نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• شیوا ولایتی ¹
• سویل رضائی تبریزی ²

¹ استادیار گروه معماری و طراحی شهری دانشگاه نبی اکرم (ص)

² دانش آموخته کارشناسی ارشد معماری موسسه آموزش عالی نبی اکرم

چکیده

سلامت روان در دهه‌های اخیر یکی از عوامل اساسی در زندگی شهروندان در کشورهای توسعه یافته می‌باشد. توجه به این موضوع که بخش اعظمی از زمان شهروندان در فضاهای شهری سپری می‌شود، توجه به مؤلفه‌های کالبدی فضای شهری که منجر به ارتقا سلامت روان شهروندان شود حائز اهمیت است. بنابراین هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر مؤلفه‌های کالبدی بر مؤلفه‌های ارتقاء سلامت روان شهروندان در فضاهای شهری تبریز (عینالی و ائل گولی) است. این مطالعه از نظر هدف کاربردی است که به روش تحلیل همبستگی انجام شده است. ابتدا مؤلفه‌های پژوهش در دو دسته مؤلفه‌های سلامت روان و مؤلفه‌های کالبدی فضاهای شهری براساس مبانی علمی معتبر استخراج و سپس به منظور ارزیابی تأثیر مؤلفه‌های کالبدی بر سلامت روان پرسشنامه طراحی شد. در این مقاله جامعه آماری شهروندان شهر تبریز است که از دو فضای شهری مذکور به عنوان مهم‌ترین فضاهای جمعی استفاده می‌کنند بر این اساس طبق فرمول کوکران تعداد 384 نفر تعیین حجم نمونه شد، که پس از سنجش روایی و پایایی (870/0) پرسشنامه، اقدام به تکمیل پرسشنامه‌ها شد و نهایتا با استفاده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمون در قالب نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. مؤلفه‌های کالبدی فضاهای شهری شامل تنوع فضایی، انعطاف‌پذیری فضا، مسائل زیست محیطی، آسایش اقلیمی، امکانات محیط، حریم خصوصی، خوانایی و زیبایی بصری و مؤلفه‌های سلامت روان شامل احساس آرامش، امنیت فردی، ارزش و تصورات ذهنی، تأمین نیازها، شادمانی، حس تعلق و تعاملات اجتماعی می‌باشد. بیشترین همبستگی به مؤلفه تنوع فضایی با مؤلفه تامین نیازها (478/0) و کمترین همبستگی به مؤلفه آسایش اقلیم با مؤلفه امنیت فردی (104/0) تعلق دارد. با توجه به یافته‌های مقاله حاضر، همبستگی میان بیش از 90 درصد از مؤلفه‌های کالبدی و روانی به صورت قوی یا متوسط می‌باشد و این نتیجه نشان می‌دهد که مؤلفه‌های کالبدی فضاهای شهری در دو فضای شهری مذکور تأثیر بالایی بر سلامت روان شهروندان دارد.

تازه های تحقیق

سلامت روان در دهه ­های اخیر یکی از عوامل اساسی در زندگی شهروندان در کشورهای توسعه یافته می­باشد. توجه به این موضوع که بخش اعظمی از زمان شهروندان در فضاهای شهری سپری می­شود، توجه به مؤلفه­ های کالبدی فضای شهری که منجر به ارتقا سلامت روان شهروندان شود، حائز اهمیت است. بنابراین هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر مؤلفه­ های کالبدی بر مؤلفه­ های ارتقاء سلامت روان شهروندان در فضاهای شهری تبریز (عینالی و ائل گولی) است. این مطالعه از نظر هدف کاربردی است که به روش تحلیل همبستگی انجام شده است. ابتدا مؤلفه­های پژوهش در دو دسته مؤلفه­ های سلامت روان و مؤلفه­های کالبدی فضاهای شهری براساس مبانی علمی معتبر استخراج و سپس به منظور ارزیابی تأثیر مؤلفه­ های کالبدی بر سلامت روان پرسشنامه طراحی شد. در این مقاله جامعه آماری شهروندان شهر تبریز است که از دو فضای شهری عینالی و ائل­گولی به عنوان مهم­ترین فضاهای جمعی استفاده می­کنند. بر این اساس طبق فرمول کوکران تعداد 384 نفر تعیین حجم نمونه شد، که پس از سنجش روایی و پایایی (870/0) پرسشنامه، اقدام به تکمیل پرسشنامه­ها شد و نهایتا با استفاده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمون در قالب نرم­افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. مؤلفه­ های کالبدی فضاهای شهری شامل تنوع فضایی، انعطاف­ پذیری فضا، مسائل زیست محیطی، آسایش اقلیمی، امکانات محیط، حریم خصوصی، خوانایی و زیبایی بصری و مؤلفه­های سلامت روان شامل احساس آرامش، امنیت فردی، ارزش و تصورات ذهنی، تأمین نیازها، شادمانی، حس تعلق و تعاملات اجتماعی می­باشد. بیشترین همبستگی به مؤلفه تنوع فضایی با مؤلفه تامین نیازها (478/0) و کمترین همبستگی به مؤلفه آسایش اقلیم با مؤلفه امنیت فردی (104/0) تعلق دارد. با توجه به یافته­های مقاله حاضر، همبستگی میان بیش از 90 درصد از مؤلفه­های کالبدی و روانی به صورت قوی یا متوسط می­باشد و این نتیجه نشان می­دهد که مؤلفه­های کالبدی فضاهای شهری در دو فضای شهری مذکور تأثیر بالایی بر سلامت روان شهروندان دارد.

کلیدواژه‌ها

• مولفه‌های کالبدی
• فضای شهری
• سلامت روان
• عینالی و ائل گولی شهر تبریز

10.22034/gp.2023.53005.3039

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

the effect of physical components on improving the mental health of citizens in urban spaces (Study example: Ainali and El Gholi, Tabriz city)

نویسندگان [English]

• Shiva Velayati ¹
• Sevil Rezaei Tabrizi ²

¹ Assistant professor, university collage of nabi akram

² Master of Architecture of Nabi Akram Institute of Higher Education

چکیده [English]

In recent decades, mental health is one of the basic factors in the lives of citizens in developed countries. Paying attention to the fact that a large part of citizens' time is spent in urban spaces, it is important to pay attention to the physical components that lead to improving the mental health of citizens. The aim of this research is to investigate the effect of physical components on the components of improving the mental health of citizens in the urban spaces of Tabriz. This study was conducted in terms of practical purpose and correlation method. First, research components were extracted in two categories: mental health components and physical components of urban spaces based on scientific principles, and then a questionnaire was designed to evaluate the effect of physical components on mental health. In this article, the statistical population is the citizens of Tabriz city, who use the two urban spaces of Ainali and El-Goli as the most important collective spaces. according to Cochran's formula, the sample size was determined as 384 people, the questionnaires were analyzed using Spearmon's correlation coefficient test in SPSS software. The physical components include spatial diversity, space flexibility, environmental issues, climate comfort, environmental facilities, privacy, legibility and visual beauty, and mental health including a sense of peace, personal security, mental images. Providing needs, happiness, sense of belonging and social interactions. The highest correlation belongs to the component of spatial diversity with the component of providing needs (0.478) and the lowest correlation to the component of climate comfort with the component of personal security (0.104). According to the findings of this article, the correlation between more than 90% of the physical and mental components is strong or moderate, and this result shows that the physical components have a high impact on the mental health of citizens.

کلیدواژه‌ها [English]

• Physical components
• urban space
• mental health
• Ainali and El Gholi of Tabriz city