جغرافیا و برنامه‌ریزی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

فرایند پذیرش مقالات

بانک ها و نمایه نامه ها

اطاعات آماری نشریه

پرسش‌های متداول

اخبار و اعلانات

پیوندهای مفید

بررسی تغییرات پیچان رود آجی چای در پهنه سیلاب دشت

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

گروه پژوهش های جغرافیایی، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی دانشگاه تبریز

چکیده

پیچان­ها، به­عنوان جالب­ترین الگوی جریان، پویای زیادی را به مسیر جریان رودخانه­ها می­بخشند. ایجاد خمیدگی­ها در مسیر جریان رودخانه­ها، انرژی لازم برای جابجایی بیشتر کانال فعال در پهنه­های دشت­های سیلابی را فراهم می­نمایند و با این جابجایی­ها، تغییرات ژئومورفولوژیکی عمده­ای در دشت­های سیلابی رخ می­دهد. در طول مسیر رودخانه­هایی که تأسیسات زیادی در کناره­ها و در مسیر رودخانه وجود دارد­، این جابه­جایی­ها می­تواند بسیار مشکل­آفرین باشـد. رودخانه آجی­چای به­عنوان تیپیک­ترین مئاندر، جابه­جایی­های زیادی در مسیر جریان خود انجام می­دهد (واقع در شمال­غرب ایران و در موقعیت جغرافیایی از '07­ °38، '58 °37 عرض شمالی و '­15 °46 ، '45 °47 طول شرقی). در این مقاله سعی شـده است با استفاده از داده­های حاصل از اندازه­گـیری­ها بر روی عکس­های هوایی و ماهواره­ای و به­کار­گیری روش­های تجربی، میزان جابه­جایی­ها، قابلیت حرکات جانبی در مسیر و همچنین زمان جابه­جایی­ها، محاسبه و برآورد گردد. در این بررسی­ها، به پارامترهای خودپیچان مانند شعاع خمیدگی­ها، استناد گردیده و پهنای مسیر با بهره­گیری داده­های حاصل از اندازه­گیری شعاع، از رابطه W محاسبه و به­منظور بررسی قابلیت جابه­جایی مسیر، نسب شعاع و پهنا (R/W) به­دست آمده است. زمان انجام جابه­جایی­های کانال فعال در دشت سیلابی نیز با استفاده از T∆ برآورد شده است. نتایج این بررسی­ها نشان می­دهد که در طی زمان، کانال فعال رودخانه آجی­چای در پهنه دشت سیلابی خود به­طور مکرر جابه­جا شده و در اثر این جابه­جایی­ها و در نتیجه در اثر ایجاد فرصت برای انجام فرسایش کناری ناشی از آن، دشت سیلابی فراخ­تر شده است. در بخش­هایی از مسیر آجی­چای، زمان لازم برای انجام یک جابه­جایی کامل از 1 سال تا بیش از 5 سال در بخش­های دیگر طول مسیرآجی چای متفاوت است. میزان سینوزیته در طول مسیر آجی­چای و درطی زمان تـغییر یافـته است و با هر تغییر در میزان سـینوزیته و تغییر جهت جابه­جای خمیدگی­ها، داغ آب هایی در دشت سیلابی بر جای مانده است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation on Aji-Chay River Meander Changes on Flood Plain

نویسنده [English]

  • Maryam Bayati Khatibi

Geographical Research Group, School of Geography and Planning, University of Tabriz

چکیده [English]

