نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز (نویسنده مسئول)

2 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز

10.22034/gp.2020.10821

چکیده

سطوح زمین طی سالیان اخیر توسط بشر به‌ویژه از طریق شهرسازی، جنگل‌زدایی، کشاورزی و فعالیت‌های دیگر دستخوش تغییرات زیادی شده است. مدل‌های فضایی ابزار بسیار مناسبی برای مدل‌سازی زمانی-مکانی و نشان دادن توسعه شهری و تغییرات کاربری اراضی در آینده می‌باشند که در این پژوهش نیز برای مطالعه این توسعه و تغییرات در محدوده موردمطالعه یعنی شهر پارس‌آباد مغان که در سال‌های اخیر توسعه فیزیکی چشم‌گیری را داشته است، از مدل Markov- Ca که از ترکیب مدل زنجیره مارکوف و سلول‌های خودکار می‌باشد استفاده شده است. تصاویر ماهواره ای مورد استفاده در این پژوهش که نقشه های کاربری اراضی از آن استخراج شده است عبارتند از: تصاویر ماهواره لندست TM سال 1368، لندست ETM+ سال 1381، لندست 8 سنجده OLI سال 1394 می باشند، همچنین ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش نرم افزارهای Arc Gis، Envi 5، Idrisi Selva می‌باشد که کاربری ها به پنج سطوح شامل: سطوح اراضی ساخته شده، سطوح مزارع، سطوح آبی، سطوح اراضی بایر، سطوح اراضی جنگلی و باغات تقسیم شده است. در نهایت اقدام به مدل‌سازی توسعه شهری و تغییرات کاربری اراضی برای سال 1407 شده است که نتایج بیانگر آن است که در طی 13 سال آتی به‌شدت از مساحت کاربری مزارع و بایر اطراف شهر بخصوص قسمت جنوب غربی کاسته شده است. این کاهش مساحت در کاربری مزارع بیشتر در مزارع اطراف و بلافصل محدوده شهر می باشد و اراضی تولید کننده محصولات زراعی که دارای شرایط مناسب برای کشت می باشند به اراضی ساخته شده و مسکونی تبدیل شده‌اند. توسعه شهر نیز در سال های آتی بیشتر در قسمت جنوب غربی شهر صورت خواهد پذیرفت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Spatio-temporal Modeling of urban development,with an emphasis on landuse change by using of Markov-CA Model Case study:parsabad moghan city

نویسندگان [English]

  • Mahdi Moazeni 1
  • Mohammad Reza Pourmohammadi 2

چکیده [English]

Introduction
With the increasing development of human societies, urban societies have also undergone many changes and complexities. This transformation and complexity encompasses all aspects of human life in cities. One of the most important categories in urban development is having a dynamic economy. Parsabad city is one of the a few new cities in Iran that has been created under the influence of this theory and the category of comparative advantage of regions in the second quarter of the present century. The city was established in line with the development plan of the Moghan Plain Civil Enterprise in 1953 and in order to exploit the fertile lands of the plain as a new and fledgling city. Because this development was done rapidly in fertile lands .It is considered the best agricultural lands in the Moghan plain, and with the expansion of the city, the agricultural lands around the city were being reconstruct day by day, causing changes in the landuses The study of physical, economic, social and biological conditions indicates the development of the city and changes in its land use. Since the use of traditional methods to determine urban development and land use changes is very time consuming and costly, so using multi-time satellite images and digital maps and a variety of models can model urban development landuse changes and simulated and examined the relevant implications. The purpose of this research is:

Assess using quantity models in Predicting urban development trends and land use changes.
Assess the future pattern of urban development and land use in Parsabad city.

