نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه تبریز

2 دانشجوی کارشناسی ارشد

3 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد تبریز

10.22034/gp.2022.52492.3026

چکیده

امروزه اشتغال یکی از مهمترین شاخص های توسعه در کشور به شمار می رود. تجزیه و تحلیل روند اشتغال و ساختار آن در سطح کشور و مناطق مختلف آن مستلزم شناخت دقیق استعدادها و توان بالقوه ی بخشها و ترکیب آن در مناطق است،تا بتوان برنامه ریزی و اشتغالزایی متوازن و متعادلی را در هر یک از بخشها و مناطق محقق ساخت. این تحقیق به لحاظ روش توصیفی- تحلیلی بوده و با هدف تحلیل الگوی فضایی توزیع شاغلان بخش های عمومی و خصوصی در شهرستان های ایران صورت گرفته است.جامعه آماری شامل397 شهرستان کشور ایران است که آمار و اطلاعات آن از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 استخراج شده است.در این راستا پس از جمع آوری داده ها و بررسی های نظری شاغلین بخش های عمومی و خصوصی از بین مدلها و تکنیک های مورد برّرسی برای تحلیل فضایی، مدل همبستگی خودکار فضایی مبتنی بر شاخص Morans Iو مدلSpatial Statistics Tools، تحلیل لکه های داغ(Hot Spot Analysis With Rending) استفاده شده است. در پردازش و تحلیل داده ها و اطلاعات و نمایش نتایج از سیستم اطّلاعات جغرافیایی (GIS)استفاده شده است.نتایج تحلیل MoransI حاکی از آن است که الگوی توزیع شاغلین بخش های عمومی و خصوصی شهرستان های ایران،الگوی خوشه ای و به صورت متمرکز می باشد و اشتغال به صورت متعادل و یکنواخت در منطقه مورد مطالعه توزیع نشده است. همچنین در تجزیه و تحلیل لکه های داغ توزیع اشتغال بخش های عمومی و خصوصی مشاهده شد که بیشترین تجمع فضایی اشتغال)لکه های داغ( در تهران و شعاع تقریبا300 کیلومتری تهران متمرکز شده است(هر چند خود تهران باسطح اطمینان 95% متراکم است) و بقیه شهرستانها از توزیع متعادل تری برخوردارند و تمرکز مشاهده نمی شود.

تازه های تحقیق

امروزه اشتغال یکی از مهمترین شاخص های توسعه در کشور به شمار می رود. تجزیه و تحلیل روند اشتغال و ساختار آن در سطح کشور و مناطق مختلف آن مستلزم شناخت دقیق استعدادها و توان بالقوة بخشها و ترکیب آن در مناطق است، تا بتوان برنامه ­ریزی و اشتغالزایی متوازن و متعادلی را در هر یک از بخشها و مناطق محقق ساخت. این تحقیق به لحاظ روش توصیفی- تحلیلی بوده و با هدف تحلیل الگوی فضایی توزیع شاغلان بخش­های عمومی و خصوصی در شهرستان­های ایران صورت گرفته است. جامعة آماری شامل 397 شهرستان کشور ایران است که آمار و اطلاعات آن از سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 استخراج شده است. در این راستا پس از جمع آوری داده­ها و بررسی­های نظری شاغلین بخش های عمومی و خصوصی از بین مدلها و تکنیک­های مورد برّرسی برای تحلیل فضایی، مدل همبستگی خودکار فضایی مبتنی بر شاخص Morans I و مدلSpatial Statistics Tools ، تحلیل لکه­های داغ (Hot Spot Analysis With Rending) استفاده شده است. در پردازش و تحلیل داده­ها و اطلاعات و نمایش نتایج از سیستم اطّلاعات جغرافیایی (GIS)استفاده شده است. نتایج تحلیل MoransI حاکی از آن است که الگوی توزیع شاغلین بخش­های عمومی و خصوصی شهرستان­های ایران ، الگوی خوشه ای و به صورت متمرکز می باشد و اشتغال به صورت متعادل و یکنواخت در منطقة مورد مطالعه توزیع نشده است. همچنین در تجزیه و تحلیل لکه­های داغ توزیع اشتغال بخش­های عمومی و خصوصی مشاهده شد که بیشترین تجمع فضایی اشتغال)لکه های داغ( در تهران و شعاع تقریبا300 کیلومتری تهران متمرکز شده است (هر چند خود تهران با سطح اطمینان 95% متراکم است) و بقیة شهرستانها از توزیع متعادل تری برخوردارند و تمرکز مشاهده نمی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Spatial Distribution Pattern of Public and Private Sector Employees in the Iranian Townships

نویسندگان [English]

  • Mohsen Aghayari Hir 1
  • masoumeh alirezaei 2
  • Ali Zarei 3

1 Assistant Professor of Geography and Rural Planning, University of Tabriz

2 دانشجو

3 Ph. D. Student

چکیده [English]