Meanders, as a interesting water flow patterns in nature, is giving dynamic to courses of rivers.Creation of curvature on courses of rivers is give enough energy for migrate active channel on floodplain. This migration is main reason for many geomorphology in events is floodplains and at final is changing the floodplain pattern .These changing is created many problems for man-made structures that is constructed at bank or on courses of rivers. Aji-Chay River, as a typical meander is migrate on floodplain by creation curvature on its course (is situated at 37° 58′ to 38° 07′ N and from 46° 15′ to 47 °45′ W). In this article is analyzed and estimated migration rate, migration potential and  time of migration ,by use of  experimental methods, by satellite and areal images In this study rely on parameters of meanders, as bind and width of river corridor is estimated by use of W methods and ∆t, R/W calculation, in order to investigation on capability of rivers for movement .In this study also is estimated time of active channel migration on floodplain by use of valid  methods .The results of this study show that active channel of Aji-Chay repeatedly movement on floodplain in during time and because these movement and changing and bank erosion, is flatten the floodplain .In part of Aji-Chay course time period for completed a cycle of migration is from 1 to over 5 years. This period is vary in many parts of river course. The results of this study also suggested that sinuosity rate at length of Aji-Chay course is changed in during time and old race of water flow is evidence these changes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Channel dynamic
  • Meander
  • Channel migration
  • Time migration
  • Floodplain
  • Aji-Chay
مراجع
1ـ آبادی، حسین و محمودشفای بجستان (1388). «بررسی عمق آبشتگی محتمل در مئاندرهای رودخانه کارون»، هشتمین سمینار بین­المللی مهندسی رودخانه، دانشگاه اهواز.
2ـ ابراهیمی، لیلا و غلامعباس بارانی (1385). «بررسی پارامترهای هیدرولوژیکی حوضه آجی­چای در محل ایستگاه سد ونیار»، هفتمین سمینار بین­المللی مهندسی رودخانه.
3ـ بیاتی خطیبی، مریم (1390). «بررسی پتانسیل خطر وقوع سیل در مسیر رودخانه­های مئاندری»، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 75.
4ـ جابرزاده، مجید؛ عطاری، جلال؛ مجدزاده، محمدرضا و منصور ابوالقاسمی (1387). «مطالعات آزمایشگاهی جریانات چرخشی افقی و نقش آن در محل تشکیل نهشته رسوبی قوس»، چهارمین کنگره مهندسی عمران دانشگاه تهران.
5ـ ساسانی، فاطمه؛ افضلی، حسین و منوچهر حیدرپور (1384). «بررسی فاکتور نقش بررسی تغییر مکان­های جانبی در طول بازه­های قوس­دار در یک رودخانه درشت دانه»، پنجمین کنفرانس هیدرولیک ایران.
6ـ محمودی، امین؛ طهماسبی، ابوالفضل؛ قره­محمودلو، مجتبی و سعید جعفری (1387). «بررسی تغییرات مورفولوژیکی رودخانه گرگان رود در مجاورت شهر گنبد»، سومین کنفرانس مدیریت منابع آب.
7ـ یمانی، مجتبی و هیوا علمی­زاده (1389). «بررسی تغییر پیچان رودی و ناپایداری بستر رودها در جلگه شمالی تنگه هرمز»، نشریه مدرس علوم انسانی، شماره 14.
8- Abad, Jorge D., Marcelo H. Garcia (2006). “RVR Meander: A Toolbox for Re-meandering of Channelized Streams”, Computers & Geosciences, 32, 92-101.
9- Alberta, M.H., M.S. Patersonb (2005), “Bounds for the Growth Rate of Meander Numbers”, Journal of Combinatorial Theory, Series A 112, 250- 262
10- Bjerklie, David M. (2007), “Estimating the Bankfull Velocity and Discharge for Rivers Using Remotely Sensed River Morphology Information”, Journal of Hydrology, 341, 144-155.
11- Black, E, C.E. Renshaw  F.J. Magilligan,J.M. Kaste, W.B. Dade, J.D. Landis (2010), “Determining Lateral Migration Rates of Meandering Rivers Using Fallout Radionuclides”, Geomorphology, 123, 364-369.
12- Dong Xu, Yuchuan Bai, Jianmin Ma, Yan Tan (2011), “Numerical Investigation of Long-term Planform Dynamics and Stability of River Meandering on Fluvial Floodplains, PII: S0169-555X (11) 00235-2 DOI: Doi: 10.1016/j.Geomorph, 2011.05.009 Reference: GEOMOR, 3595.
