نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• سعید جهانبخش اصل ¹
• حمید میرهاشمی ²
• معصومه تدینی ³

¹ استاد اقلیم‌شناسی گروه جغرافیای دانشگاه تبریز

² دانشجوی دکترای اقلیم‌شناسی دانشگاه تبریز

³ عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان

چکیده

در این مطالعه به منظور شناسایی الگوهای همدید موجد بارش‌های ابرسنگین استان آذربایجان شرقی از رویکرد محیطی به گردشی بهره گرفته شد. بدین منظور نخست با استفاد از روش آماری حد نهای تیپ یک با دوره بازگشت ده هزار ساله، شاخص بارش برای 9 ایستگاه سینوپتیکی و کلیماتولوژی واقع در سطح استان تعیین و با در نظرگیری شرط فراگیر بودن این بارش‌ها، 25 روز تحت عنوان روزهای همراه با بارش فراگیر ابرسنگین برای استان آذربایجان شرقی مشخص شد. سپس با اعمال خوشه‌بندی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 1000 هکتوپاسکال روزهای مذکور، سه الگوی چرخند بهاره، گردنه هم‌فشار و چرخند زمستانه تحت عنوان الگوهای موجد این بارش‌ها شناسایی گردید. تحلیل همدید این الگوها نشان داد که در تمامی آن‌ها، کم‌فشار قطبی و پرفشار جنب حار‌ه‌ای ضمن انحراف از موقعیت به‌هنجار و بلند مدت خود، زبانه‌های آن­ها بر روی منطقه مدیترانه ـ خاورمیانه گسترش می‌یابد. لذا، این شرایط به­وجود آمده در مراکز ذی‌ربط، باعث افزایش شیو مداری دما ـ فشار و برقراری گردش نصف‌النهاری و ایجاد سردچاله‌ها و سامانه‌ مانع، در منطقه مدیترانه ـ خاورمیانه و به­تبع در منطقه مورد تحقیق شده بود. بنابراین استان آذربایجان شرقی به­طور همزمان تحت تأثیر سامانه‌های عرض‌های بالا و پایین قرار می‌گیرد. تحلیل ترمودینامیک با استفاده از داده‌های ایستگاه رادیو گمانه تبریز نشان داد که شرایط ناپایداری بالقوه در هنگام رخداد بارش ابرسنگین بر نیمرخ قائم جو مستولی گشته بود. در واقع چون در این دوره‌ها منطقه مورد مطالعه، تحت نفوذ سامانه‌های عرض‌های پایین و بالا قرار داشت و این سامانه‌ها در ترازهای مختلف ارتفاعی، از بُعد دمایی ـ رطوبتی اختلاف شایانی با هم دارند، یک اشکوب‌بندی دمایی ـ رطوبتی در جو شکل گرفته و سبب ایجاد ناپایداری بالقوه در نیمرخ قائم جو شده بود.

کلیدواژه‌ها

• بارش‌های ابرسنگین
• ناپایداری بالقوه
• آذربایجان شرقی
• گردنه هم‌فشار
• چرخند

عنوان مقاله [English]

Synoptic and Thermodynamic Analysis, the Heavy in North West of Iran (East Azarbaijan Province)

نویسندگان [English]

• Saeed Jahahnbakhsh Asl ¹
• Hamid Mirhashemi ²
• Masoomeh Tadayyon ³

¹ Professor, Department of Climatology, University of Tabriz

² Ph.D. Student, Department of Climatology, University of Tabriz

³ Academic Member, Islamic Azad University, Semnan Branch

چکیده [English]

In this study to identify the synoptic patterns causing heavy rainfall in East Azarbaijan province used with Environment- circulation pattern. Thus, beginning with the use of statistical methods limit type with return periods of ten-thousand-year, precipitation index for the 9 synoptic stations and climatology located at the province was determined and finally 25 days was analyzed as day's high Heavy. The clustering of the 1000 hPa geopotential height level these days, were identified three patterns of spring cyclone, deformation and winter cyclone as the creator of this precipitation patterns. Synoptic analysis of this patterns showed that the low pressure at polar latitudes move to down and troughs on the Mediterranean and the Middle East that it has spread. Next to the tropical high pressure and subsequent ridge are moved to higher latitudes. There are conditions in the planetary patterns, increased temperature and pressure gradient zonal and meridional circulation of establishing Cut-off low and blocking high system is in the region. Research area within the affected system has been up and down simultaneously. Thermodynamic analysis using data from the radio station of Tabriz probe showed that the potential instability in the event of heavy rain on the atmospheric vertical profile has prevailed. In fact, because the study area in this period of low and high latitudes is dominated systems and the systems at different height levels of temperature and humidity differences are great together, a stratification of temperature, moisture in the atmosphere will be created and established conditions of potential instability

کلیدواژه‌ها [English]

• Heavy rains
• potential instability
• East Azarbaijan
• Deformation
• Cyclone