نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیارگروه شهرسازی دانشکده هنرو معماری دانشگاه گیلان ،رشت،ایران

2 کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری دانشکده هنر ومعماری دانشگاه پیام نور تهران ایران

10.22034/gp.2022.52253.3018

چکیده

گردشگری سالمندان به دلیل قابلیت و مزیت های رقابتی از توجه زیادی برخوردار است. شهر قم دومین مرکز زیارتی کشور بعد از شهر مشهد در سطح ملی است، بازار بالقوه ای که با برطرف کردن موانع سفر برای سالمندان می توان از مزیت رقابتی آن در عرصه جذب گردشگر سالمندان استفاده کرد.

هدف این پژوهش ارائه چارچوبی برای شناسایی تأثیرات مستقیم و غیر مستقیم موانع مؤثر بر عدم توسعه گردشگری سالمندان در شهر قم است. موانع توسعه گردشگری سالمندی در چهاربخش اصلی یعنی موانع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، مدیریتی و سازمانی، نگرش دولتی دسته بندی شدند. نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی توصیفی– تحلیلی است. برای جمع آوری داده ها از روش پیمایشی و کتابخانه ای استفاده شده. جامعه آماری شامل گردشگران سالمند و کارشناسان و متخصصان حوزه گردشگری است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج حاکی از آن است که چهار عامل مورد بررسی بر عدم توسعه گردشگری سالمند اثر مثبتی دارند. نتایج آزمون T نیز نشان داد که همه موانع در سطح معناداری 0/05، بالاتر از میانگین معیار هستند و در این میان بالاترین میانگین به موانع اقتصادی (5/17) و موانع مدیریتی و سازمانی (2/10) کمترین میانگین را به خود اختصاص داده است. اثرگذارترین عامل بر عدم توسعه گردشگری سالمند، موانع اقتصادی است (با ضریب بتای0/643) که 52 درصد از واریانس عدم توسعه گردشگری سالمند را تبیین می نماید. ضریب تولرانس 0/923 نیز حاکی از آن است که موانع اقتصادی پیش بینی کننده قوی و ملاک است.

تازه های تحقیق

گردشگری سالمندان به دلیل قابلیت و مزیت های رقابتی از توجه زیادی برخوردار است. شهر قم دومین مرکز زیارتی کشور بعد از شهر مشهد در سطح ملی است، بازار بالقوه ای که با برطرف کردن موانع سفر برای سالمندان می­توان از مزیت رقابتی آن در عرصه جذب گردشگر سالمندان استفاده کرد. هدف این پژوهش ارائه چارچوبی برای شناسایی تأثیرات مستقیم و غیر مستقیم موانع مؤثر بر عدم توسعه گردشگری سالمندان در شهر قم است. موانع توسعه گردشگری سالمندی در چهاربخش اصلی یعنی موانع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، مدیریتی و سازمانی، نگرش دولتی دسته بندی شدند. نوع تحقیق کاربردی و روش بررسی توصیفی– تحلیلی است. برای جمع آوری داده ها از روش پیمایشی و کتابخانه ای استفاده شده. جامعه آماری شامل گردشگران سالمند و کارشناسان و متخصصان حوزه گردشگری است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج حاکی از آن است که چهار عامل مورد بررسی بر عدم توسعه گردشگری سالمند اثر مثبتی دارند. نتایج آزمون T نیز نشان داد که همه موانع در سطح معناداری 05/0، بالاتر از میانگین معیار هستند و در این میان بالاترین میانگین به موانع اقتصادی (17/5) و موانع مدیریتی و سازمانی (10/2) کمترین میانگین را به خود اختصاص داده است. اثرگذارترین عامل بر عدم توسعه گردشگری سالمند، موانع اقتصادی است (با ضریب بتای 643/0) که 52 درصد از واریانس عدم توسعه گردشگری سالمند را تبیین می نماید. ضریب تولرانس 923/0 نیز حاکی از آن است که موانع اقتصادی پیش بینی کننده قوی و ملاک است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating Barriers to the Development of Senior Tourism Activities (Case Study of Qom City)

نویسندگان [English]

  • ESMAEiL nasiri hendehkhaleh 1
  • Seyedeh Yasaman Mohagheghpour 2

1 Associate Professor, Department of Urban Planning, ،faculty of Art and Architecture ، University of Guilan, Rasht, Iran

2 Master in urban planning, Faculty of Art and Architecture, Payam Noor University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Senior tourism is receiving a lot of attention due to its capabilities and competitive advantages. Qom city is the second largest pilgrimage center in the country in national level, a potential market that can use its competitive advantage in attracting senior tourists by removing barriers of seniors’ travel.

The purpose of this study is to provide a framework for identifying the direct and indirect impacts of barriers affecting the development of senior tourism in Qom city. The barriers to senior tourism development are classified into four main sectors of economic, social and cultural, managerial and organizational, government attitudes. This research is an applied research and the method is descriptive-analytical. Survey and library methods were used for data collection. The statistical population of the study consists of senior tourists and experts in tourism.