13- Fagan, Simon D., Gerald C. Nanson (2004), “The Morphology and Formation of Floodplain-surface  Channels”, Cooper Creek, Australia, Geomorphology, 60, 107-126.
14- Fernando Magdaleno, José A. Fernández-Yuste (2011), “Meander Dynamics in A Changing River Corridor”, Geomorphology, 130,197-207.
15- Formann, E., H.M. Habersack, St. Schober (2007), “Morphodynamic River Processes and Techniques for Assessment of Channel Evolution in Alpine Gravel Bed rivers”, Geomorphology 90, 340-355.
16- Gangodagamage,Chandana,Elizabeth Barnes, Efi Foufoula-Georgiou (2007), “Scaling in River Corridor Widths Depicts Organization in Valley Morphology”, Geomorphology, 91, 198-215.
17- Goswami, U., J.N.Sarma, A.D. Patgiri (1999), “River Channel Changes of the Subansiri in Assam, India”, Geomorphology, 30, 227-244.
18- Hamilton, Stephen K., Josef Kellndorfer, Bernhard Lehner, Mathias Tobler (2007), “Remote Sensing of Floodplain Geomorphology as a Surrogate for Biodiversity in a Tropical River System (Madre de Dios, Peru)”, Geomorphology, 89, 23-38.
19- Hau Xera, and Frank, Axel Voigt (2007), “Step Meandering in Epitaxial Growth”, Journal of Crystal Growth, 303, 80-84.
20- Hooke, J.M. (2007), “Complexity, Self-organisation and Variation in Behaviour in Meandering Rivers”, Geomorphology, 91, 236-258.
21- Hooke, J.M (2008), “Temporal Variations in Fluvial Processes on an Active Meandering River Over a 20-year Period”, Geomorphology, Vol. 100, 3-13.
22- Kiss, Tímea Kiss, Károly Fiala, György Sipos (2008), “Alterations of Channel Parameters in Response to River Regulation Works Since 1840 on the LowerTiszaRiver (Hungary)”, Geomorphology, 98, 96-110.
23- Laura Jugaru Tiron, Jérôme Le Coz, Mireille Provansal, Nicolae Panin, Guillaume Raccasi, Guillaume Dramais, Philippe Dussouillez (2009), “Flow and Sediment Processes in a Cutoff Meander of the Danube Delta during Episodic Flooding”, Geomorphology, 106 (2009) 186-197.
24- Lauer, J. Wesley, Gary Parker (2008), “Net Local Removal of Floodplain Sediment by River Meander Migration”, Geomorphology, 96 , 123-149.
25- Li, Luqian, XiXi Lu, Zhongyuan Chen (2007), “River Channel Change during the Last 50 Years in the Middle Yangtze River, the Jianli Reach”, Geomorphology, 85, 185-196.
26- Lottig, Noah R., Justin M. Fox (2007), “A Potential Mechanism for Disturbance-mediated Channel Migration in a Southeastern United States Salt Marsh”, Geomorphology, 86, 525-528.
27- Mack, Greg H., Michae.R. Leeder (1998), “Channel Shifting of the Rio Grande, Southern Rio Grande Rift: Implications for Alluvial Stratigraphic Models”, Sedimentary Geology, 17.207-2 19.
28- Malik, Ireneusz, Marcin Matyja (2007), “Bank Erosion History of a Mountain Stream Determined by Means of Anatomical Changes in Exposed Tree Roots Over the Last 100 Years (Bílá Opava River- Czech Republic),” Geomorphology, 30,56-67.
29- Shi, Yafeng, Qiang Zhang, Zhongyuan Chen., Tong Jiang., Jinglu Wu (2007), “Channel Morphology and Its Impact on Flood Passage, the Tianjiazhen Reach of the Middle Yangtze River”, Geomorphology, 85, 176-184.
30- Wang, Yong-Hong, Peter V. Ridd, Hua-Lin Wu, Jia-Xue Wu, Huan-Ting Shen (2008), “Long-term Morphodynamic Evolution and the Equilibrium Mechanism of a Flood Channel in the Yangtze Estuary (China)”, Geomorphology, 99, 130-138.
31- Wesley Lauer, J, Gary Parker (2008), “Net Local Removal of Floodplain Sediment by River Meander Migration”, Geomorphology, 96, 123-149.
32- Wood, Spencer H., Alan D. Ziegler, Tharaporn Bundarnsin (2008), “Floodplain Deposits, Channel Changes and Riverbank Stratigraphy of the MekongRiver, Area at the 14th-Century City of Chiang Saen”, Northern Thailand, Geomorphology, 101, 510-523.
جغرافیا و برنامه‌ریزی
دوره 18، شماره 49 - شماره پیاپی 49
مهر 1393
صفحه 55-79
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار