نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای برنامه ریزی شهری و منطقه ای دانشگاه تبریز،تبریز،ایران.
2 هیات علمی گروه برنامه ریزی شهری و منطقه ای دانشگاه تبریز،تبریز،ایران.
3 استاد، گروه محیط زیست و تنوع زیستی، دانشگاه سالزبورگ، سالزبورگ، اتریش
چکیده
تازه های تحقیق
پوشش گیاهی در جهت تامین خدمات اکوسیستمی ، و پایداری شهری ضروری می باشد. این مطالعه به بررسی تاثیرات پوشش گیاهی و احیای زیرساخت های سبز هدفمند (ادیبل پارک)بوده است که در این جهت از نرم افزار شبیه ساز میکرو اقلیم برای بررسی تاثیرات زیست محیطی پوشش گیاهی احداث پارک بزرگ در شهر تبریز که در اراضی کشاورزی شهری بوده و به عنوان گامی در جهت احیای اراضی کشاورزی می باشد صورت گرفته است. این پژوهش با تمرکز بر ادغام کشاورزی شهری و ادیبل پارک ها به‌عنوان راهکاری جامع برای توسعه پایدار شهری، تأثیرات چندجانبه این رویکردها را بر جنبه‌های مختلف زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی بررسی می‌کند. از منظر بُعد اجتماعی، ادیبل پارک ها فضایی برای تقویت تعاملات اجتماعی و ارتقای همبستگی جوامع شهری را فراهم می‌آورند. این فضاهای سبز علاوه بر کارکردهای زیست‌محیطی خود، بستری برای افزایش آگاهی عمومی نسبت به مسائلی همچون امنیت غذایی، پایداری منابع، و خودکفایی محلی می‌باشند. مشارکت عمومی در نگهداری و بهره‌برداری از این فضاها، به تقویت حس تعلق و مسئولیت‌پذیری اجتماعی شهروندان کمک شایانی می‌کند، و به عنوان نیروی محرکه‌ای برای ایجاد جوامعی پایدار و تاب‌آور عمل می‌کند. همچنین از منظر اقتصادی، ادیبل پارک ها به‌عنوان مراکز تولید غذای محلی نه تنها هزینه‌های مرتبط با واردات مواد غذایی را کاهش می‌دهند، بلکه ظرفیت ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در بخش‌هایی همچون کشاورزی شهری، مدیریت منابع طبیعی و طراحی زیرساخت‌های سبز را دارند. افزون بر این، توسعه چنین فضاهایی به افزایش جذابیت شهرها برای سرمایه‌گذاران و ساکنان منجر شده و از طریق بهبود کیفیت زندگی و ارتقای ارزش اقتصادی املاک، به توسعه پایدار اقتصادی نیز یاری می‌رساند.
این پژوهش با نگاهی فراگیر و مبتنی بر شواهد علمی، به بررسی دقیق ظرفیت‌های کشاورزی شهری و ادیبل پارک ها به‌عنوان راهکاری نوین در جهت تحقق اهداف توسعه پایدار شهری پرداخته است. در این راستا، ادیبل پارک ها به عنوان یکی از اجزای حیاتی زیرساخت‌های سبز، نقشی چندجانبه در کاهش فشارهای زیست‌محیطی ایفا می‌کنند. آن‌ها نه تنها به‌طور مؤثر به کاهش پدیده جزایر حرارتی شهری کمک می‌کنند، کیفیت هوا را از طریق جذب آلاینده‌ها و افزایش پوشش گیاهی بهبود می‌بخشند، بلکه با حفظ و تقویت تنوع زیستی، به احیای اکوسیستم‌های طبیعی در محیط‌های شهری یاری می‌رسانند. ایجاد میکرواقلیم‌های پایدار در این فضاها به حفظ منابع طبیعی و کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌های مجاور منجر می‌شود، که خود تأثیری قابل توجه در کاهش ردپای کربنی شهرها دارد.
از منظر اکولوژیکی، این فضاهای سبز به‌طور قابل‌توجهی در بهبود و بازسازی عملکرد اکوسیستم‌های شهری نقش دارند. ادیبل پارک ها و کشاورزی شهری، با افزایش تنوع زیستی، نه تنها به حفظ گونه‌های گیاهی و جانوری در محیط‌های شهری کمک می‌کنند، بلکه با ارائه زیستگاه‌های امن برای گونه‌های مختلف، به تقویت چرخه‌های طبیعی اکوسیستم و احیای تنوع زیستی بومی یاری می‌رسانند. این فضاها با کاهش اثرات منفی فعالیت‌های انسانی مانند آلودگی هوا و آب، مصرف بی‌رویه انرژی، و تخریب زیستگاه‌های طبیعی، به حفظ تعادل اکولوژیکی کمک می‌کنند. همچنین، با کاهش استفاده از نهاده‌های شیمیایی در کشاورزی و بهره‌گیری از روش‌های طبیعی تولید غذا، پارک‌های خوراکی به کاهش آلودگی‌های خاک و آب، و بهبود کیفیت این منابع کمک می‌کنند. افزون بر این، این فضاها از طریق جذب کربن و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، نقش مهمی در مبارزه با تغییرات اقلیمی ایفا می‌کنند. در نهایت، ادیبل پارک ها به‌عنوان بخشی از زیرساخت‌های سبز شهری، زمینهای را برای ارتقای پایداری اکولوژیکی فراهم می‌کنند. آن‌ها با افزایش توانایی شهرها در مقاومت در برابر شوک‌های محیطی و اکولوژیکی، همچون خشکسالی، سیل و تغییرات اقلیمی، به تاب‌آوری شهری یاری می‌رسانند. بنابراین، این پژوهش نشان می‌دهد که پارک‌های خوراکی و کشاورزی شهری، از طریق تأثیرات اکولوژیکی مثبت خود، پایه‌ای محکم برای ایجاد شهرهای پایدارتر و متوازن‌تر با محیط زیست فراهم می‌کنند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Objective
Edible parks are an innovative strategy for revitalizing urban agricultural lands and promoting the sustainable development of cities. As multifunctional green infrastructure, they have the potential to improve air quality, reduce the effects of urban heat islands, and enhance food security through the production of local food and the strengthening of social engagement. These spaces contribute to urban resilience in the face of environmental and economic challenges.
Methods
This study utilized microclimatic simulation through ENVI-MET software, designed with three scenarios: bare land, agricultural land, and a combination of trees and crops in a large park at the urban agricultural site of Hokmabad. The simulation lasted 8 hours (from 10:00 to 18:00) on July 10, 2020, the hottest day of the year.
Results
The findings reveal that the edible park approach in this area, by preserving the structure of the study site, significantly reduced carbon dioxide concentrations—0.115 ppm in the agricultural land simulation and 2.69 ppm in the tree and crop combination scenario. Crop cultivation, on average, resulted in a reduction of 1.33 degrees in radiant temperature, while the combination of trees and crops reduced it by 10.26 degrees compared to bare land, marking a step toward urban climate improvement. Additionally, increasing vegetation in these spaces plays a crucial role in reducing environmental pollutants and enhancing urban air quality.
Conclusions
The results of this research demonstrate that integrating urban agriculture and developing edible parks, beyond meeting food needs, is an effective tool for improving cities' environmental and economic conditions. Edible parks not only serve as a solution to mitigate the negative effects of urbanization but also act as a driving force for sustainable urban development and the improvement of citizens' quality of life, offering a viable model for other cities to follow.
کلیدواژه‌ها [English]
هدف: ادیبل پارک‌ها به‌عنوان راهکاری نوآورانه برای احیای اراضی کشاورزی شهری و توسعه پایدار شهرها می باشد. چراکه به‌عنوان زیرساخت‌های سبز چندمنظوره، قادر به بهبود کیفیت هوا، کاهش اثرات جزایر گرمایی شهری، و ارتقای امنیت غذایی از طریق تولید مواد غذایی محلی و تقویت مشارکت‌های اجتماعی دارد ، این فضاها به ایجاد تاب‌آوری شهری در برابر چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی کمک می‌کنند.
روش پژوهش: این مطالعه با استفاده از شبیه سازی میکرواقلیمی در نرم‌افزار ENVI-MET، با طراحی سه سناریو شامل زمین خالی از پوشش‌گیاهی، اراضی کشاورزی، و ترکیب درختان با محصولات زراعی در پارک بزرگ ، محل اراضی کشاورزی شهری حکم آباد، به مدت 8 ساعت(10:00تا18:00) در تاریخ 10 تیرماه سال99به عنوان گرم‌ترین روز سال صورت گرفت است.
نتایج : یافته‌ها نشان می‌دهد که رویکرد ادیبل در این پارک با حفظ ساختار منطقه مورد مطالعه از طریق کاهش چشمگیر غلظت دی‌اکسید کربن در شبیه‌سازی اراضی کشاورزی 115/0 ppmو در سناریوی ترکیب درختان و محصولات زراعی69/2ppm را سبب شده است در این میان کشت محصولات زراعی به طور میانگین سبب کاهش33/1 درجه ضریب تابشی و ترکیب درختان و محصولات زراعی موجب کاهش 26/10 درجه‌ای این ضریب نسبت به زمینهای بدون پوشش گیاهی شده که گامی در جهت بهبود اقلیم شهری می باشد. علاوه بر این، افزایش پوشش گیاهی در این فضاها نقش بسزایی در کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی و ارتقای کیفیت هوای شهری دارد.
نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که ادغام کشاورزی شهری و توسعه ادیبل پارک‌ها، فراتر از تأمین نیازهای غذایی، ابزار مؤثری برای بهبود شرایط زیست‌محیطی و اقتصادی شهرها است. ادیبل پارک‌ها نه تنها به عنوان راهکاری برای کاهش اثرات منفی شهرنشینی عمل می‌کنند، بلکه به عنوان نیروی محرکه‌ای برای توسعه پایدار شهری و بهبود کیفیت زندگی شهروندان، می‌توانند الگوی موثری برای سایر شهرها باشند
)