نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• امیر پورداداش ¹
• اکبر اصغری زمانی ²
• ایرج تیموری ³

¹ منطقه آزاد ارس

² دانشیار دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی

³ دانشگاه تبریز

چکیده

با توجه به چالش های پیش رو در نحوه و نوع مدیریت مناطق آزاد از جمله ساختار مدیریتی غیر دموکراتیک، درآمد ناپایدار، عدم شفافیت، پاسخگویی، پیچیدگی و تنوع الگوهای مدیریتی که از آن به عنوان روندها یاد می شود. جهت دستیابی به آینده ای روشن برای منطقه آزاد ارس، شناسایی و ترسیم پیشران های کلیدی ضروری است. پژوهش حاضر، با نگرش آینده پژوهی، درصدد شناسایی عوامل حیاتی موثر بر وضعیت حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس و بررسی میزان اثرگذاری این عوامل بر یکدیگر می پردازد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از روش های کتابخانه ای، پیمایشی، ماهیت آن بر پایه روش های نو در آینده پژوهی با رویکرد تحلیلی و اکتشافی با بکارگیری مدل های کمی و کیفی و روش تحلیل و اثرات متقاطع ساختاری ماننده میک مک و روش دلفی بهره گرفته است. بر این اساس، طی جلسات متعدد بحث و اخذ نظر کارشناسان و گروه خبره و صاحب نظران منطقه آزاد ارس به تعداد 15 نفر به عنوان نمونه آماری جامعه هدف، 60 گویه یا متغیر در قالب 8 شاخص اصلی حکمروایی خوب شهری شناسایی گردید. سپس، متغیرهای فوق در قالب ماتریس60*60 اثرات متقاطع توسط گروه نخبه وزن دهی و در نرم افزار میک مک تعریف گردید. آنچه از وضعیت نقشه پراکندگی متغیرها قابل فهم می باشد، ناپایداری سیستم است. لذا با توجه به رتبه‌بندی تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم متغیرها و امتیازدهی آنها، تعداد 21 متغیر که دارای وزن بیشتر در هر دو حالت بودند که به عنوان پیشران اصلی حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد شناسایی شدند. از بین متغیر ها اعتماد شهروندان و مسئولان به همدیگر بیشترین امتیاز و حیاتی ترین عامل موثر بر حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس و پایبندی مدیران به قانون، بینش راهبردی، عدالت اجتماعی در رده های بعدی قرار گرفته اند.

تازه های تحقیق

    حکمروایی خوب شهری رویکردی نو در مدیریت مناطق آزاد و اثرگذاری بالای آن در دستیابی به توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی جوامع امروزی، بعنوان یکی از مهمترین عوامل توسعه همه جانبه پایدار در سطوح بین المللی شناخته می گردد. جهت رسیدن به افق  چشم انداز مناطق آزاد در ایران و پایداری مناطق آزاد بکارگیری عوامل کلیدی و پیشران های تاثیرگذار حکمروایی خوب شهری دور از انتظار نیست. مهمترین هدف این پژوهش تعیین و شناسایی عوامل کلیدی و تاثیرگذار بر آینده حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس می باشد.

