نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• علی محمدخورشیددوست ¹
• مصطفی طحانی یزدلی ²
• فرحناز خرم ابادی ³
• اعظم صمدی ⁴
• فریده انصاری ملکی ⁵
• محمدحسین پورقربان ⁶

¹ استاد دانشکدۀ برنامه‌ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

² کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده هنر معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران، تبریز، ایران

³ کارشناسی ارشد آب و هواشناسی از دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

⁴ دکترای شیمی از دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

⁵ کارشناسی ارشد زیست شناسی از دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

⁶ کارشناسی ارشد اقلیم از دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

معضلات ناشی از تغییرات اقلیمی از مهم‌ترین بحران‌ها و تهدیدات محیط زیست حال حاضر جامعۀ بشری به‌خصوص در محیط‌های شهری است. در شهر تبریز و در سال‌های اخیر، به علت رشد جمعیت، مهاجرت فراوان از شهرهای دیگر، ترافیک، توسعۀ صنایع و مراکز تولیدی باعث افزایش تولید و پراکنش آلاینده‌ها شده است. بر این اساس، در این پژوهش به ارزیابی کیفیت وقوع گرد و غبار در سال‌های ‌1399 و 1400مورد توجه قرار گرفته است. میزان غلظت ذرات گرد و غبار در مناطق مختلف مکان ‌های مورد مطالعه بسته به موقعیت جغرافیایی، شرایط توپوگرافی، اقلیمی و هم‌چنین منشا آن‌ها اعم از داخلی و خارجی متفاوت است. براساس نتایج به دست آمده از تحلیل نتایج آزمایشگاهی و مطالعات میدانی، در منطقۀ تبریز و در دورۀ انجام تحقیق، تراکم فلز سرب در گرد و غبار برای بزرگسالان متوسط و برای کودکان شدید و خطر فلز جیوه هم برای افراد مسن و هم برای کودکان هر دو شدید بوده است. اثرات نامطلوب فلز کادمیوم در کودکان و بزرگسالان نیز بسیار شدید بوده است. از طرف دیگر بالا بودن دمای هوا در مرکز شهر و تشکیل جزایر حرارتی در آن باعث ایجاد بادهای محلی از حومه به طرف مرکز شهر می‌شود. با انتقال آلودگی‌ها از حومه به مرکز شهر توسط این بادها، وضعیت آلودگی در مرکز شهر نیز افزایش می‌یابد.

تازه های تحقیق

معضلات ناشی از تغییرات اقلیمی از مهم­ترین بحران­ها و تهدیدات محیط زیست حال حاضر جامعۀ بشری به‌خصوص در محیط­های شهری است .هدف  این پژوهش  ارزیابی کیفیت گرد و غبار از نظر وجود  فلزات سنگین  در هوای شهر تبریز در سالهای  ‌1399 و  1400 می باشد. بدین منظور جهت پایش مکانی تراکم بالای غلظت گرد و غبار (AOD) در مناطق مختلف شهر،از سنجنده ­ MODIS از ماهواره­ی ترا (Terra) استفاده شده است. در ادامه با استفاده از نمونه‌برداری مستقیم از گرد و غبار و تجزیه و تحلیل ترکیبات شیمیایی (فلزات سنگین و مواد آلی)، به  اندازه­گیری میزان غلظت فلزات سنگین (جیوه، سرب و کادمیوم) در هنگام وقوع گرد و غبار در سال های (1399 و 1400) پرداخته شد. نتایج این تحقیق نشان داد به طورکلی میزان عنصر آلاینده کادمیوم نسبت به سایر آلاینده های مورد مطالعه در نقاط 15 گانه مطالعه شده بیشتر است. بالاترین میزان عنصر جیوه در نمونه های مربوط به نقاط خیابان شریعتی (شهناز)، جاده آذرشهر به سمت ایلخچی، دروازه تهران، زعفرانیه و بازار و راسته کوچه شامل می­شود؛و همچنین نمونه های مربوط به نقاط جاده آذرشهر به سمت ایلخچی، خیابان مارالان، میدان راه آهن و نصف راه  بیشترین مقدار میزان عنصر آلاینده سرب دارا می باشند.افزایش تردد خودروها و تمرکز بالای آن در (جاده آذرشهر به سمت ایلخچی، شریعتی (شهناز)، موجب شده است  میانگین سالانه تغییرات دما در سال  1399 به 15/8  درجه و در سال  1400 به 9 درجه رسیده است.کوه­های شمال و شمال شرق تبریز مانع خروج آلودگی­ها از طریق جریان باد می­شوند، در نتیجه آلودگی هوای نواحی مرکزی شهر به خاطر انباشته شدن آلودگی ناشی از خودروها، انواع دودکش­ها و آلودگی­های منتقل شده از حومۀ شهر، تشدید می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

• گرد و غبار
• فلزات سنگین
• آلودگی
• نمونه‌برداری
• تبریز

موضوعات

• آب و هواشناسی

عنوان مقاله [English]

Investigating the concentration of heavy metals in the air of Tabriz (A case study of the occurrence of dust in the years 2019 and 2020)

نویسندگان [English]

• Ali Mohammad Khorshiddoust ¹
• Mustafa Tahani Yazdali ²
• farahnaz khoramabadi ³
• Aazam Samadi ⁴
• Farideh Ansari Maleki ⁵
• Mohammad Hossein Pourghorban ⁶

¹ Academic member at the University of Tabriz

² Faculty of Architecture, Gilan University, Rasht, Iran

³ Tabriz University

⁴ University of Tabriz, Iran

⁵ University of Tabriz

⁶ University of Tabriz

چکیده [English]

Problems caused by climate change are one of the most important environmental crises and threats of human society, especially in urban environments. In the city of Tabriz and in recent years, due to the growth of the population, a lot of migration from other cities, traffic, the development of industries and production centers have caused an increase in the production and distribution of pollutants. Based on this, in this research, attention has been paid to the evaluation of the quality of dust occurrence in the years 2019 and 2018. The concentration of dust particles in different areas of the studied places varies depending on the geographical location, topographical, climatic conditions and also their origin, both internal and external. Based on the results obtained from the analysis of laboratory results and field studies, in the Tabriz region and during the research period, the concentration of lead metal in dust is moderate for adults and severe for children, and the risk of mercury metal for both the elderly and children. It has been intense. The adverse effects of cadmium metal have been very severe in children and adults. On the other hand, the high air temperature in the city center and the formation of thermal islands in it causes local winds from the suburbs to the city center. With the transfer of pollution from the suburbs to the city center by these winds, the pollution situation in the city center also increases.

کلیدواژه‌ها [English]

• Dust
• heavy metals
• pollution
• sampling
• Tabriz