نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار ژئومورفولوژی، گروه آب و هواشناسی و ژئومورفولوژی دانشکده جغرافیا و علوم محیطی دانشگاه حکیم سبزواری
2 دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
3 پژوهشگرپسادکترا ژئومورفولوژی، گروه اقلیم شناسی و ژئومورفولوژی دانشگاه حکیم سبزواری
چکیده
گنبدهای نمکی یکی از پدیده‌های منحصر بفرد ژئومورفولوژیکی می‌باشد که از لحاظ توسعه اقتصادی، زیست محیطی و گردشگری حائز اهمیت هستند و از طرف دیگر نیز به عنوان یک عامل تشدیدکننده موثر در بروز فعالیت تکتونیکی نقش زیادی در رخداد زلزله و همچنین نشست زمین دارد. در این پژوهش به ارزیابی وضعیت فعالیت گنبدهای نمکی منطقه جنوب شرق فارس با استفاده از8 شاخص تکتونیکی پرداخته شده است و سپس با استفاده از روش تداخل‌سنجی راداری، میزان جابجایی عمودی منطقه محاسبه شده است. نهایتاً جهت ارتباط بین میزان فرونشست و افت آب زیرزمینی از روش رگرسیون وزن‌دار فضایی رگرسیون حداقل مربعات استفاده گردید. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر این است که در میزان جابجایی عمودی منطقه علاوه بر حرکت گنبدهای نمکی، عوامل تکتونیکیو فرونشست نیز تاثیرگذار بوده است.نتایج حاصل از روش تداخل سنجی راداری نیز بیانگر جابجایی عمودی منطقه و فعال بودن منطقه از نظر تکتونیکی است. گنبد نمکی S2در بخش غربی محدوده که در محاسبه شاخص ها دارای بالاترین امتیاز حدود (7.4) بوده، همچنین در نتیجه حاصله از طریق تداخل‌سنجی در محدوده بالاآمدگی قرار داشته است، سایر گنبدها اگرچه با توجه به ویژگی خاص خود دارای میزانی بالاآمدگی بوده اند اما عامل برداشت آب زیرزمینی سبب بیشترین میزان فرونشست در گنبدهای S10, S4,S5,S6 گردیده است که حداکثر افت آب زیرزمینی در این گنبدها حدود 70 متر می باشد با مقایسه دو مدل مذکور گویا این مطلب است که مدل GWR با ضریب R2 حدود80%-99% و کمترین خطا001/. و مدل OLS با ضریبR2 حدود 23/0 و خطا07/0 را نشان میدهد و مدل GWR با دقت بالاتر انطباق بین دو پارامتر مذکور را تایید نمود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Spatial analysis of the rate of displacement of salt domes and its relationship with groundwater drops Case study of southeastern Fars
نویسندگان [English]
- mohamadali zanganehasadi 1
- Rahman Zandi 2
- Najmeh shafiei 3
1 Associate Professor of Geomorphology, Department of Climatology and Geomorphology, Faculty of Geography and Environmental Sciences, Hakim Sabzevari University
2 Associate Professor, Department of Physical Geography, Faculty of Geographical Sciences and Planning, University of Isfahan
3 Postdoctoral researcher in Geomorphology, Department of Climatology and Geomorphology, Hakim Sabzevari University
چکیده [English]
Salt domes are one of the unique geomorphological phenomena that are important in terms of economic development, environment and tourism.. It plays a significant role in earthquakes and land subsidence as an effective aggravating factor in tectonic activity. In this study, after identification and morphometry of salt domes in the southeast Fars region using eight tectonic indices, i.e., the activity status of the domes was evaluated. Then using differential radar interferometry, the amount of vertical displacement of the area was calculated. Finally, Geographically Weighted Regression was employed to determine the relationship between subsidence and collapse at salt domes. The results indicate that in addition to the movement of salt domes, tectonic subsidence factors have also been effective in the rate of vertical displacement in the region. The calculation of indices indicates that some salt domes are active, and the results of differential radar interferometry also indicate the region’s vertical displacement and tectonic activity. However, some salt domes, including salt dome S2 in the western part of Fasa township, with a high score in calculating the indices, were also in the range of uplift due to interferometry. Although other salt domes had a degree of uplift due to their unique characteristics, groundwater loss had caused the highest subsidence rate in salt domes S10, S4, S5, and S6.
Therefore, besides the unique characteristics of salt domes, other factors such as subsidence due to groundwater overdraft which are about 70 meters, Comparing the two models, it shows that the GWR model with a coefficient of R2 of about 80% -99% and the lowest error of / 001. And OLS model with R2 coefficient shows about 0.23 and an error 0.07 and GWR model with higher accuracy confirmed the agreement between the two parameters
کلیدواژه‌ها [English]
- Salt Dome
- Tectonic Indices
- Displacement
- GWR and OLS
- Southeast Iran
- افشاری، سمیه؛ آقامحمدی زنجیرآبادی، حسین؛ نوری، محمدرضا (1395)پایش رشد و پیشروی گنبدهای نمکی زمین شناسی به منظور تعیین شدت فعالیت با استفاده از تصاویر SAR مطالعه موردی گنبد نمکی گچین اکتشاف تولید نفت و گاز شماره 138 صص 52-46.
