نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گلستان

2 جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زابل

چکیده

چکیده  
فرم و الگوی رشد شهر به عنوان نمادی کالبدی از مراحل رشد و توسعه، در محیط­های مختلف و در ارتباط با عوامل اجتماعی، اقتصادی، طبیعی و انسانی الگویی متمایز به­خود گرفته و از سویی نیز بر این عوامل و به­ویژه عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر است. هدف مقاله حاضر ارزیابی میزان فشردگی/پراکنش رشد شهری و تأثیر آن بر افزایش هزینه­های اقتصادی خانوار می­باشد و بر این اساس روش تحقیق تحلیلی- پیمایشی و مبتنی بر منابع اسنادی و پرسشنامه­ای می­باشد. داده­ها و اطلاعات نیز شامل شاخص­ها و معیارهای مرتبط با سنجش میزان فشردگی/پراکنش رشد شهر بجنورد همچون مساحت، جمعیت و تراکم با مدل هلدرن، ضریب جینی و موران و داده­های مربوط به نوع وسیله مورد استفاده در سفرهای شهری برای سنجش تأثیر رشد شهری بر هزینه­های اقتصادی خانوار در قالب آزمون کای می­باشد. با توجه به هدف تحقیق بعد از محاسبه الگوی رشد و میزان اسپرال شهری، سه محله از سه بافت شهر مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نیز اسپرال شهری را در دوره­های متوالی متفاوت و حداکثر 46 درصدی را در دهه اخیر در مقایسه با سایر دوره­ها نشان می­دهد که در نتیجه این امر میزان استفاده از اتومبیل شخصی در دهه اخیر افزایش یافته و خود این نیز باعث افزایش هزینه اقتصادی خانوار می­شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Urban Density and City Rate's Fraction and Its Effects on Increasing of Households Costs in Bojnourd City

نویسندگان [English]

  • Khodarahm Bazzi 1
  • Masoomeh Vahdaty 2

1 Department of Geography and Urban Planning, University of Golestan

2 Geography and Urban Planning, University of Zabol

چکیده [English]