Data analysis was performed using SPSS software. The results indicated that four factors have a positive effect on the lack of development of senior tourism. The results of T-test also showed that all barriers were higher than the criterion level at the significant level of 0.05 and the highest mean is allocated to economic barriers (5.17) and lowest mean to managerial and organizational barriers (2.10). The most influential factor on the lack of development of senior tourism is economic barriers (with beta coefficient of 0.643) which explains 52% of the variance of senior tourism lack of development. The Tolerance coefficient of 0.923 also indicates that economic barriers are strong predictor and criterion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Senior tourism
  • Tourism activities
  • Qom city
  • Barriers to tourism development
ابراهیم زاده، عیسی، کاظمی زاده، شمس الله و اسکندری ثانی، محمد (1390). «برنامه ریزی استراتژیک توسعه گردشگری با تأکید بر گردشگری مذهبی (مطالعه موردی شهر قم)». پژوهش های جغرافیای انسانی. 76. 141-115.
اسعدی، میر محمدی، رحیم زاده ترابی، نگار، احمدخانی، مسعود (1395). «راهکارهای توسعه گردشگری سالمندی با رویکرد تک نیک مدل سازی ساختاری تفسیری در استان یزد». فصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری. 4 (7). 104-83.
اسعدی، میرمحمدی، برومندزاده، یاسمین و مالکی نژاد، آسیه (1396). «بررسی تحلیل توسعه گردشگری سالمندی با رویکرد نگاشت شناختی (مورد مطالعه: استان یزد)». مجله برنامه ریزی و توسعه گردشگری. سال ششم. 22. 96-77.
بابانژاد، باقر (1393). «نقش استراتژیک حمل و نقل عمومی در جذب گردشگر سالمند». مقاله چاپ شده در اولین کنفرانس ملی جغرافیا، گردشگری و توسعه پایدار. تهران.
پازکی، معصومه (1401). نقش پیشران­های انسانی کارآفرینی گردشگری در توسعه پایدار روستایی (مطالعه موردی: روستاهای دهستان فیلستان). نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی. 26(79). 61-77.
تبریزی، نازنین، نوذراصل، سهند، نقوی، مریم و اساعیلی، مجید (1397). «سنجش نگرش گردشگری سالمند به شهر مشهد از نظر شاخص های شهر دوستدار سالمند». مجله گردشگری شهری. 5 (3). 99-83.
تقوایی، مسعود، جانعلی پور، شیدا، شفیعی، مرجان (1401). توسعه گردشگری خلاق با تأکید بر جاذبه های گردشگری (مطالعه موردی: شهر اصفهان). نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی. 26(79). 93-113.
صمدی، محمد (1396). «سنجش سطح خدمات گردشگری با شاخص جذابیت گردشگر مذهبی، مورد مطالعه استان قم». پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت اماکن متبرکه مذهبی. مؤسسه آموزش عالی طلوع مهر.
عزیزی، زین الحاجلو، امینی، ابوالقاسم و صادق تبریزی، جعفر (1394). «پیامدهای سالمندی جمعیت در ایران، تأکید بر چالش روزافزون نظام سلامت». مجله تصویری سلامت. 6 (1). 63-54.
قائمی خرق، سیدمحسن (1401)، حقوق گردشگری مذهبی با تأکید بر حقوق سالمند به مشابه زائر بقیع، پژوهشنامه حج و زیارت، شماره 3، صص 61-94.
کلانتری، فریبا (1390)، تئوری های مختلف درباره سالمندان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران.
مدبر خاک نژاد، علی، حسین زاده دلیر، کریم، عزت پناه، بختیار (1400). ارزیابی پیشران‌های مدیریتی تأثیرگذار بر توسعه‌ی گردشگری تاریخی-فرهنگی (مطالعه موردی: شهر تبریز). نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی. 25(77). 219-230.
مرکز آمار ایران (1390)، نتایج تفضیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور.
مهدوی، شیرین، عماد زاده، مصطفی و انصاری، آذرنوش (1393). «راهبردهای توسعه گردشگری سالمندی براساس رهیافت بخش بندی بازار». اولین همایش بین المللی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران. مشهد.
میرزایی، محمد (1384)، جمعیت و توسعه با تأکید برایران (ده مقاله) تهران: مرکز مطالعات و پژوهش های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه.
مهدوی، شیرین، عماد زاده، مصطفی و انصاری، آذرنوش (1397). «شناسایی و پیش بینی بازار گردشگران سالمند بر مبنای ارزش های مورد انتظار». فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری. 13 (44). 39-79.
مهندسین مشاور باوند (1390)، مطالعات طرح تفضیلی بخش مرکزی شهر قم.
نصیری­هنده­خاله، اسماعیل (1399)، تأثیر کیفیت رفتار جامعه میزبان بر رضایت و وفاداری گردشگران (مطالعه موردی: مجتمع تفریحی بام سبز لاهیجان)، فصلنامه گردشگری شهری شماره 2، صص 126-113.