نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 جغرافیا و برنامه ریزی شهری ـ منطقه ای

2 دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

یکی از مسایل مبتلا به شهرهای بزرگ، اسکان غیررسمی است. کمبود زمین مناسب و ساخت و ساز با قیمت زیاد در کنار رشد سریع جمعیت و در نتیجه روند فزاینده تقاضا برای مسکن شهری موجب گردیده تا عملاً دسترسی اقشار کم درآمد و حتی متوسط، به بازار زمین و مسکن کاهش یافته و زمینه ساخت و سازهای نامناسب را در بخش غیررسمی شهری گسترش بخشد. محله شاطرآباد از جمله مناطقی از شهر کرمانشاه است که در معرض ساخت و سازهای بی­ضابطه قرار گرفته و از بافت فضایی ـ کالبدی نامناسبی برخوردار است. ساخت و سازهای غیراصولی، تراکم بالا، بافت اجتماعی روستایی، محیط شهری نامطلوب و کمبود خدمات شهری از جمله مسایل مبتلا به این محله می­باشند. در این مقالهمتغیرهای اقتصادی، اجتماعی و کالبدی مؤثر در پدید آمدن اسکان غیررسمی در محله شاطرآباد و اثرات فضایی ـ مکانی آن بررسی شده است. یافته­های این پژوهش بیانگر آن است که ده عامل به عنوان مهم­ترین عوامل تأثیرگذار در پدید آمدن محله شاطرآباد نقش­آفرین بوده؛ و با استفاده از تکنیک رگرسیون، ضریب تأثیرگذاری هر یک از این عوامل مشخص و با استفاده از مدل «تحلیل مسیر» چگونگی تأثیرگذاری این عوامل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج به دست آمده از مدل تحلیل مسیر بیانگر آن است که در پدید آمدن محله شاطرآباد به ترتیب دو دسته عوامل قبل از مهاجرت­های روستا ـ شهری از جمله؛ مالکیت اولیه، چگونگی مهاجرت، سال مهاجرت و شغل قبلی همچنین عوامل بعد از مهاجرت شامل؛ شغل فعلی، مسأله مالکیت، دلایل سکونت، پروانه ساخت و درآمد دارای بیشترین تأثیرگذاری می­باشند. در مجموع با محاسبه ضریب تأثیر متغیرهای مختلف و مستقل تأثیرگذار و با تفکیک آنها از یکدیگر، مشخص گردید که عوامل قبل از مهاجرت روستاییان به شهر به میزان 5/57 درصد و عوامل بعد از مهاجرت به میزان 5/42 درصد در پدید آمدن محله شاطرآباد تأثـیرگذار بوده­اند. اینک چنانچه برنامه­ریزان و سیاستگذاران درصدد حل مشکلات ناشی از اسـکان غـیررسمی در شهرها هستند، می­بایست ریشه­های آن را در عوامل تأثیرگذار قبل از مهاجرت و در روستاها جستجو نمایند و پس از حل این ریشه­ها به حل مشکلات فعلی اسکان غیررسمی بپردازند

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Analyses of Informal Settlement and Determination of Effectiveness Coefficient for Each Parameter by Route Analysis Model (Case study: Shater Abbad Kermansha)

نویسندگان [English]

  • Isa Ebrahimzadeh 1
  • Mostafa Sayedi 2

1 Urban Geography and Regional Planning

2 University of Sistan and Baluchestan

چکیده [English]

