نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• حمید نوری
• علیرضا ایلدرمی

دانشگاه ملایر

چکیده

این پژوهش با بررسی یکی از فراگیرترین دوره­های بارشی کشور در سال­های گذشته (روزهای 6/8/1381 تا 5/10/1381)، به تحلیل همدید و دینامیک سنگین­ترین خوشه بارش این دوره (15/9/1381 تا 20/9/1381) با رویکرد محیطی به گردشی می­پردازد. در این دوره بیش از 60 درصد از ایستگاه­های کشور شاهد بارش چشمگیری بودند و رویدادهای بارشی سنگین متعددی نیز در سواحل جنوبی خزر ثبت شدند. بعد از ترسیم نقشه­های همبارش روزهای مورد مطالعه، نقاط اوج بارش و مـراکز ثقل آن­ها بـه دست آمد و سپس الگوهای فشار سطحی، ارتـفاع ژئوپتانسیل و نقشه­های وزش رطوبتی، جبهه­ها، رودبادها و  Q-Vectorدر ترازهای مختلف، استخراج و ترسیم شد. تحلیل نقشه­های فشار تـراز دریا نشان داد که تشدید شیو فـشار بین الگوی پرفشار دریای سیاه و کم­فشار شرق مدیترانه و بین الگوی پرفشار دریای سیاه وکم­فشار شمال شرق خزر، در رخداد این بارش­ها در غرب، جنوب غرب ایران و سواحل جنوبی خزر موثر بود. بررسی نقشه­های ژئوپتانسیل نشان داد که درطول دوره مورد مطالعه، دو الگوی اصلی وجود دارد که نقش فرود نسبتاً عمیق شمال دریاچه خزر (بخشی از فرود بلند مدیترانه) بسیار مهم است.
 تحلیل نقشه­های وزش رطوبتی نشان دادند که که در ترازهای بالایی، دریای مدیترانه و دریای سرخ و در ترازهای پایینی، خلیج فارس و دریای عمان، مهم­ترین منبع تغذیه رطوبتی بارش­های ایـران زمین هستند که نـقش هـر کدام در روزهای مـختلف، یکسان نیست. در حالی که رطوبت بارش­های سنگین سواحل جنوبی خزر، در تراز 500 هکتوپاسکال از طریق دریای مدیترانه، در ترازهای 600 و 700 هکتوپاسکال، از طریق دریای مدیترانه و دریای سرخ و در ترازهای 850، 925 و 1000 هکتوپاسکال، از طریق همه منابع اصلی رطوبتی منطقه (دریای سیاه، دریای مدیترانه، خلیج فارس، دریای سرخ و دریاچه خزر) تأمین می­شود. وجود جبهه قطبی، جبهه دریای سرخ  شمال خلیج فارس و همچنین ادغام رودبادهای جنب­حاره­ای و جبهه قطبی بر روی شرق عراق، می­تواند از علل ایجاد و تشدید حرکات عمودی هوا در منطقه باشد. تحلیل نقشه­های Q-Vector نیز، با نشان دادن مناطق همگرا، به نقش مهم دریاچه خزر، دریای مدیترانه و دریای سیاه، خلیج فارس و دریای عمان در ایجاد حرکات صعودی هوا در ترازها و ساعات مختلف، برای شکل­گیری بارش­های سنگین سواحل جنوبی خزر و  ایران زمین اشاره دارد. 

کلیدواژه‌ها

• تحلیل همدید و دینامیک
• بارش سنگین و فراگیر
• مراکز ثقل بارش
• سواحل جنوبی دریاچه خزر

عنوان مقاله [English]

Synoptic and Dynamic Analysis of Heavy Rainfall Events in the Southern Coastal Caspian Sea In Comparison With Iran Case Study (1381/9/15-1381/9/20)

نویسندگان [English]

• Hamid Noori
• Alireza Yildroomi

University MalayerDistrict

چکیده [English]

This research, one of the most covering rainfall times (from1381/8/6 to 1381/10/5) in Iran study and then synoptic and dynamic analysis of it's the heaviest rainfall cluster (from 1381/9/15 to 1381/9/20) explain using environmental to circulation pattern method. In this time more than 60% of Iran stations experienced rainfall and also, the number of heavy rainfall events were recorded in the southern coastal Caspian see. After drawing of Isorain maps in studied days, rain maximum points and its gravity centers calculated. Then, pressure surface patterns, geopotential, humidity advection, front, jet stream and Q-vector maps were drawn in different levels. Analysis of pressure of see level maps showed that pressure gradient reinforcement between Black see high pressure and Mediterranean low pressure and between Black see high pressure and the eastern north of Caspian sea  low pressure are effective to produce these heavy rainfalls in west, southern west of Iran and the southern coastal Caspian sea. Maps geopotential showed that there are two main patterns in this studied time, as role of the eastern north of Caspian Sea trough (part of long through of Mediterranean) is very important. Analysis of humidity advection maps showed that Mediterranean sea and Red sea in upper levels and Persian Golf and Oman sea in lower levels are sources of humidity for heavy rainfalls, as them role in different days aren’t alike. However, heavy rainfall events in the southern coastal Caspian sea were provided via Mediterranean sea in 500(ha) level, Mediterranean sea and Red sea in 600 and 700 (ha) levels and all of main sources of humidity (Black sea, Mediterranean sea, Persian Golf, Red sea and Caspian sea). Polar front, north of Red sea-north of Persian Golf front and composition of subtropical jet stream and polar front jet steam in the east of Iraq can be from reasons of producing and strengthening of vertical movements. Also, analysis of Q-vector maps with point of convergence regions shows the important role Caspian sea, Mediterranean sea, Black sea, Persian Golf and Oman sea to producing of raising movements in different levels and times and its follow to forming of heavy rainfall events in the southern coastal Caspian sea and Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

• Synoptic and dynamic analysis
• Heavy and covering rainfall events
• Gravity rainfall centers
• The southern coastal Caspian Sea