- ثروتی، محمدرضا؛ حمدی، بهاء الدین؛ یزدجردی، کورس؛ ادیت پور، محبوبه (1389)،بررسی مورفولوژی گنبدهای نمکی در جنوب فیروز آباد، فصل نامه جغرافیا طبیعی، سال ،3شماره ،7صص 15-3
- شفیعی، نجمه، گلی مختاری، لیلا، امیراحمدی، ابوالقاسم، زندی، رحمان،(1398)، بررسی فرونشست آبخوان نورآباد با استفاده از روش تداخل سنجی راداری، نشریه پژوهش های کمی ژئومورفولوژی،شماره10، 25-43
- شفیعی، نجمه، گلی مختاری، لیلا، امیراحمدی، ابوالقاسم، زندی، رحمان،(1400)، تحلیل فضایی فرونشست زمین و افت آب زیرزمینی با استفاده از مدل (GWR)، مطالعه موردی: آبخوان نورآباد ممسنی)، جغرافیا و برنامه ریزی، دوره 25، شماره 76 ، تیر 1400، صفحه 159-171.
- قاسمی افشان, ثروتی محمدرضا, بهرامی شهرام*, رحیم زاده بهمن(1399)، ارزیابی میزان فعالیت گنبدهای نمکی منطقه لارستان با استفاده از شاخص های تکتونیکی و روش سری زمانی SBAS، پژوهش های ژئومورفولوژی کمی، دوره 4، شماره 8، صص220-207.
- میربندرآبادی، مجتبی، المدرسی، علی،(1398) بررسی دینامیسم فعال گنبد نمکی جاشک با استفاده از تصاویر Ascending و تداخل سنجی سری زمانی راداری در باند C، دومین همایش ملی کاربرد مدل های پیشرفته تحلیل فضایی(سنجش از دور و GIS) در آمایش سرزمین.
- مهرابی علی, پورخسروانی محسن, محبی امیرتکین(1398)، ارزیابی نقش تکتونیک در برونزد گنبدهای نمکی منطقه زاگرس، پژوهش های ژئومورفولوژی کمی دوره 8 , شماره 3 ; از صص 165-182 .
- مهرابی، علی،(1398)، بررسی تأثیر شرایط آب و هوایی مختلف بر تحرک توده های نمکی با استفاده از روش تداخل سنجی سری زمانی تصاویر ASAR (مطالعه موردی: گنبدنمکی شاه غیب لارستان)پژوهش های جغرافیای طبیعی دوره 51 شماره 3، صص528-513.
- Bahrami, S., 2013. Tectonic controls on the morphometry of alluvial fans around Danehkhoshk
anticline, Zagros, Iran. Geomorphology 180–181, 217–230. - Berberian, M. 1995. Master blind thrust faults hidden under the Zagros folds: active basement
tectonics and surface morphometrics, Tectonophysics, 241:193-224. - Colón C, Webb AAG, Lasserre C, Doin M-P, Renard F, Lohman R, Li J, Baudoin PF. 2016. The
variety of subaerial active salt deformations in the Kuqa fold-thrust belt (China) constrained by
Earth and Planetary Science Letters, 450: 83-95 - Deh Bozorgi, M. Pour kermani, M. Arian, M. Matkan, A. A. Motamedi, H. Hosseini A. 2010.
Quantitative Analysis of Relative Tectonic Activity in The Sarvestan Area, Geomorphology 121. - Devi, R. K. M., Bhakuni, S. S., Kumar Bora, P. 2011. Tectonic implication of drainage set-up in
the Sub-Himalaya: A case study of Papumpare district, Arunachal Himalaya, India. - El Hamdouni, R., Irigaray, C., Fernandez, T., Chacón, J., Keller, E.A., 2007. Assessment of relative active tectonics, southwest border of Sierra Nevada (southern Spain). Geomorphology 96, 150–173.
- Furuya , M., Mueller, K., Wahr, J. 2007. Active salt tectonics in the Needles District, Canyonlands (Utah) as detected by interferometric synthetic aperture radar and point target analysis: 1992–2002, Geodesy and Gravity/Tectonophysics, First published: 26 June 2007.
- Guarnieri, P., Pirrotta, C., 2008. The Response of Drainage Basins to the Late Quaternary
Tectonics in the Sicilian Side of the Messina Strait (NE Sicily). Geomorphology, 95, pp. 260- 273. - Hu, J.; Ding, X.; Zhang, L.; Sun, Q.; Li, Z.; Zhu, J. and Lu, Z. (2017). Estimation of 3-D surface
displacement based on inSAR and deformation modeling, IEEE Transaction on Geoscience and
Remote sensing, 55(4): 2007-2016. - Jenyon, M. K. 1986. Salt Tectonics, Elsevier.
- Jordan, G. 2007. Adaptive smoothing ofvalleys in DEMs using TIN interpolation from ridgeline
elevation: An application to morphotectonic aspect analysis. Computers & Geosciences, 33 ,
573-585. - Keller, E.A., Pinter, N. 2002. Active Tectonics: Earthquakes, Uplift, and Landscape (2ndEd.),
Prentice Hall, New Jersey. - Kent, P. E . 1987. in Dynamical Geology of Salt and Related Structures, Ed by Lerche. I and O'Brien J.J, pp; 3-37.
- Mayer, L. 1986. Tectonic geomorphology of escarpments and mountain fronts. In: Wallace, r.e
- Tobler, W.R, 1970, A Computer movie simulating urban growth in the Detroit region, Economic Geography, 46(2): 234-24.
- Zebker, H. A., )2000(. “Studying the earth with interferometric radar.” Computing in Science and Engineering, Vol. 2(3), pp. 52-60.
)