Today employment is one of the most important indicators of development in the countries. The analysis of the employment process and its structure across the country and its various areas requires accurate knowledge of the potentialities and their composition in the areas , to create balanced planning and employment in each area. This research is descriptive-analytic and aims to analyze the spatial distribution pattern of public and private sector employees in Iranian Townships. The statistical population consists of 397 Township all over of Iran, whose statistics and data were from the general census of population and housing in 2016. In this regard, after collecting the data and theoretical studies of public and private sector employees, the spatial automation correlation model based on the Moran's I index and Spatial Statistics Tools used for spatial and Hot Spot Analysis with Rending. The results of data analysis indicate that the distribution patterns of public and private sector employees in the Iranian Townships is clustered (was not distributed uniformly in the different Townships). Also, according to the analysis of Hot Spots, the distribution of employees in the public and private sectors was observed, with the highest in Tehran and centralized in a radius of approximately 300 km from it (although Tehran itself is confined with a 95% confidence level), and the rest of the Townships have more balanced distributions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial analysis
  • Employment
  • Distribution pattern
  • Townships of Iran
امینی، علیرضا.(1396).تحلیل اجمالی وضعیت بازار کار فارغ التحصیلان دانشگاهی و ارائة اقدامات و راهکارهای لازم برای افزایش اشتغال پذیری آنها، معاونت امور اقتصادی و هماهنگی سازمان برنامه و بودجه، انتشارات دفتر امور اقتصاد کلان، گزارش 121- 8.
اکبری،محمود.(1401). سنجش توسعه پایدار اجتماعی در کلانشهرهای ایران با استفاده از تکنیک­های ایداس و میرکا ، نشریة علمی جغرافیا و برنامه­ریزی، سال بیست و ششم ، شماره 79 ، بهار، صص 59-39.
اسمعیل پور، نجما ، دستا، فرزانه ، ایرجی، سمانه.)1394)، تحلیل توزیع فضایی کتابخانه‌های عمومی سطح شهر یزد، نشریة جغرافیا و برنامه­ریزی ، گروه شهرسازی دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد، 19(52)، 24-1
توسلی، غلام عباس. (1375). جامعه شناسی کار و شغل، انتشارات سمت، تهران.
پاسبان، فاطمه .( 1385).عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر اشتغال زنان روستایی ایران. )1347تا  1383 (، اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال چهاردهم، شماره 53 .
جوانشیری، مهدی، شایان،حمید.(1396). تحلیل فضایی مزیت نسبی اشتغال درگروه­های عمدة شغلی استان­های کشور طی سال­های 85  و90، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه ای، سال 7 ، شمارۀ پیاپی 27، پاییز،صص20- 1.
جوان، جعفر و عبداللهی، عبدالله. (1388). عدالت فضایی در فضاهای دوگانه شهری،تبیین ژئوپلتیکی الگوهای نابرابری در حاشیه کلان شهر مشهد، مجلة ژئوپلتیک ، شماره 18، صص 131-156
حکمت نیا، حسن؛ گیوه چی، سعید؛ حیدری، نوشهر؛ نیرو، مهری.(1390) . تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از روش استانداردسازی داده­ها تاکسونومی عددی و مدل ضریب ویژگی  )مطالعة موردی:  شهر اردکان ، پژوهش­های جغرافیای انسانی ، شماره 77 ، صص 179-165.
خبوک، طیبه.(1393)، ارزیابی توزیع فضایی خدمات شهری با رویکرد عدالت اجتماعی ، مطالة موردی:  منطقه 3 بندرعباس،  پایان نامة کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری ، دانشکده علوم اجتماعی و جغرافیا، دانشگاه یزد.
دل انگیزان، سهراب؛ امیریانی، پرستو، خالوندی، زینب .(1392)، بررسی رابطة بین تولید ملی و بیکاری در استان­های ایران بر اساس قانون اوکان)رهیافت داده­های تابلویی پویا( اولین همایش الکترونیکی ملی چشم انداز اقتصاد ایران، 23 آذرماه.
فنی،زهره، مولودی، جمشید، فرجی راد، خدر.(1393). تحلیل تطبیقی ساختار اشتغال شهری با تأکید بر متغیرهای اجتماعی و نظام برنامه­ریزی و مدیریت شهری، مطالعة موردی: کلانشهرهای تهران و مونترال، مطالعات شهری،  شماره 6، بهار.صص 29- 17.
