نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• وحیده ابطحی ¹
• سعید جهانبخش ²
• هاشم رستم زاده ³
• حسن لشکری ⁴

¹ دانشجوی دکتری اقلیم شناسی دانشگاه تبریز

² دانشگاه تبریز

³ عضو هییت علمی دانشگاه تبریز

⁴ استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

چکیده

بارش‌های سنگین یکی از ویژگی اقلیمی عنصر بارش محسوب می‌شوند که در هر اقلیمی ممکن است اتفاق بیافتند. ولی رخداد آن ها در اقلیم‌های خشک و نیمه خشک بدلیل فقدان زیرساخت‌های کافی و مناسب همراه با خسارت بیشتری هستند. این بارش‌ها در شرایط همدیدی مختلفی رخ می‌دهند. در این پژوهش نقش رودخانه‌های جوی در شکل‌گیری بارش‌های سنگین پدیده مطالعه شده است. برای این منظورابتدا بارش‌های سنگین ایستگاه‌های غرب و شمال غرب کشور دریک دوره 33 ساله استخراج گردید. سپس سامانه‌های بارشی همراه با رودخانه جوی تفکیک شد. در گام بعد با استفاده از نقشه‌های جوی تراز‌های لایه زیرین تروپوسفر الگو‌های همدیدی منجر به ایجاد رودخانه‌های جوی شناسایی شد. نتایج بررسی نشان دادند که رودخانه‌های جوی منجر به بارش‌های سنگین در منطقه مورد مطالعه از سه الگوی کلی تبعیت می‌کنند. دو الگوی کم فشار سودانی و الگوی ترکیبی کم فشار سودان و سیکلون مدیترانه‌ای به ترتیب بیشترین نقش را در ایجاد روخانه‌های جوی منجر با بارش سنگین بر عهده داشته‌اند. در الگوی همدیدی کم فشار سودان از دو تا سه روز قبل، زبانه گسترده‌ای از پرفشار سیبری در لایه زیرین تروپوسفر با عبور از کشور‌های افغانستان و پاکستان و بخش شرقی ایران بر روی آب‌های گرم دریا‌های عمان، عرب و خلیج عدن گسترش می‌یابد. این زبانه با گردش واچرخندی رطوبت این دریا‌ها را بدرون سامانه سودانی فرارفت می‌کند. با تعمیق ناوه مدیترانه‌ای بر روی غرب آسیا و شمال شرق آفریقا این رطوبت در امتداد جریانات جنوبی جلوی ناوه و با عبور از روی آب‌های دریای سرخ تقویت شده و رودخانه جوی شکل می‌گیرد. در الگوی ادغامی با گسترش زبانه کم فشار سودان به بخش شرقی مدیترانه و غرب آسیا رطوبت دریا‌های گرم جنوبی بر روی این منطقه فرارفت شده و با رطوبت انتقالی از روی مدیترانه تقویت گردیده و رودخانه جوی شکل می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

• رودخانه جوی
• کم فشار سودانی
• سیکلون مدیترانه
• غرب
• شمال غرب ایران

موضوعات

• آب و هواشناسی

عنوان مقاله [English]

Synoptic patterns of atmospheric rivers leading to heavy rains in the west and northwest of Iran

نویسندگان [English]

• vahideh abtahi ¹
• Saeed jahanbakhsh ²
• hashem rostamzadeh ³
• hasan lashkari ⁴

¹ PHD student in Tabriz university

² The University of Tabriz

³ Assistant Professor of Climatology, University of Tabriz, Iran

⁴ Professor, Department of Physical Geography, School of Earth Science, The University of Shahid Beheshti (SBU), Tehran, Iran

چکیده [English]

Heavy rainfall is considered one of the climatic features of precipitation that can occur in any climate, but its occurrence in arid and semi-arid climates, due to the lack of adequate and appropriate infrastructure, is associated with greater damage. These rains occur under different synoptic conditions. In this study, the role of atmospheric rivers in the formation of heavy rainfall has been investigated. For this purpose, heavy rainfall data from stations in the west and northwest of the country were extracted for a 33-year period. Then, precipitation systems were separated in conjunction with atmospheric rivers. In the next step, using weather maps and the troposphere's underlying layer levels, synoptic patterns that lead to the formation of atmospheric rivers were identified. The results showed that atmospheric rivers were responsible for heavy rainfall in the study area, following three general patterns. The Sudanese low-pressure pattern and the combined pattern of Sudanese low-pressure and Mediterranean cyclone were responsible for the most significant role in the formation of atmospheric rivers leading to heavy rainfall, respectively. In the Sudanese low-pressure pattern, two to three days earlier, a broad tongue of Siberian high pressure spreads over the warm waters of the Oman, Arabian, and Aden seas, passing through Afghanistan, Pakistan, and the eastern part of Iran. This tongue, with the rotation of moisture, escapes from the Sudanese system. The Mediterranean trough deepens over western Asia and northeast Africa, and this moisture is strengthened along the southern currents and, by passing over the mountains,leads to the formation of atmospheric rivers. In the combined pattern, with the expansion of the Sudanese low-pressure tongue to the eastern Mediterranean and western Asia, the southern warm waters' moisture is released onto this region with the transport of moisture from the Mediterranean, it is strengthened, leading to the formation of atmospheric rivers.

کلیدواژه‌ها [English]

• Atmospheric river
• Sudan low
• heavy rain
• west and north-west of Iran
• Mediterranean cyclone