   آنچه از وضعیت صفحه پراکندگی متغیرهای مؤثر بر وضعیت آینده حکمروایی خوب شهری در  منطقه آزاد ارس می‌توان فهمید، وضعیت ناپایداری سیستم است که در حال حرکت به سمت پایداری بوده ولی با مطلوبیت کامل فاصله زیادی دارد. در جمع بندی تحقیق می توان گفت که موفقیت در دستیابی به حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس با توجه به ناپایداری سیستم طبق یافته های حاصل از وضعیت نقشه پراکندگی متغیرها، وابسته به تعامل موثر و هدفمند بین عوامل کلیدی و یا پیشران های اصلی حکمروایی خوب شهری فوق است. از مهمترین نتایج تحقیق می توان به این موضوع اشاره نمود که با استفاده از پیشران های کلیدی شناسایی شده و با در نظر گرفتن اهمیت، اولویت و اثرگذاری و اثرپذیری آنها بر یکدیگر می توان به پایداری آینده حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس پی برد و راهکارها و منابع لازم جهت حفظ وضعیت مطلوب و یا امکانات لازم جهت تبدیل وضعیت نامطلوب به مطلوب را در ابعاد مختلف تدوین و اجرا کرد. در اینجا ذکر این نکته لازم است که توجه کافی و لازم مسئولان، صاحبنظران، تصمیم گیران و تصمیم سازان و کلیه ذینفهان منطقه آزاد به عوامل کلیدی تاثیر گذار بر تبیین چشم انداز آینده حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس، اولویت بندی و مدنظر قراردادن روابط پیشران ها با یکدیگر، زمینه لازم را برای توسعه مطلوب همه جانبه منطقه آزاد ارس فراهم خواهد کرد، به گونه ای که تعادل، توسعه و پایداری بلند مدت را در همه ابعاد و سطوح تضمین نموده و الگویی برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی و سایر مناطق آزاد باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که ما در برقراری حکمروایی شایسته در مناطق آزاد چالش های اساسی در سطوح مختلف روبرو هستیم که از جمله اهم موارد می توان به تمرکززدائی در نظام تصمیم گیری دولتی(سطح کلان)، ضعف جامعه مدنی و نهادهای عمومی و آگاهی پایین و عدم اعتماد شهروندان(سطح میانی و خرد) اشاره کرد. با نظر گرفتن نتایج بدست آمده به منظور تحقق حکمروایی خوب شهری در منطقه آزاد ارس پیشنهادات زیر ارائه می گردد:

• بکارگیری مدیریت واحد مبتنی بر رویکردهای نو از جمله حکمروایی خوب شهری با پشتوانه محکم قانونی و حمایت نهادهای بالادستی.
• تغییر در فرآیند برنامه ریزی از برنامه ریزی متمرکز به برنامه ریزی راهبردی و مشارکتی.
• افزایش اعتماد و رضایتمندی شهروندان با استفاده از ایجاد فضاهای تبادل نظر و دوستانه فی مابین مسئولان و ارسوندان و استفاده از افراد معتمد محلی، تحت عنوان طرح «تمرین مشارکت، شهروندی آگاه و اعتماد سازی متقابل».
• آموزش، توانمندسازی و تامین منابع برای نهادهای غیردولتی جهت مشارکت فعال در حکمرانی منطقه.
• شفافیت در عملکردها و آزادی رسانه‌ها و مطبوعات و کاهش روندهای محدودکننده ابراز نظر.

کلیدواژه‌ها

• پیشران های حیاتی
• حکمروایی خوب شهری
• منطقه آزاد ارس
• آینده پژوهی

موضوعات

• برنامه ریزی شهری

عنوان مقاله [English]

Identification of vital drivers affecting the state of good urban governance in Aras Free Zone

نویسندگان [English]

• amir pourdadash ¹
• akbar Asghari Zamani ²
• Iraj Teymuri ³

¹ student

² Associate Professor, Faculty of Planning and Environmental Sciences

³ Tabriz university

چکیده [English]

Considering the challenges ahead in the way and type of management of free zones, including non-democratic management structure, unstable income, achieve a bright future for the Aras Free Zone, it is necessary to identify and outline the key drivers. The current research, with the perspective of future research, tries to identify the vital factors affecting the state of good governance in Aras Free Zone and investigate the effect of these factors on each other. This research, in terms of practical purpose and from library methods, survey, its nature is based on new methods in future research with an analytical and exploratory approach, using quantitative and qualitative models and analysis methods and structural cross-effects, such as Micmac and Delphi method. has benefited Based on this, during numerous discussion sessions and opinion gathering of experts and expert group of Aras Free Zone, 15 people as a statistical sample of the target population, 60 items or variables were identified in the form of 8 main indicators of good urban governance. Then, the above variables were weighted in the form of a 60x60 matrix of cross-effects by the elite group and defined in the Mic Mac software. What can be understood from the state of the dispersion map of the variables is the instability of the system. Therefore, according to the ranking of the direct and indirect effects of the variables and their scoring, the number of 21 variables that had more weight in both cases were identified as the main drivers of good urban governance in the free zone. Among the variables, citizens' and officials' trust in each other has the highest score and the most vital factor affecting good urban governance in Aras Free Zone, and administrators' adherence to the law, strategic vision, and social justice are ranked in the next ranks.

کلیدواژه‌ها [English]

• Vital drivers
• good urban governance
• Aras Free Zone
• Foresight