نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• وحید ریاحی ¹
• فرهاد جوان ²

¹ دانشیار دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی

² دانشجو دکتری دانشگاه خوارزمی تهران و مدرس دانشگاه پیام نور گیلان

چکیده

 سکونتگاه‌های روستایی ایران در طول سال‌های متمادی با توجه به نیروهای محیطی و اجتماعی ـ اقتصادی الگوی پراکنش خاصی پیداکرده‌اند. که در این میان عوامل جغرافیایی نقش بسزایی در استقرار و نحوه پراکندگی سکونتگاه‌های روستایی دارند، بعضی از این عوامل می‌تواند نقش موثرتری نسبت به سایر عوامل داشته باشند، پژوهش حاضر به بررسی و ارزیابی نقش عوامل جغرافیایی در پراکندگی سکونتگاه‌های روستایی در شهرستان زنجان می‌پردازد تا عامل و یا عواملی که نقش بیشتری نسبت به سایر عوامل دارند مشخص شود. همچنین نقشه پهنه بندی مناطق روستایی در سه تیپ متفاوت از لحاظ استقرار در گروه‌های روستایی با مقر مناسب، نسبتاً مناسب و نامناسب ارائه گردد. برای نیل به این هدف، 8 عامل طبیعی شامل رودخانه، گسل، بارش، دما، تبخیر، ارتفاع، شیب،‌ لیتولوژی، به عنوان عوامل مؤثر در محل استقرار سکونتگاه‌های روستایی انتخاب گردید. در تحقیق حاضر با استفاده از نرم‌افزار Arc GIS نقشه‌های عامل به صورت رقومی تهیه و سپس با استفاده از مدل AHP در نرم‌افزارExpertChoice، وزن هر شاخص به دست آمد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد در شهرستان زنجان 31 درصد سکونتگاه‌های روستایی با تعداد 103روستا دارای الگوی استقرار مناسب، تعداد 149 روستا(45درصد) نسبتاً مناسب و تعداد 81 روستا(24 درصد) نیز در الگوی استقرار نامناسب واقع‌شده‌اند، که تقریباً تمام آن‌ها در شمال شرق شهرستان استقراریافته‌اند. از اینرو در برنامه‌ریزی‌های ایمنی و مدیریت بحران به سکونتگاه‌های روستایی در موقعیت نامناسب توجه ضروری و بیشتری مورد نیاز است.  

کلیدواژه‌ها

• نواحی روستایی
• عوامل جغرافیایی
• پراکندگی فضایی
• شهرستان زنجان

موضوعات

• برنامه ریزی روستایی

عنوان مقاله [English]

Surveying and analyzing the role of geographical factors in the spatial distribution of rural Zanjan County

نویسندگان [English]

• Vahid Riyahi ¹
• farhad javan ²

² PhD student University of Tehran Kharazmi and Lecturer of Payam Noor University of Guilan

چکیده [English]

During recent years, Iran’s rural settlements have a particular distribution pattern according to the environmental and socio-economic forces. Among the geographical factors play an important role in the deployment and distribution of rural settlements, Some of these factors can be have a more effective role than other factors, This study aimed to evaluate the role of geographical factors in the distribution of rural settlements in the Zanjan county in order to determine more important factor or factors than other factors. Also, the zoning map of rural areas prepared in three different types of deployment in rural communities with suitable, relatively suitable and unsuitable seat. In order to achieve this goal, 8 natural factors, including rivers, fault, rainfall, temperature, evaporation, elevation, slope, lithology, selected as factors in deployment of rural settlements. In the study, maps of factors digitally prepared by using Arc GIS software and then weighted by using AHP model in Expert Choice software. The results show that 31% of rural settlements in Zanjan county, with 103 villages, have suitable deployment pattern, 149 villages (45%) have relatively suitable, and 81 villages (24%) are located in a pattern of unsuitable deployment, that almost all of them were located in the northeast of the county. Hence, attention to safety planning and crisis management in rural settlements, with unsuitable position, is very essential.

کلیدواژه‌ها [English]

• rural areas
• geographical factors
• Space distribution
• Zanjan county