نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

2 ژئومورفولوژی

چکیده

پهنه­بندی خطر وقوع زمین لغزش از جمله روش­هایی است که با استفاده از آن می­توان مناطق بحرانی را تعیین کرده و از نقشه­های پهنه­بندی شده در راستای برنامه­ریزی محیطی جهت تقلیل خسارات ناشی از آن بهره گرفت. در تحقیق حاضر به بررسی پهنه­بندی خطر وقوع زمین لغزش در حوضه گُلجه پرداخته شده است. با توجه به قرارگیری چندآبادی، مزارع و باغات در این محدوده که در شیب و بستر نامناسب قرار دارند و مورد تهدید مخاطرات طبیعی از جمله زمین لغزش می­باشند. لذا پرداختن به پهنه­بندی زمین لغزش هدف اصلی این پژوهش محسوب می­شود. مهم­ترین عوامل موثر در وقوع زمین لغزش­های حوضه مورد تحقیق، به ترتیب: زمین­شناسی، شیب، کاربری اراضی، ارتفاع، فاصله از رودخانه، جهت شیب، بارش و گسل شناسائی شدند. مواد و روش مورد استفاده، مدل تحلیل سلسله­مراتبی (AHP) در محیط GIS می­باشد به این صورت که پس از تهیه لایه­ها و وزن­دار نمودن آن­ها در محیط ArcGIS، نقشه نهایی تهیه شد. نتایج نهایی به­دست آمده از تحقیق حاضر نشان داده که وزن معیارهای نُه گانه مذکور به­ترتیب: 4092/0، 2485/0، 1439/0، 0786/0، 0479/0، 0309/0، 023/0، 0181/0 است که عامل زمین­شناسی بیشترین وزن (نقش) و عامل گسل کمترین وزن را داشته­اند. در نهایت نقشه زمین لغزش در چهار گروه با خطر بسیار زیاد، با خطر زیاد، با خطر متوسط و کم خطر تهیه شد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Application of Analytical Hierarchy Process (AHP) In the Landslide Hazard Zoning Occurrence A Case Study: Gollojeh Watershed

نویسندگان [English]

  • Mosa Abedini 1
  • Hasan Setayeshi Nesaz 2

1 Department of Geography, University of Mohaghegh Ardabil

2 Geomorphology

چکیده [English]

