نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• نفیسه فقیه سبزواری ¹
• آزیتا فراشی ²

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد علوم و مهندسی محیط زیست- دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد

² دانشیارگروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

امروزه از تغییرات اقلیمی به همراه تخریب زیستگاه به عنوان مهمترین عوامل تهدید‌‌کننده حیات ‌وحش یاد می‌شود. از این رو داشتن اطلاعات صحیح از نیاز‌های اکولوژیک و زیستگاه هر گونه زمینه را برای حفاظت از گونه‌ها در برابر این تغییرات فراهم می‌کند و تعیین مهمترین عوامل در جلب نظر گونه‌ها و تهیه نقشه‌های مطلوبیت زیستگاه می‌تواند اقدامی در جهت حفاظت از گونه‌ها باشد. در ایران بعد از پلنگ و یوزپلنگ کاراکال سومین گربه سان موجود است که نقش کلیدی در کنترل جمعیت جوندگان دارد و زیستگاه‌های آن بیشتر در مناطق خشک قرار گرفته‌‌است. بر همین اساس در این پژوهش، به بررسی تاثیرات تغییر اقلیم بر زیستگاه‌‌های کاراکال و نیز نحوه پراکنش این گونه تحت دو سناریوی اقلیمی RCP2.6 و RCP8.5 در دوره زمانی 2061 تا 2080 در ایران با استفاده از روش حداکثر آنتروپی پرداخته شد. در این مطالعه از چهار دسته متغیر محیطی شامل: متغیر‌‌های اقلیمی، توپوگرافی، کاربری اراضی و پوشش زمین که در مجموع 32 متغیر برای زمان حال و 14 متغیر برای آینده استفاده شده‌‎است. نتایج نشان داد که متغیر‌‌های فاصله از مناطق حفاظتی، شن‌زارها، مناطق جنگلی متراکم، بیشترین تاثیر را در انتخاب زیستگاه مطلوب برای گونه کاراکال در زمان حال داشته و متغیر‌‌های میانگین دمای گرم‌ترین فصل سال و میانگین ارتفاع از سطح دریا تحت دو سناریوی آینده بیشترین تاثیر را در انتخاب زیستگاه توسط گونه خواهند‌‌داشت. همچنین بررسی‌ نقشه‌‌های مطلوبیت زیستگاه کاراکال نشان داد که هم ‌اکنون این گونه تنها 2/13درصد از زیستگاه‌‌های ایران را به خود اختصاص داده‌‌است که با شبکه حفاظتی کنونی تنها 2/48 درصد همپوشانی دارد این در حالی است که این میزان زیستگاه مطلوب گونه در آینده تحت سناریو‌‌های RCP2.6 و RCP8.5 به ترتیب به 9/30 و 4/27 خواهد‌‌رسید و از میزان همپوشانی آن با شبکه حفاظتی کنونی تا حدود 66 درصد کاسته و به مقدار 8/17 درصد همپوشانی خواهد رسید.

