نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• شیفته بدرآذر ¹
• کریم حسن زاده دلیر ²
• علی آذر ³

¹ دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران

² استاد گروه جغرافیا و شهرسازی، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران

³ عضو هئیت علمی گروه شهرسازی و معماری، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران

چکیده

یک جامعه تاب آور قادر است که به تغییرات یا تنش ها به روش مثبتی واکنش نشان بدهد وقادر است که کارکرد اصلی خود را به عنوان یک جامعه با وجود تنش ها حفظ کند.مخاطرات طبیعی یکی از اصلی ترین مخاطراتی هستند که جوامع بشری را تهدید کرده تاب آوری انان را تحت الشعاع قرار می دهند. در این میان زلزله یکی از مهم ترین بلایای طبیعی است. زلزله ها اساسا به عنوان پدیده های غیر قابل کنترل در نظر گرفته می شوند. به طور متوسط هر ساله 27 زلزله خسارت بار در جهان رخ می دهد که طی آنها 19 هزار نفر تلف و 36 هزار نفر بی خانمان می شوند. در این میان گستره جغرافیائی کشور ایران از جمله مناطق حادثه خیز است که بسیاری از بلایای طبیعی مانند زمین لرزه ، سیل، طوفان، خشکسالی، فعالیت های آتش نشانی و بیابان زایی نمونه هایی از آن می باشد که همه ساله وقوع این حوادث موجب خسارت های جانی و مالی فراوان می شود در این میان شهر تبریز یکی از شهرهای بزرگ و مهم ایران است که در جایگاه پهنه با خطر بسیار بالا قرار دارد مجاورت با گسل تبریز و دارا بودن جمعیتی بالغ بر 1558693 نفر و وجود سرمایه های عظیم انسانی، فرهنگی و تاریخی شهر تبریز را به عنوان خطرناک ترین شهر از نظر خطر زمین لرزه معرفی می کند و بر این اساس گسل تبریز خطرناک ترین گسل کشور به حساب می آید.

تازه های تحقیق

با توجه به حجم وسیع تخریبی که بوسیله زلزله بوجود می آید همواره مقابله با خطرات ناشی از آن و یا حداقل کاهش اثرات مخرب ان یکی از مهمترین دغدغه های متولیان مدیریت شهری بوده است و لذا برنامه ریزی و تصمیم گیری در این خصوص برای توسعه ایمن شهر حیاتی است. یکی از مهمترین راهبردها در این زمینه برنامه ریزی در جهت افزایش تاب آوری شهرها و شهروندان در مقابل آسیب های وارده از زلزله است. شناسایی عوامل موثر بر تاب آوری شهر در مقابل زلزله یکی از مهمترین و ضروری ترین اقدامات اولیه در خصوص افزایش تاب آوری است ولی آنچه بیش از پیش باید مورد توجه قرار گیرد پیچیدگی سیستم های شهری و عدم قطعیت های موجود در روابط این سیستم پیچیده است. برای مقابله با این عدم قطعیت ها باید از هرگونه برنامه ریزی با نگاه به گذشته پرهیز کرد و از رویکردهایی مبتنی بر نگاه به آینده (آینده پژوهی) جهت شناسایی روابط و شاخص های احتمالی استفاده کرد. در این میان شهر تبریز یکی از شهرهای بزرگ و مهم ایران است که در جایگاه پهنه با خطر بسیار بالا قرار دارد مجاورت با گسل های فعال شمالی تبریز از یک سو و گسترش بر روی کانون های قبلی زلزله در بخش های شمال شرقی (منطقه باغمیشه) همراه با استقرار بخش اعظم جمعیتی شهر در این مناطق این شهر ها به یکی از آسیب پذیرترین شهرهای ایران تبدیل کرده است.  در این راستا مهمترین هدف این مقاله ارزیابی  سناریوهای محتمل تاب آوری شهر تبریز در برابر زمین لرزه احتمالی است ، روش تحقیق بر مبنای روش ها و مدل های رایج در آینده پژوهی است .نتایج این تحقیق نشان می دهد از بین  2863 سناریو کشف شده 5 سناریو به عنوان سناریو با احتمال قوی انتخاب شد. . در بین سناریوهای قوی نیز  سناریوهای دوم و پنجم  به دلیل بالا بودن درجه مطلوبیت جزء برترین سناریوها مشخص گردید. و نیز در بین عوامل پیشران و کلیدی استخراج شده، میزان خسارت و درامد دارای بحرانی ترین وضعیت را جهت توسعه آینده تاب‌آوری تبریز دارا می‌باشد. و حاشیه‌نشینی  و نقشه پهنه‌بندی خطر  ، دارای شرایط بهینه  در رابطه با وضعیت‌های محتمل می‌باشد. 

کلیدواژه‌ها

• تاب آوری
• زلزله
• سناریوسازی
• کلانشهر تبریز

10.22034/gp.2022.51770.3011

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Earthguake Resilience Scenarios in Iranian MetropolisesUsing Futurology Approach(Case study:Tabriz Metropolis)

نویسندگان [English]

• Shifteh Badrazar ¹
• karim Hossinzadeh dalir ²
• Ali Azar ³

¹ PhD student in geography and urban planning, Marand Branch, Islamic Azad University, Marand, Iran

² Professor of Department of Geography and Urban Planning, Marand Branch, Islamic Azad University, Marand, Iran

³ Academic Member of the Department of Urban Planning and Architecture, Maragheh Branch, Islamic Azad University, Maragheh, Iran

چکیده [English]

‏A resilient society is able to respond positively to changes or tensions and is able to maintain its core function as a society despite tensions. Natural hazards are one of the main threats to human societies. They overshadow their resilience. Earthquake is one of the most important natural disasters. Earthquakes are basically considered as uncontrollable phenomena. On average, there are 27 catastrophic earthquakes in the world every year, during which 19,000 people die and 36,000 people become homeless.Among these, the geographical area of ​​Iran is one of the accident-prone areas where many natural disasters such as earthquakes, floods, storms, droughts, firefighting activities and desertification are examples of which occur every year. In the meantime, the city of Tabriz is one of the largest and most important cities in Iran, which is located in a very high risk area, adjacent to the Tabriz fault and having a population of 1558693 people and the existence of huge human, cultural and History introduces Tabriz as the most dangerous city in terms of earthquake riskAccordingly, Tabriz fault is the most dangerous fault in the country

کلیدواژه‌ها [English]

• earth
• future
• scenario
• quake