نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• جعفر جعفرزاده ¹
• هاشم رستم زاده ²
• محمدرضا نیک جو ³
• اسماعیل اسدی ⁴

¹ دانشگاه تبریز

² استاد یار

³ گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تبریز

⁴ استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه تبریز

چکیده

مطالعه و بررسی تغییرات منابع آب در هر منطقه برای مدریریت منابع آب و استفاده بهینه از آن­ها ضروری می باشد. در این پژوهش، هدف ارزیابی وضعیت منابع آب موجود در دشت اردبیل از لحاظ وضعیت منابع اعم از سطحی و زیرسطحی بر اساس چهار معیار طبیعی، هیدرولوژیکی، کشاورزی و انسانی با استفاده از روش تحلیل شبکه‌ای فازی می­باشد. به‌ منظور ارزیابی بهتر روش تحلیل شبکه‌ای فازی از زیرمعیارهای میزان جمعیت، وضعیت صنایع، وضعیت بارش، وضعیت آب‌های سطحی (حجم برداشت از رودخانه) و آب‌های زیرزمینی (شامل وضعیت قنات‌ها و چاه‌ها و چشمه‌ها)، سطح زیر کشت و نوع محصولات از نظر نیاز آبی، شیب و ارتفاع استفاده شده است. وابستگی میان زیرمعیارها با استفاده از تکنیک DEMATEL فازی و بر اساس نظر کارشناسان خبره تعیین شده است. سپس با استفاده از فرایند تحلیل شبکه­ای فازی تمامی معیارها و زیرمعیارها وزن­دهی شده و برای تمامی زیرمعیارها نقشه­های متناسب با وزن­های به­دست آمده تهیه گردید. در نهایت نقشه نهایی که بر اساس لایه­های اولیه و وزن دار شده با تکنیک شبکه­ای فازی ایجاد شده بود، در محیط GIS ترسیم شده است. نقشه‌های حاصله حساسیت منطقه مورد مطالعه را از لحاظ پتانسیل های منابع آب مشخص کرده است. مناطق با خطر پایین 13/11 درصد معادل 9200 هکتار در منتهی الیه شمالی دشت و کمی در غرب دشت می­باشند. مناطق با خطر متوسط 36/19 درصد معادل15870 هکتار بوده و در شمال و غرب دشت قرار گرفته­اند، مناطق با خطر بالا 3/21 درصد معادل 17510 هکتار بوده و بیشتر در قسمت­های مرکزی و بالایی دشت واقع شده­اند، مناطق با خطر در معرض آسیب 9/31 درصد معادل 26220 هکتار بوده و و در قسمت­های جنوبی و مرکزی دشت قرار گرفته و در نهایت مناطق بحرانی 1/16 درصد معادل 13250 هکتار را شامل می­شوند که بیش­تر در قسمت جنوب و شرق پراکندگی دارند.

کلیدواژه‌ها

• پتانسیل منابع آب
• تکنیک DEMATEL
• تحلیل شبکه‌ای فازی
• سیستم اطلاعات جغرافیایی
• دشت اردبیل

موضوعات

• سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور

عنوان مقاله [English]

Potential Assessment of Available Water Resources of Ardabil Plain Using Fuzzy Analytic Network Process (FANP) in GIS

نویسندگان [English]

• Jafar Jafarzadeh ¹
• Hashem Rostamzadeh ²
• Mohammadreza Nikjoo ³
• Esmaeil Asadi ⁴

³ Department of Geography of tabriz university

⁴ Assistant Professor in the Department of Water Engineering, University of Tabriz

چکیده [English]

The study of changes in water resources in each region is essential to manage water resources and using them. In this study, the goal is to evaluate the available water resources in the plain of Ardebil in terms of surface and subsurface resources based on four criteria including natural, hydrological, agricultural and humanitarian by using fuzzy network analysis. In order to assess better fuzzy network analysis evaluation, sub-criteria of population, industry condition, rainfall situation, the status of surface water (volume taken from the river) and groundwater (wells, springs and aqueducts status), the area under cultivation and the type of products in terms of water demand, slope and elevation are used. Dependencies among sub-criteria using DEMATEL fuzzy technique and according to experts are determined. Using the fuzzy network analysis all criteria and sub- criteria are weighed, and the maps for all sub-criteria, are generated in according to the weight obtained. Finally, the result map that is based on initial layers and weighted based on the fuzzy techniques is generated in GIS. The resulting map is identified the sensitivity of the study area in terms of potential water resources. The study area (Ardebil plain) is located in the northwest of Iran and is delimited by latitudes 38°05′ N and 38° 30′N and longitudes 48°15′ E and 48° 35′E. The average height is about 1360 meters from the sea level. It covers an area of about 820 km2 and is part of Qara Soo river basin. The low risk areas 11.13 % equivalent to 9200 hectares are located on the northern and a bit in west of the plain. The average risk areas 19.36 % equivalent to 15870 hectares are located in the north and west of plain. The high risk areas 21.3 % equivalent to 17510 hectares are located mostly in the central and upper parts of the plain. The vulnerable risk areas 31.9 % equivalent to 26220 hectares are located in the southern and central parts of the plain and finally the critical areas 16.1 % equivalent  to 13250 hectares are scattered mostly in the south and east of the study area.

کلیدواژه‌ها [English]

• Water Resources
• DEMATEL technique
• Fuzzy analytic network process
• Geographic information systems
• Ardabil plain