تازه های تحقیق

امروزه از تغییرات اقلیمی به­همراه تخریب زیستگاه به عنوان مهم­ترین عوامل تهدید‌‌کننده حیات­‌وحش یاد می‌شود. از این ‌رو، داشتن اطلاعات صحیح از نیاز‌های اکولوژیکی و زیستگاه هر گونه، زمینه را برای حفاظت از گونه‌ها در برابر این تغییرات فراهم می‌کند. تعیین مهم­ترین عوامل در جلب نظر گونه‌ها، به همراه تهیه نقشه‌های مطلوبیت زیستگاه می‌تواند اقدامی در راستای حفاظت از گونه‌ها باشد. در ایران بعد از پلنگ و یوزپلنگ کاراکال سومین گربه­سان موجود است که نقش کلیدی در کنترل جمعیت جوندگان دارد و زیستگاه‌های آن بیشتر در مناطق خشک قرار گرفته ‌‌است. بر همین اساس در این پژوهش، با استفاده از روش حداکثر آنتروپی به بررسی تأثیرات تغییر اقلیم بر میزان مطلوبیت زیستگاه‌‌های کاراکال و نیز تأثیر آن بر نحوه پراکنش این گونه در زمان حال، تحت دو سناریوی اقلیمی RCP2.6 و RCP8.5 در دوره زمانی 2061 تا 2080 در ایران پرداخته شد. در این مطالعه از 4 دسته متغیر محیطی شامل: متغیر‌‌های اقلیمی، توپوگرافی، کاربری اراضی و پوشش زمین استفاده شد که در مجموع 32 متغیر برای زمان حال و 14 متغیر برای زمان آینده را تشکیل داده است. نتایج نشان داد که در بخش تأثیر اهمیت متغیرها در انتخاب زیستگاه توسط گونه، متغیر‌‌های فاصله از مناطق حفاظتی، شنزارها و مناطق جنگلی متراکم بیش­ترین تأثیر را در انتخاب زیستگاه مطلوب برای کاراکال در زمان حال داشته و متغیر‌‌های میانگین دمای گرم‌ترین فصل سال و میانگین ارتفاع از سطح دریا تحت دو سناریوی آینده بیش­ترین تأثیر را در انتخاب زیستگاه توسط گونه خواهند ‌‌داشت. همچنین نتایج حاصل از بررسی‌ سطح مطلوبیت زیستگاه‌های کاراکال نشان داد که هم­اکنون 2/13 درصد از زیستگاه‌‌های ایران مطلوبیت کافی برای زیست گونه داشته که این میزان با شبکه حفاظتی کنونی 2/48 درصد هم­پوشانی دارد این در حالی است که سطح زیستگاه مطلوب گونه در آینده تحت سناریو‌‌های RCP2.6 و RCP8.5 به ترتیب به 9/30 و 4/27 خواهد‌‌ رسید و از میزان هم­پوشانی آن با شبکه حفاظتی کنونی تا حدود 66 درصد کاسته و به مقدار 8/17 درصد هم­پوشانی خواهد رسید.

کلیدواژه‌ها

• ارزیابی زیستگاه
• تغییر اقلیم
• مدلسازی زیستگاه
• MaxEnt

10.22034/gp.2022.52676.3030

موضوعات

• آب و هواشناسی

عنوان مقاله [English]

Modeling the suitability of Caracal habitat (Caracal caracal, Schreber, 1776) using MaxEnt model in the future climate of Iran

نویسندگان [English]

• Nafise faghih sabzevari ¹
• azita farashi ²

¹ Master of Environmental Sciences and Engineering - Faculty of Natural Resources and Environment, Ferdowsi University of Mashha

² Associate Professor, Department of Environment, Faculty of natural resources and environment, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Today, climate change and habitat loss are the biggest threats to wildlife. Therefore, accurate information on ecology and habitat requirements conserve species from these changes and identifying the most important factors to attract species and the development of habitat suitability maps can be considered a species protection process. After leopards and cheetahs, Caracal is the third biggest member of the cat family (Felidae) in Iran that has a key role in controlling of rodent populations and its habitat is mostly in arid areas. Accordingly, the aim of this study is to consider the effects of climate change on Caracal habitats and the distribution of the species under two climate scenarios RCP2.6 and RCP8.5 in the period of 2061 to 2080 in Iran by using the maximum entropy method. In this study, four groups of environmental variables are used: climat, topography, land cover, and land use. The results showed that distance from the conservation network, distance from sand dunes, and distance from dense forest areas had the greatest impact on the selection of suitable habitat for the Caracal at the present time and for the future time, the variables of mean temperature of warmest quarter and elevation had the highest importance on the distribution of Caracal. In addition, the study of Caracal's habitat suitability maps revealed that these species currently occupy only 13.2% of Iran, which have only 48.2% overlap with the current conservation network. While, in the future, the desired habitat rate of the species under the scenarios of RCP2.6 and RCP8.5 will be reached 30.9 and 27.4, respectively, and the amount of overlap with the current protected network will be reduced to about 66%, and the amount of overlap will have arrived at 17.8%.

کلیدواژه‌ها [English]

• Climate Change
• Habitat Modeling
• Habitat assessment
• MaxEnt