و مراکز خرید، پژوهشهای شهری هفت حصار، دوره 6(2)، صص 65-76.
- کلهر، مهدی؛ ذبیحی، حسین، (1398)، آینده پژوهی تاخیرات پروژه های شهری با رویکرد تحلیل لایه ای علت ها، فصلنامه آینده پژوهی مدیریت، دوره 30(116)، صص 185-199.
- محمدی،جلیل؛ محمدی، علیرضا،(1395)، بررسی میزان سرمایة اجتماعی جهتِ نوسازی بافت فرسودۀ شهر زنجان، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره 17(44)، صص65-86
- مهندسین مشاور آرمانشهر،(1394)، مطالعات بافت فرسوده شهر زنجان، جلد اول، نشر اداره کل راه و شهرسازی استان زنجان
- مهندسین مشاور آرمانشهر،(1388)، طرح تجدید نظر تفصیلی شهر زنجان، جلد دوم، نشر اداره کل راه و شهرسازی استان زنجان
- نعیمی، کیومرث؛ پورمحمدی، محمدرضا، (1395)، شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده سکونتگاه‌های فرسوده شهری سنندج با تأ کید بر کاربرد آینده پژوهی، فصلنامه پژوهشی مطالعات شهری، دوره 5(20)،صص 54-64.
- موسوی، میرنجف؛ حیدری، حسن؛ باقری کشکولی، علی، (1390)، بررسی نقش سرمایه اجتماعی در نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده (مطالعه موردی شهر سردشت)، مطالعاتوپژوهشهایشهریومنطقهای؛ دوره4(15)، صص 105-122.
- مهره‌کش، ریحانه؛ صابری، حمید؛ مومنی، مهدی؛ اذانی، مهری، (1398)، تبیین عوامل موثر کالبدی بر میزان زیست پذیری مناطق شهری، پژوهش های جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دوره 7(2)؛ صص 411-429.
- روزنامه همشهری،(1397)، جمعیت 19 میلیونی بافت های فرسوده، یکشنبه 5 اسفند، شماره 7610
-یعقوبی، مهدی؛ شمس، مجید،(1398)، بازآفرینی بافت فرسوده با رویکرد توسعه پایدار در شهر ایلام، فصلنامه شهر پایدار، دوره 2(1)؛ صص 63-77.
-Abdul Aziz, Noraziah,(2007), Linking Urban Form To A Liveable City,  Malaysian Journal of Environmental Management, 8 (2007),pp. 101-122.
-Andrews,Cliton.J,(2001),Analyzing quality-of-place,Environment and Planning B: Planning and Design,Volume: 28 (2), pp. 201-217
-Bo,Fu;Danlin,Yu;Yaojun,Zhang,(2019),The livable urban landscape: GIS and remote sensing extracted land use assessment for urban livability in Changchun Proper, China, Land Use Policy, Volume: 87 (2019),pp.104-48.
-Economist Intelligence Unit (EIU),(2016),A Summary of the Liveability Ranking and Overview, https://www.eiu.com/topic/liveability.
 
-Elsawy Ahmed Atef; Ayad, Hany M; Saadallah,Dina,(2019), Assessing livability of residential streets – Case study: El-Attarin, Alexandria, Egypt , Alexandria Engineering Journal,Volume 58(2),pp 745–755.
-Leach, Joanne M; Lee, Susan E; Hunt; Dexter V.L; Rogers, Chris D.F,(2017),Improving city-scale measures of livable sustainability: A study of urban measurement and assessment through application to the city of Birmingham, UK, Cities , Volume 71 (2017),pp. 80–87.
-Mao,Caixia; Koide, Ryu; Brem,Alexander,(2020), Technology foresight for social good: Social implications of technological innovation by 2050 from a Global Expert Survey, Technological Forecasting and Social Change,Volume 153(8),pp.2-13.
-Ming Wey,Wann;You Huang,Jhong,(2018), Urban sustainable transportation planning strategies for livable City's quality of life, Habitat International ,82 (3),pp. 9–27.
-Minkkinen, Matti; Auffermann, Burkhard; Ahokas, Ira, (2019), Six foresight frames: Classifying policy foresight processes in foresight systems according to perceived unpredictability and pursued change, Technological Forecasting & Social Change, 149 (2019),pp 11-26.
-Myers, Dowell,(1988), Building knowledge about quality of life for urban planning,Journal of the American Planning Association, 54 (2019) ,pp.347-358.
-Noordin, Md. Nazari Mohd,(2013),Planning for Liveable Cities,  Organized by JPBW Sabah, 23 (2013) ,pp. 5–13.
-Schubert, Tim; Dziekan,katrin;kiso,Claudia,(2019),Tomorrow’s Cities: Towards livable cities with lower car densities, International Scientific Conference on Mobility and Transport Urban Mobility, Shaping the Future Togethermobil. 41 (2019) ,pp. 260–263.
-Shamsuddin et al ,Shuhana,(2012), Walkable Environment in Increasing the Liveability of a City, Procedia - Social and Behavioral Sciences ,50 ( 2012 ) ,pp.167 – 178.
-Yassin, Hend H,(2019), Livable city: An approach to pedestrianization through tactical urbanism, Alexandria Engineering Journal ,58(2019, pp.251–259.