 Methodology
This research with respect to type of purpose and nature were classified  applied and descriptive-analytical research. The instruments used in this research are Landsat satellite images of TM, ETM +, OLI sensors included in 1989, 2002, June 2015 period. For analysis of images , ENVI 5, IDRISI SELVA, ARC GIS software were used . All classification options in ENVI 5 software are situated in the Classification menu. The unsupervised and supervised classification methods were placed in unsupervised and supervised option. In this study, we used the supervised classification method for classification.
 Results and discussion
In general, the process of simulating urban development and land use changes are categorized in three general stages:
Create a transition matrix using Markov chain analysis
• Create competency maps for each land use class using Multi-Criteria evaluations (MCE) Weighted Linear Combination (WLC)
• Accomplishing the transition matrix from Markov chain analysis and spatial fit maps of land use classes and land use / land cover map for simulation automated cells-based.
To obtain the transition probability matrix, we use the user map which obtained from satellite images from 2002 to 2015. The weighted linear composition and multi-criteria evaluation method were  used to create spatial fit maps for each land use. These criteria was considered in the form of factors and constraints. Factors: distance from water levels, distance from city center, distance from road, distance from constructed lands, landuses, slope to percentage. Limitations of these criteria were e constructed lands, water levels and its 50-meter area.
For simulating the land use map of 2028, the land use map of 2015 has been used. All the simulation steps have been done in IDRISI SELVA software environment using markov-ca model. In 2028, the amount of constructed lands increased by 400 hectares, instead, the use of farm lands decreased by 410 hectares. As presented in figures the greatest decrease and change of landuse in this period related to farm lands, and the barren lands decreased approximately 20 hectares by  Maid, Exploiting from forest and  water land use show a relative increase. By comparing the map of 2015 and the simulated map for 2028, it can be concluded that the development of constructed lands have been unsuitable  to barren and farm land use., Also with the development of constructed lands, the use of ​​farm and barren lands area, especially farms, has been reduced.
 Conclusion
With respect to urban development and land use changes in Parsabad city, it can be concluded that: In response to the first question, the study of land use maps of previous periods showed that during the last 26 years, the area of barren lands and surrounding farms of city has been reduced. This amount of reduction has been more to the benefit of urban land use so that the land use area of urban land has increased to278,567 and 820 hectares in 1989 , 2002 and 2015 periods, respectively. In response to the second question of the research, the main level of land use change in the coming years will take place on the outskirts of the southwestern part of the city, including the residential towns of Fajr, Farhangian; And the future development model of Parsabad city is somewhat out of the scattered state and will be done more on the surrounding agricultural and barren lands and without use inside the city, especially in the southwestern part of the city. It was clear that during the last 26 years, the most changes and urban development has taken place in this part of the city. Agricultural lands in this part of the city gradually become to barren land use and eventually changed to urban landuse; the fact that from 1989 to 2015, the area of ​​the city has been increased by 70 hectares only in this part of the city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • spatio temporal modeling
  • urban development
  • landuse change
  • markov chain
  • Cellular Automata
  • parsabad moghan
-احد نژاد روشتی، محسن؛ زلفی، علی؛ شکری پور، حسین، (1390)، «ارزیابی و پیش‌بینی گسترش فیزیکی شهرها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای چند زمانه و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی شهر اردبیل 1363-1400)»، فصل‌نامه آمایش محیط، شماره 15، 107-124.
-بابایی اقدم، فریدون (1387)، «توسعه فضایی شهر پارس آباد و طرحهای توسعه شهری»، همایش منطقه ای مغان، جغرافیای کهن، کالبد نوین، دانشگاه آزاد اسلامی واحد پارساباد مغان.