Zoning of Landslide hazards is one of the ways that used to determine critical areas. Landslide zoning maps can also be utilized in environmental planning to reduce damage. In the present article, the AHP has been applied to the Gollojeh basin located in Zanjan province. The most important factors in landslide occurrence in this study basin were identified as: geology formation, slope%, land use, height and distance from river, slope aspect, rainfall and faults. After layering and  assigning weights to them the final map was produced in Arc GIS .The final results from this study show that the weight of the nine criteria respectively: are 0.4092, 0.2485, 0.1439, 0.0786, 0.0479, 0.0309, 0.023, 0.0181 with geology and faults having the greatest and last weights. Finally the landslide map denoting in four domains at very high risk, high risk, medium risk and low risk was prepaerd.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Landslide hazard
  • Zoning
  • Analytical Hierarchy Process (AHP)
  • Gollojeh basin
1ـ احمدی، حسن (1384)، «ژئومورفولوژی کاربردی»، جلد اول (فرسایش آبی)، تهران، دانشگاه تهران. 
2- احمدی، حسن (1384)، «ساخت مدل منطقه­­ای خطر حرکت­های توده­ای با استفاده از ویژگی­های کیفی و تحلیل سلسله­مراتبی سیستم­ها (AHP)، مطالعه موردی حوضه آبخیز طالقان، مجله منابع طبیعی ایران، 58 : 3-14.
3- امیراحمدی، ابوالقاسم؛ کامرانی دلیر، حمید و صادقی، محسن (1389)، «پهنه­بندی خطر زمین لغزش با استفاده از روش تحلیل سلسله­مراتبی (AHP)، مطالعه موردی حوضه آبخیز چلاو آمل»، فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، شماره 27، صص203-181.
4- امیراحمدی، ابوالقاسم، (1385)، «ژئومورفولوژی کاربردی؛ بررسی نقش اقلیم در حرکت دامنه­ای در ارتفاعات شمال خراسان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) جهت کنترل بلایای طبیعی و راهکارهای مقابله با آن»، پایان­نامه دکترا، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تربیت معلم تهران.
5- پناهنده، محمد؛ ارسطو، بهروز؛ قویدل، آریامن و قنبری، فاطمه (1388). «مکان­یابی جایگاه دفن پسماند شهر سمنان با استفاده از روش تحلیل سلسله­مراتبی (AHP)»، سالنامه انجمن علمی بهداشت محیط ایران، دوره دوم،شماره چهارم، زمستان.
6- بیدار، زینب (1391) «پهنه­بندی حرکات توده­ای در مسیر جاده مشگین شهر-مویل با استفاده­مندی از روش تحلیل سلسله­مراتبی (AHP)»، پایان­نامه کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی محقق اردبیلی.
 7- پورطاهری، مهدی (1389)، «کاربرد روشهای تصمیمگیری چند شاخصه در جغرافیا»،  تهران، انتشارات سمت.
8- پورمحمدی، محمدرضا ()1382)، «برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری»، تهران، انتشارات سمت.
9- رنجبر، محسن، روغنی، پریسا، (1388)، «ژئومورفولوژی کاربردی، پهنه بندی خطر زمین لغزش در شهرستان اردل با استفاده از روش تحلیل سلسله­مراتبیAHP »، فصلنامه جغرافیایی چشم انداززاگرس، سال اول، شماره 2، صص 88-22.
10- رضویان، محمدتقی (1388)، «برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری»، نشر منشی.
11- زبردست، اسفندیار (1380)، «کاربرد تحلیل سلسله­مراتبی در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، مجله هنرهای زیبا، شماره10، صص 13 و 42- 37 .
12- عابدینی، موسی (1391)، «پهنه­بندی خطر زمین لغزش­های حوضه گیوی چای بر اساس روش تحلیل سلسله­مراتبی (AHP»)، طرح پژوهشی گروه جغرافیای دانشگاه محقق اردبیلی.
13- علائی طالقانی، محمود (1382)،  «ژئومورفولوژی ایران»، انتشارات قومس.
14- علیمحمدی، صفیه؛ پاشایی اول، عباس؛ شتایی جویباری، شعبان و پارسایی، لطف­الله (1388)، «ارزیابی کارایی مدل های پهنه بندی خطر زمین لغزش در حوضه آبخیز سیدکلاته رامیان»، مجله پژوهش­های حفاظت آب و خاک، جلد شانزدهم، شماره اول، صص 59- 77.
15-عظیم­پور، علیرضا؛ صدوق، حسن؛ دلال اوغلی، علی و ثروتی، محمدرضا (1387)، «ارزیابی نتایج مدلAHP در پهنه­بندی خطر زمین لغزش، مطالعه موردی­حوضه آبخیز اهرچای»، مجله فضای جغرافیایی، سال نهم، شماره26، صص71-87
16- فرهادی، رودابه (1378)، «بررسی حرکت­های توده­ای (زمین­لغزش) به­ منظور ارائه مدل منطقه­ای پهنه­بندی خطر در حوضه آبخیز لاجیم رود، تجزیه و تحلیل توزیع مکانی و مکان­یابی مدارس در منطقه 6 تهران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
17- فتحی، حمید (1385)، «برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری، شناسایی و تدوین روابط بین برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای و مدیریت ریسک زلزله»، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
18- قدسی­پور،حسن (1384)، «فرایند تحلیل سلسله­مراتبی، تهران»، دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
19-قدسی­پور، حسن (1388)، «فرایند تحلیل سلسله­مراتبی AHP»، چاپ هفتم، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
 20- مرادی، حمیدرضا (1388)، «تحلیل و برآورد خطر زمین­لغزش با استفاده از روش تحلیل سلسله­مراتبی جاده هراز»، مجله برنامه­ریزی و آمایش فضا، ش(2)14، 1388 صص 247- 234.
21- میرصانعی، رضا و مهدیفر، مـحمدرضا (1385)، «روش­ها و معـیارهای بهینه جهت تـهیه نقشه­های پهنه­بندی خطر زمین­لغزش»، پژوهشکده سوانح طبیعی، 1385، صص 277- 1.
22- محمدخان، ش. (1380)، «برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
23- Bertolini, M.M., Braglia (2006), “Application of the AHP Methodology in Making a Proposal for a Public, Work Contract”, 17 January.
24- Ching, C.H She-C Y. (2010), “Experimental Investigation of Rainfall Criteria for Shallow Slope Failures”, Geomorphology, Vol. pp 326-338.
25- Yalcin, A. Reis, S. Aydinoglu, AA. Yomralioglu, T. (2011), “A GIS-based Comparative Study of Frequency Ratio, Analytical Hierarchy Process, Bivariate Statistics and Logistics Regression Methods for Landslide Susceptibility Mapping in Trabzon, NE Turkey, Geomorphology, Vol. 85, PP. 274-2.