Form and pattern of urban growth is a sign of growth and spread in variety stages and environment. This is related to social, economical, natural and human factors. This has a different pattern and had influencing to above factors, special social and economical factors. This article studies evaluation of urban growth compression and sprawl rate and its effects to increasing of household’s costs. Research method is analytic- survey and based on documents and questionnaires, data and information are consisting of indicators and criteria such as; area, population and density with use Holdren and Moran coefficient models. These data particularly urban journeys had tested to Chi Square and related to assessment of urban growth compression and sprawl rate in Bojnourd. In this research after of concluded of growth pattern and sprawl rate, studied three neighborhoods in three textures in Bojnourd. Results show urban sprawl in continuation stages with 46% in recent decade comparison to other decades. This process increased of automobile use and increased household’s economical costs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Compression growth
  • Sprawl growth
  • Economical costs
  • Bojnourd City
1ـ ابراهیم­زاده آسمین، ح. و ابراهیم­زاده، ع. (1389)، «تحلیلی بر عوامل گسترش فیزیکی و رشد اسپرال شهر طبس پس از زلزله با استفاده از مدل آنتروپی هلدرن»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، 19: 46- 25.
2ـ ابراهیم­زاده، ع. و رفیعی، ق. ( 1388)، «تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی- فضایی شهر مرودشت با استفاده از مدل­های آنتروپی و هلدرن و ارائه الگوی گسترش مطلوب آتی آن»، فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، 69: 138-123.
3ـ افشار سیستانی، ا. (1378)، «شناخت استان خراسان»، چاپ اول، تهران: انتشارات هیرمند، ص 108.
4ـ پوراحمد، ا.؛ حسام، م.؛ آشور، ح و محمدپور، ص. (1389)، «تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی- فضایی شهر گرگان با استفاده از مدل­های آنتروپی شانون و هلدرن»، فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 1(3): 18-1.
5ـ تقوایی، م.؛ سرایی، م.ح. (1385)، «گسترش افقی شهر و ظرفیت­های موجود زمین (مورد شهر یزد)، فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی، 55: 152- 133.
6ـ حسن­زاده، ا. و بلوچ، ر. (1389)، «توسعه پایدار و الگوهای ساخت شهر»، نخستین همایش توسعه شهری پایدار در ایران، شماره مقاله 151، 2 و3 آذر 1389، تهران: 8-1.
7ـ حکمت­نیا، ح. و موسوی، م.ن. (1385)، «کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه­ای»، چاپ اول، یزد: انتشارات علم نوین، ص 320.
8ـ رهنما، م.ر. و عباس­زاده، غ.ر. (1385)، «مطالعه تطبیقی سنجش درجه پراکنش/ فشردگی در کلان­شهرهای سیدنی و مشهد»، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، 6: 128- 101.
9ـ شماعی، ع. (1389)، «نقش الگوهای شهرسازی سنتی در شهرسازی مدرن شهر یزد»، فصلنامه مطالعات شهر اسلامی- ایرانی، 1: 105-93.
10ـ عباس­زادگان، م. و رستم یزدی، ب. (1387)، «بهره­گیری از رشد هوشمندانه در ساماندهی رشد پراکنده شهرها»، مجله فناوری و آموزش، سال سوم، 1: 48- 33.
11ـ عزیزی، م.م. (1382)، «تراکم در شهرسازی (اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری)»، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ص 58.
12ـ قرخلو، م و زنگنه شهرکی، س( 1388)، «شناخت الگوی رشد کالبدی- فضایی شهر با استفاده از مدل­های کمی ( مطالعه موردی: شهر تهران)»، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال 20، 34: 40-19.
13ـ ماجدی، ح. (1378)، «زمین مسأله اصلی توسعه شهری، مجله آبادی، 33: 11-4.
14ـ مهندسان مشاور فرافزا (1369)، «پروژه مکان­یابی اراضی مناسب برای توسعه آتی شهر بجنورد»، سازمان مسکن و شهرسازی خراسان، ص 72.
15ـ مهندسان مشاور نقش جهان- پارس (1389)، «طرح توسعه و عمران (جامع) شهر بجنورد (بررسی و شناخت شهر)»، جلد سوم، سازمان مسکن و شهرسازی خراسان شمالی.
16ـ وحیدی، گ. (1389)، «شهر فشرده، فرم شهری پایدار؟»، نخستین همایش توسعه شهری پایدار در ایران، شماره مقاله 306، 2و3 آذر 1389، تهران: 13-1.
17ـ ویلیامز، ک.، برتون، ا. و جنکز، م. (1383)، «دستیابی به شکل پایداری شهری»، مترجم واراز مرادی مسیحی، چاپ اول،  تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهر تهران، ص 3.
18- Anderson, W., Kanaroglou, P.S. and Miller, E.J. (1996(, “Urban form, Energy and the Review of Issues”, Evidence and Policy, Urban Study, 33(1): 7-35.
19- Brueckner, J.K. (2001), Urban Sprawl: Diagnosis and Remedies, International Regional Science Review, 23: 160-171.
20- Chen, Y., Li, X., Zheng, Y., Guan, Y and Liu, X. ( 2011), Estimating the Relationship between Urban forms and Energy Consumption: A Case Study in the Pearl River Delta, 2005-2008, Landscape and Urban Planning, 102(1): 33-42.
21- Greenberg, M,. Lowrie, K., Mayer, H., Miller, K.T and Solitare, L. (2001), “Brownfield Redevelopment as a Smart Growth Option in the United States”, The Environmentalist, 21: 129-143.
22- Irwin, E.G and Bokkstael, N.E. (2004), “Land Use Externalities, Open Space Preservation, and Urban Sprawl”, Regional Science and Urban Economics, 34: 705- 725.
23- Jaeger, J.A.G., Bertiller, R., Schwick, Ch and Kienast, F.K. (2010), “Suitability Criteria for Measures of Urban Sprawl”, Ecological Indicators, 10(2): 397-406.
24- Rafiee, R, Mahiny, A.S., Khorasani, N., Darvishsefat, A.A. and Danecar, A. (2009), “Simulating Urban Growth in Mashad City, Iran through the SLEUTH Model (UGM), Cities, 26(1): 19-26.
25- Schneider, A and Woodcock, C.E. (2008), “Compact, Dispersed, Fragmented, Extensive? A Comparison of Urban Growth in Twenty- Five Global Cities Using Remotely Sensed Data, Pattern Metrics and Census Information”,Urban Studies, 45(3): 659-692.
26- Seto, K.C and Fragkias, M. (2005), “Quantifying Spatiotemporal Patterns of Urban Land-use Change in four Cities of China with Time Series Landscape Metrics”, Landscape Ecology, 20: 871- 888.
27- Tsai, Y.H. (2005), “Quantifying Urban form: Compactness Versus Sprawl” Urban Studies, 42(1): 141-161.
28- Walmsley, A. (2006), “Green Ways: Multiplying and Diversifying in the 21Century”, Landescape and Urban Planning, 76(1-4): 252-290.