قره باغیان، مرتضی، (1376)، اقتصاد توسعه، جلد اول، نشر نی، تهران .
سعیدی، عباس، (1381 ). مبانی جغرافیای روستایی، چاپ چهارم، انتشارات سمت.
سرور، هوشنگ، سرور،رحیم، سربازگلی، سولماز.(1396). تحلیل وضعیت اشتغالِ بخش­های عمدة اقتصادی در شهرستان­های استان اردبیل، فصلنامة برنامه­ریزی منطقه­ای، سال هفتم ، شمارۀ پیاپی 28، زمستان،صص 94-81.
روستایی، شهریور، علیزاده یوالاری، شیوا . (1399). سنجش عدالت فضایی خدمات عمومی در بین شهرستان­های استان آذربایجان غربی، نشریة علمی جغرافیا و برنامه­ریزی، سال 24 ، شماره 71، بهار ، صص151-171.
روستایی، شهریور، بابایی، الی ناز،کاملیفر، زهرا. (1392). ارزیابی عدالت فضایی در پراکنش خدمات شهری، مطالعة موردی: کلانشهر تبریز ، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال سوم ، شماره مسلسل  دهم، زمستان ، صص.100-82.
شایان، حمید.(1380). تحلیل کمی روند رشد و تحولات اشتغال در استان خراسان در دهة 65-1355و 65-1375، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال شانزدهم، شماره 61.
شکوئی، حسین. (1390). اندیشه­های نو در فلسفه جغرافیا، جلد اول، چاپ سیزدهم ، تهران: انتشارات . موسسة جغرافیایی و کارتو گرافی گیتاشناسی، ص 355
صیدایی، سید اسکندر، بهاری، عیسی، زارعی، امیر.(1391). بررسی وضعیت اشتغال و بیکاری در ایران طی سال­های  1335-1389. راهبرد یاس، شماره 25، صص247-216   .
صباغ کرمانی، مجید، جمشیدی، رمضان. .(1380) تجزیه و تحلیل روند اشتغال و تغییرات ساختاری آن در بخش صنعت در استان­های مختلف کشور. فصلنامة پژوهش­های رشد و توسعه پایدار، شماره اول ،صص 16-4.
عسگری،علی.(1390)، تحلیل‌های آمار فضایی با . ARC GIS انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران. ص 44.
غفاری فرد، محمد،خوش سیما،رضا.(1395). شناسایی بخش­های اقتصادی محرک ایجاد اشتغال در استان­های مختلف ایران و چشم انداز آن (رهیافت انتقال– سهم(. فصلنامة سیاست­های مالی و اقتصادی، سال چهارم، شماره 14 ، تابستان. صص 32-7.
فرجی سبکبار،حسنعلی.(1392).تحلیل اختلافات فضایی فعالیت)اشتغال و بیکاری( در نواحی روستایی ایران، فصلنامة اقتصاد فضا و توسعة روستایی، سال دوم، شماره ٤، زمستان ، پیاپی ٦، صص24- 3.
کریمیان بستان، مریم و رجبی، آزیتا.(1389). تحلیل عدالت اجتماعی در شهر با تاکید بر نابرابری­های آموزشی: شهر زاهدان، فصلنامة جغرافیایی سرزمین، علمی  _پژوهشی، سال هفتم، شماره 26 ، صص 91-102.
کلانتری، خلیل.(1380). توسعة منطقه ای : نظریه­ها و تکنیک، چاپ خوش بینی : تهران
مومنی،فرشاد. (1378). اندیشة فقر وغنا به مثابه یک الگوی راه­گشا برای توسعة ملی، معاونت صنایع و توسعه روستایی ، وزارت جهاد سازندگی
مصیب زاده، علی، مظفری نیا ،اسماء،شبستر،محسن. (1400). تحلیلی بر نابرابری­های فضایی و سنجش وضعیت توسعة منطقه­ای در استان­های ایران، فصلنامة جغرافیا و مطالعات محیطی، سال دهم ، شماره 40 ، زمستان ،صص 71-84 .
مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن  .
مرکز آمار ایران.(1395) .نتایج آمارگیری نیروی کار.
مشکینی، ابوالفضل ، صدیقه ، لطفی،  احمدی کردآسیابی، فرزانه. (1393). ارزیابی عملکرد مدیریت شهری در عدالت فضایی میان نواحی شهری (مطالعة موردی: شهر قائمشهر نشریه : برنامه ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی(، سال:1393 ، دوره:18 ، شماره:2، صص174-153
مهاجرانی،علی اصغر.1377 تبیین تفاوت­های اشتغال و بیکاری در استان­های اصفهان،گیلان و کهگیلویه و بویراحمد )ارائه یک الگوی فضایی(، رسالة دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
هاروی، دیوید. 1379. عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان و محمدرضا حائری، بهروز منادی زاده، چاپ دوم، تهران، انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
یزدانی، محمد حسن، فیروزی مجنده، ابراهیم. (1396). بررسی توزیع فضایی کاربری­های عمومی از منظر عدالت فضایی مطالعة موردی: شهر اردبیل ، نشریة علمی جغرافیا و برنامه­ریزی، سال 21 ، شماره 61 ، پاییز ،صص 383-363.
یزدخواستی، بهجت، احمدی، وکیل.1386. بررسی وضعیت فعالیت و اشتغال زنان در ایران با تاکید بر سرشماری1385 ، فصلنامة مطالعات زنان، سال اول، شماره 3، صص 12-22 .