نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• سیدحسن مطیعی لنگرودی ¹
• مجتبی قدیری معصوم ¹
• حافظ اسکندری چوبقلو ²
• علی طورانی ³
• حمیده خسروی مهر ⁴

¹ استاد دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.

² کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تهران

³ کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تهران.

⁴ دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی توریسم، دانشگاه تهران

چکیده

مخاطرات طبیعی به­عنوان بخشی از واقعیت­های گریزناپذیر محسوب می­شوند که عمدتاً کنترل وقوع آن­ها خارج از عهده بشر است، مدیریت بلایای طبیعی به­ویژه سیلاب، مجموعه اقداماتی است که قبل از وقوع، در حین وقوع و بعد از وقوع بلایا برای کاهش هر چه بیش­تر آثار و عوارض آن­ها انجام می­گیرد. در این میان پدیده سیل یکی از حوادث پیش­بینی نشده و ویرانگر در مناطق روستایی کشور محسوب می­شود. در روستاهای منطقه مورد مطالعه (حوضه رودخانه زنگمار) نیز که معیشت و فعالیت ساکنان آن دائماً تحت تأثیر سیل می‌باشد، خسارات بسیاری را از نظر جانی و مالی برای روستاییان ایجاد می­نماید. هدف این تحقیق، شناسایی زمینه‌های کاهش آثار مخاطرات طبیعی به­ویژه سیل در نواحی روستایی به­صورت مشارکتی و ارائه پیشنهادهایی برای کاهش آثار سیل در نواحی روستایی از طریق مشارکت مردم محلی مـی­باشد. در این پـژوهش برای کسب داده­های موردنیاز، از دو شیوه کتابخانه‌ای و میدانی (پرسشنامه و مشاهده) استفاده ‌شده است. برای پوشش دادن کل حوضه رودخانه زنگمار از میان روستاها که در سه طبقه با آسیب‌پذیری بالا، متوسط و کم که مجموعا 63 روستا بودند، 21 روستا به­صورت تصادفی انتخاب شدند و در مرحله بعد با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 292 نفر از سرپرست خانوار به­عنوان نمونه مشخص گردید. از بین گروه مسئولان نیز 50 نفر از 5 سازمان مرتبط با امور سیل روستاها به­عنوان نمونه انتخاب و پرسشنامه­ها توسط آن­ها تکمیل گردید. داده­های جمع آوری شده با استفاده از نرم­افزار spss مورد آنالیز شده است. نتایج حاصل از آزمون پیرسون بیانگر آن است که بین نوع نگرش مشارکتی روستاییان با کاهش مخاطرات سیل رابطه معناداری وجود دارد. برای شناسایی ابعاد و متغیرهای موثر در مدیریت سیل از دیدگاه نمونه­ها از آزمون T- تک­نمونه­ای و تحلیل واریانس استفاده شده که نتایج به­دست آمده از این آزمون بیانگر وجود تفاوت در اهمیت بسترها و عوامل زمینه­ساز در مدیریت مشارکتی و کاهش مخاطرات ناشی از سیل از نظر مسئولان و مردم روستایی می­باشد. به­گونه­ای که از دیدگاه مسئولان بسترها و زمینه­های اجتماعی در اولویت اول و بسترها و زمینه­های اقتصادی و زیرساختی در رتبه دوم و سوم جای می­گیرند. اما از دیدگاه مردم روستایی، بسترها و زمینه­های اجتماعی در اولویت اول قرار دارند ولی جایگاه بسترها و زمینه­های زیرساختی با اقتصادی عوض شده است هم­چنین در همه ابعاد مشارکت هر دو گروه روستاییان و مسئولان اعتقاد به مشارکت در دوره قبل از وقوع سیل دارند که این مطلب نشان­دهنده اهمیت پیشگیری و مدیریت ریسک در مقابله با سیلاب است.

کلیدواژه‌ها

• بلایای طبیعی
• مدیریت سیل
• مدیریت مشارکتی
• روستاهای حوضه رودخانه زنگمار
• شهرستان ماکو

عنوان مقاله [English]

The Study the Role of Participatory Management to Reduce Flood Impacts (Case Study: Rurals of River Basin Zngmar Maku city)

نویسندگان [English]

• Seyidhasan Motieei Langroodi ¹
• Mojtaba Ghadirye Masoum ¹
• Hafez Eskandari chopoglo ²
• Ali Toorani ³
• Hamideh Khosravimehr ⁴

¹ Prof, Faculty of Geography, University of Tehran

² M.A in Geography and Rural Planning, Faculty of Geography, Shahid Beheshti University.

³ M.A in Geography and Rural Planning, Faculty of Geography, Tehran University

⁴ M.A Student in Geography and Tourism Planning, Tehran University

چکیده [English]

Natural disasters are considered as part of the inescapable facts the control of whose occurrence is largely outside of human power. Therefore, natural disasters always have been important issues in biological communities and confronting with the disasters, and harmful effects have been the long-term goals of the communities. The flood phenomenon is considered as one of the unforeseen events and devastating in rural areas of the country. Management of natural disasters, especially floods, is a collection of actions that occurred before, during and after the occurrence of disasters to reduce more effects and damages.Today the approach of response to disasters as command-control structure, has been focused and technology-oriented and is displaced with a new approach called community-based management. It emphasizes on cultures, abilities, knowledge and capacity of existing local communities. In fact, without a comprehensive and systematic look, regarding all aspects of economic, social-institutional and environmental problems in large part is far from achieving. In this regard, the rural communities isn’t far this process and always has been subjected to flooding and its effects, and the other hand, rural area in this study (Zangmar River Basin) and livelihood and activities of residents are affected by flooding constantly and create many financial damages and losses of life for villagers. In this study, for data requirements, both library and field mode (questionnaires and observations) have been used. To cover the whole basin among villages (that were in three ranges of high, medium and lowvulnerability intotal of 63 villages), 21 villages were randomly selected. Then, by using the Cocoran formula taotal of 292 households were identified as samples. Also from 50 groups of officials among 5 organizations related to flood affairs in villages we selected samples and correlation test, we used one sample T test and variance analysis. The results of this research indicate that in all aspects of participation, both villagers and officials group believe in participation in the period before and after the flood disaster, and also there are largel similarities between approaches of two groups of officials and rural people into rate, type and period of participation in flood management in flood risk areas in the field of case study

کلیدواژه‌ها [English]

• Natural disasters
• Flood management
• Participatory Management of flood
• Maku city