-بابایی اقدم، فریدون؛ ابراهیم‌زاده، عیسی، (1391)، «مدل‌سازی تغییرات کاربری اراضی و بایر به سطوح ساخته‌شده در منطقه شهری اردبیل با استفاده از مدل CLUE-S»، نشریه جغرافیا و توسعه، شماره 26،21-34
-بریاسولیس، هلن، (1389)، الگوهای تحلیلی تغییر کاربری زمین: رویکرد نظری و مدلسازی، ترجمه، مجتبی رفعیان، مهران محمودی، انتشارات آذرخش، تهران
-پاپلی یزدی، محمد حسین، رجبی سناجردی، حسین (1385)، «نظریه های شهر و پیرامون»، انتشارات سمت، تهران.
-خاکپور، براتعلی، ولایتی، سعدالله، کیانژاد، سید قاسم (1386)، «الگوی تغییر کاربری اراضی شهر بابل طی سالهای 1362-78»، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 9
-خوش‌گفتار، محمدمهدی؛ طالعی، محمد؛ ملک پور، پیمان، (1389)، «مدل‌سازی زمانی-مکانی رشد شهری: روش مبتنی بر تلفیق Cellular automata و زنجیره مارکوف»، نشریه انجمن سنجش‌ازدور و GIS ایران، سال دوم، شماره 6،17- 34
-زنگنه شهرکی، سعید، کاظم‌زاده، علی، هاشمی دره بادامی سیروس (1393)، «تحلیل زمانی- مکانی گسترش کالبدی شهر مشهد و پایش تغییرات کاربری اراضی اطراف»، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 2، شماره 4، زمستان 1393، 499-483
-عزیز پور، ملکه، (1375)، «توان سنجی محیط طبیعی و توسعه فیزیکی شهر-مطالعه موردی شهر تبریز»، رساله دوره دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما دکتر فرج‌الله محمودی، دانشگاه تربیت مدرس تهران
-قربانی، رسول، تیموری، راضیه، جدیدیان، علیرضا، ترکمن نیا، نعیمه (1394)، «ارزیابی تغییر کاربری اراضی شهری در جهت ناپایداری توسعه شهری (نمونه موردی: باغشهر مراغه طی سال‌های 1380 تا 1390)»، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، سال دهم، شماره 31، تابستان 1394، 27-15
-محمود زاده، حسن، خوش‌روی، قهرمان (1394)، «کاربرد رگرسیون لجستیک در مدل‌سازی توسعه شهری، مطالعه موردی: منطقه شهری بناب»، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری، شماره چهاردهم، بهار 1394، 45-31
-مرکز آمار ایران، (1390)، «سرشماری نفوس و مسکن شهر پارس­آباد»، مرکز آمار ایران
-مشهدی زاده دهاقانی، ناصر، (1373)، «تحلیلی از ویژگی‌های برنامه‌ریزی شهری در ایران»، تهران انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران
-مهندسین مشاور بانیان، (1380)، «طرح جامع شهر پارس­آباد» سازمان مسکن و شهرسازی استان اردبیل
یاسوری، مجید، ویسی، رضا، سبب کار، مژگان، محمدی، مریم (1394)، «بررسی نقش گسترش فیزیکی شهر رشت در ایجاد تغییرات کاربری اراضی حاشیه شهر»، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، سال دهم، شماره 30، بهار 1394، 112-99
-Asami,Yasushi, Sadashiro,Yukio; Ishikawa,Toru, (2009), New frontiers in urban analysis; In honor of atsuyuki okobe, CRC Press, 246.
-Braimoh, A. K. & Onishi, T, (2007), Spatial determinants of urban land use change in Lagos, Nigeria, Land Use Policy, 24(2),pp: 502-515,2007
Dongjie,Guan,Hifeng.li,Takuro,inohae,weici,su,tadashi,nagaie,kazunori,hukao, (2011), Modeling urban land use change by the integration of cellular automaton and Markov model,ecological modelling 222,pp:3761-3772,2011.
-Herold,M.couclelis, H.Clarke, K, (2005),"The role of spatial metrics in The analysis and modeling of urban landuse change",computers environment & urban systems 29, pp:369-399
-Hess,g.r.c, (2001),just what sprawl anyway?www.4.ncuedu/grhess.
-Joker Arsanjani, J. Helbich, M. kainz, W. Darvishi, A, (2012),"integer ation of logistic regression, markov chain and cellular automata models to simulate urban expansion", journal of applied earth observation and geoinformation, jag-529, pp:1-11
-Koomen,Eric; Stillwell,John; Bakema,Aldrik; Scholten,J.Henk (2007) Modelling land-use change: Progress and applications, Springer, 392.
-Lambin, E.F. and A.H. Strahler, (1994), Change-vector analysis: A tool to detect and categorize land-cover change processes using high temporal-resolution satellite data, Remote Sens. Environ48,pp:231-244,1994.
-Lopeza,E,boccoa,g,mendozza,m,duhau,e, (2001),prediction land-cover and land-use change in the urban fringe a case in Morelia city, Mexico, landscape ueban plann 55,pp:271-285,2001.
-Rimal, Bhagawat (2005) Application of remote sensing and GIS, alnd use/land cover change in Kathmandu metropolitan city, Nepal, Journal of theoretical and applied information technology.
-Rizk hegazy, Ibrahim, rashed kaloop, mosbeh, (2015), Monitoring urban growth and land use change detection with GIS and remote sensing techniques in Daqahlia governorate Egypt, international journal of sustainable built environment, 4, 117-124.
-Walker, Robert (2004) Theorizing land-cover and land-use change: the case of tropical deforestation, International regional science review, NO 27.
-white.r,engelen,g, (1993),cellular automata and fractal urban form:a cellular modelling approach to the evolution of urban land-use pattern,environment plan 25,pp:1175-1199,1993