نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• یعقوب دین پژوه ¹
• سعید جهانبخش اصل ²
• اسما آزاده قره باغ ³

¹ گروه مهندسی آب دانشگاه تبریز

² گروه آب و هواشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

³ گروه آب و هواشناسی دانشگاه تبریز

چکیده

در این مطالعه، مقادیر تبخیر- تعرّق پتانسیل گیاه مرجع (ET0) با روش پنمن-مانتیث برای شش ایستگاه‌ در حاشیه جنوبی دریای خزر محاسبه شد. روند تغییرات ET0 سالانه ایستگاه‌ها با آزمون من کندال تحلیل شد. آنگاه تجزیه به عامل‌ها برای تعیین اثر نسبی متغیرهای اقلیمی روی ET0 هر ایستگاه انجام شد. برای این کار ماتریس همبستگی (R) بین هفت متغیر اقلیمی به‌عنوان ماتریس مشابهت تشکیل شد. معنی داری ضرایب همبستگی آزمایش شد. نتایج روند تغییرات ET0 نشان داد که در همه ایستگاه‌ها (بجز نوشهر) روند ET0 سالانه مثبت و معنی‌دار بود. شیب خط روند ET0ایستگاه‌ها در همه آن‌ها صعودی بود. تجزیه به عامل‌ها نشان داد که مجموع واریانس توجیه شده توسط دو عامل اول از حداقل 5/56 درصد در رشت تا حداکثر 6/79 درصد در ساری تغییر می‌کند. بیشترین ضریب عامل اول در رشت ساعات آفتابی و در ایستگاه‌های دیگر حداکثر درجه حرارت بود. بیشترین ضریب عامل دوم، متعلق به سرعت باد (در ایستگاه‌های رشت، ساری، گرگان و نوشهر) و بارش (در ایستگاه‌های رامسر و آستارا) بودند. نتایج این مطالعه در مدیریت منابع آب منطقه می‌تواند مفید واقع شود.

کلیدواژه‌ها

• تبخیر-تعرق
• تجزیه به عامل‌ها
• من-کندال
• وریماکس

موضوعات

• آب و هواشناسی

عنوان مقاله [English]

Study of Relative Effectiveness of Climatic Factors on Reference Crop Potential Evapotranspiration in the Southern Fringe of Caspian Sea

نویسندگان [English]

• Yagob Dinpashoh ¹
• Saeid Jahanbakhsh-Asl ²
• Asma Azadeh Garebagh ³

¹ Water Eng. Dept., University of Tabriz

² Dept. of Climatology, University of Tabriz

³ ِDept. of Climatology, University of Tabriz

چکیده [English]

In this study the values of potential reference crop evapotranspiration were calculated using the FAO-56 Penman Monteith method in six stations located in southern shores of Caspian Sea. Trends in annual ET0 values of the stations were analyzed using the Mann-Kendall test. Then to determine the relative importance of climatic variables on ET0 in a certain station factor analysis conducted. To do this, correlation matrix (R) of seven variables also called similarity matrix was constructed. The significance of correlation coefficients were tested. Results of trends in ET0 showed that in all the stations (except Noshahr) trends of annual ET0 were upward and significant. The slopes of trend lines were positive in all the stations. Factor analysis showed that the first two factors accounted the total variance in the range of 56.5 per cent in the Rasht to 79.6 per cent in the Sari. The largest loading of the first factor is attributed to sunshine hours in the station Rasht, however, it was maximum air temperature in all other sites. In the case of the second factor, the largest loading belonged to wind speed (in Rasht, Gorgan, Sari and Noshahr) and precipitation (in Ramsar and Astara). The findings of this study can be helpful in optimum management of regional water resources.

کلیدواژه‌ها [English]

• Evapotranspiration
• Factor Analysis
• Mann-Kendall
• Varimax