On of the problems related to the Metro police are the informal settlement the shortage of the land for making structures in high cost against the fast rate of population rise an highly, the increasing rate of the application for house in city caused to law access of popular larger of people and middle ones to the land and house market and it increased the non suitable structure making in informal suburbs of the city. The Shater Abad in Kermanshah unfavorable structure making and is including the non suitable spatial texture, high density, unfavorable city environment, are some problems containing the Shater Abad in this study the social, economic and physical variables in appearance informal settlement in Shater Abad and effects have been investigated, the results of this research is representing the appearance of Shater Abad, analyzing the regression technique the effectiveness coefficient related to each parameters character according to obtained results from the (R.A.M) demonstrated which two series of parameters including the primary possession immigration reason, being or not immigration and before occupation and factors after  the immigration, including the person job, possession document, settlement reason, permission for making (establishment), and income, have the most effectiveness. In general, with computing the coefficient of element effects and different variables and contrasting them from each other characterized that these to factors was 57.5 % and 42.5% affective in the appearance of Shatter Abad so, if the planners and policy makers are solving the problems initiated from the informal settlement in cities they should research their roots in the effective factor before immigrating and in rural, the problems related to the informal settlement in cities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Informal settlement
  • Route analysis
  • Model
  • Sattar Abad
  • Kermanhah
1- ابراهیم­زاده، عیسی (1380)، «مهاجرت­های روستایی و علل و پیامدهای آن، نمونه: استان سیستان و بلوچستان»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره پیاپی 60، بهار 1380، مشهد .
2- ابراهیم­زاده، عیسی؛ بریمانی، فرامرز؛ نصیری، یوسف (1383)، «حاشیه­نشینی، ناهنجاری­های شهری و راهکارهای تعدیل آن»، موردشناسی: کریم­آباد زاهدان، مجله جغرافیا و توسعه، سال دوم، شماره پیاپی 3، انتشارات دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.
3-ایراندوست، کیومرث (1386)، «یاس و امید در سکونتگاه­های غیررسمی»، نمونه موردی شهر کرمانشاه، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 26.
4- اطهاری، کمال (1374)، «حاشیه­نشینی در ایران، علل و راه­حل­ها»، مجموعه مقالات دومین سمینار سیاست­های توسعه مسکن در ایران، جلد اول.
5- امکچی، حمیده (1381)، «ابـزارهای حقوقی و قانونی مؤثر بر بـرون­فکنی جمعیت و بروز حاشیه­نشینی در برنامه­های پنجساله توسعه اقتصادی ـ اجتماعی کشور»، فصلنامه عمران و بهسازی شهری، هفت­شهر، انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی هفت­شهر، شماره نهم و دهم.
6- برآبادی، محمود (1381)، «حاشیه­نشینی پدیده­ای به قدمت شهرنشینی»، ماهنامه شهرداری­ها، سال چهارم، شماره 45.
7- پاگ، سدریک (1383)، «شـهرهای پایدار در کـشورهای در حال توسعه»، تـرجمه ناصر محرم­نژاد،  مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری، تهران.
8- حسین­زاده­دلیر، کریم (1370)، «حاشیه­نشینی در جستجوی معنی و مفهوم»، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال پنجم، شماره 9 و 8.
9- خاتم، اعظم (1381)، «سهم مردم، سهم دولت در طرح­های توانمندسازی و بهسازی، تجربه جعفرآباد کرمانشاه»، فصلنامه هفت شهر، سال سوم، شماره 10- 9.
10- دیکنز، پیتر (1377)، «جامعه­شناسی شهری: جامعه، اجتماع محلی و طبیعت انسانی»، ترجمه حسین بهروان، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.
11- ربانی، رسول و دیگران (1381)، «حاشیه­نشینی، مشارکت و مسایل اجتماعی شهری»، فصلنامه فرهنگ اصفهان، شماره 23 و 24.
12- ربانی، رسول؛ عریضی، فروغ­السادات؛ وارثی، حمیده؛ حسینی، محمدرضا (1385)، «بررسی عوامل مؤثر بر شکل­گیری مسأله حاشیه­نشینی و پیامدهای اجتماعی آن در شهر اهواز»، مجله جغرافیا و توسعه، سال چهارم، شماره پیاپی 7، انتشارات دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.
13- رفیع­پور، فرامرز (1377)،« توسعه و تضاد، انتشارات علمی»، تهران.
14- رضوی، سیدحسن (1382)، «روستا، فقر، توسعه»، نشر فرازان، تهران
15- زاهد زاهدانی، سعید (1369)، «حاشیه نشینی»، انتشارات دانشگاه شیراز، شماره 162.
16- هیراستکار. جی.کی (1376)، «درآمدی بر مبانی برنامه­ریزی شهری»، ترجمه محمد سلیمانی و احمدرضا یکانی­فر، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت معلم.
17- شکوئی، حسین (1373)، «دیدگاه­های نو در جغرافیای شهری»، جلد اول، انتشارات سمت، تهران.
18- صرافی، مظفر (1381)، «مهاجرت داخلی و مسأله مدیریت شهری»، فصلنامه مدیریت شهری، انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور، سال سوم، شماره10. تهران.
19- صیدی، مصطفی (1387)، «برنامه­ریزی و ساماندهی اسکان غیررسمی در شهرها، نمونه مطالعاتی: شاطرآباد کرمانشاه»، پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکده جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
20- عابدین درکوش، سعید (1372)، «درآمدی بر اقتصاد شهری»، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم. تهران.
21- کلانتری، خلیل (1385)، «پردازش و تحلیل داده­ها در تحقیقات اجتماعی ـ اقتصادی»، نشر شریف، تهران،
22- گیلبرت، آلن؛ گالگر. ژوزف (1375)، «شهرها، فقر و توسعه شهر نشینی در جهان سوم»، ترجمه پرویز کریمی ناصری، انتشارات شهرداری تهران.
23- گِر، تدا رابرت (1377)، «چرا انسان­ها شورش می­کنند»، ترجمه علی مرشدی­زاده، پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران.
24- متوسلی، محمدمهدی؛ اسماعیل­زاده، حسن (1385)، «رشد و پراکنش جمعیت در مناطق کلانشهری»، نمونه موردی؛ منطقه کلان شهری تهران؛ فصلنامه مدیریت شهری، سال پنجم، شماره 18.
25-  مجله جهاد (1366)، «تعریف و مفهوم حاشیه­نشینی و گسترش حاشیه­نشینی در جهان»، شماره 104.
26- مرکز آمار ایران، «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1335 تا 1385».
27- مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران (1373)، «حاشیه­نشینی در ایران»، وزارت مسکن و شهرسازی، علل و راه­حل­ها، گزارش مرحله دوم.
28- مهندسین مشاور تدبیر شهر (1382)، «طرح امکان­سنجی ارتقاء شهر نگر بافت­ها و محلات دارای اسکان نامتعارف در کرمانشاه»، گزارش مقدماتی، جلد اول.
29- هادیزاده بزاز، مریم (1382)، «حاشیه نشینی و راهکارهای ساماندهی آن در جهان»، انتشارات شهرداری مشهد.
30- هرسیون، پل (1364)، «درون جهان سو»، ترجمه شاداب وجدی، انتشارات فاطمی، تهران.
31- هولندر، ادوین پل (1378)، «روان­شناسی اجتماعی: رهبری و قدرت تأثیر ارتباط جمعی بر افکارعمومی و فعالیت سیاسی»، ترجمه احمد رضوانی، نشر شرکت بهنشر، مشهد.
32- Clinard, Marshal. B, (1966), “Slum and Community Development”, The Free Press, New York.
33- Gilbert, A& Gurgler, J. (1992), “Cities Poverty and Development”, (2ud Ed) DEPT. of Geography Research Paper Series 10, Durham 1969.
34-Park, Robert E, (1928), “Human Migration and Marginal Man”, American Journal of Sociology, Vol. 33.