نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی دانشگاه تبریز

چکیده

   یکی از مسایل عمده جمعیتی عموماً در کشورهای جهان مسأله سالخوردگی جمعیت و پیامدهای ناشی از آن است. لذا، هدف پژوهش حاضر، ارزیابی شهر تبریز بر اساس شاخص­های شهر مطلوب سالمندان (نظیر مسکن، مشارکت اجتماعی، احترام و حمایت اجتماعی و خدمات سلامت) می­باشد. روش تحقیق پژوهش حاضر، توصیفی - تحلیلی از نوع کاربردی و شیوه  جمع آوری داده­ها و اطلاعات اسنادی و پیمایشی بوده و از ابزار پرسشنامه برای گردآوری داده‌ها استفاده شده است. جامعه آماری شامل کلیه سالمندان 60 سال به بالاتر بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 در بین مناطق 1 و 10 شهرداری تبریز است که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه به ترتیب برای منطقه 1، 138 و برای منطقه 10، 138 نفر به دست آمده است. سپس با بهره گیری از روش نمونه­گیری در دسترس در بین مناطق 1 و 10 شهرداری تبریز توزیع و جمع­آوری شده است. در روش تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون­های پیشرفته آماری و مدل­یابی معادلات ساختاری (SEM) استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که میانگین وضعیت مسکن، میزان مشارکت اجتماعی، حمایت اجتماعی و خدمات سلامت در بین سالمندان مورد مطالعه در حد متوسط به پایین می­باشد و میانگین شاخص احترام در بین سالمندان در حد متوسط می­باشد و میزان هر کدام از شاخص­های شهر مطلوب سالمندان به جز شاخص مسکن، بر حسب نوع مسکن و منطقه سکونت پاسخگویان تفاوت معنی­داری با هم ندارد. همچنین، میزان اثرگذاری حمایت اجتماعی و خدمات سلامت بر احترام برابر با (44/0)، میزان اثرگذاری مشارکت مدنی بر احترام برابر با (23/0) و میزان اثرگذاری مشارکت اجتماعی بر احترام برابر با (17/0)      می­باشد. با توجه به ضریب تبیین به دست آمده به این نتیجه می­رسیم که سه متغیر (مسکن، حمایت اجتماعی و خدمات سلامت و مشارکت اجتماعی) در مجموع 82/0 از واریانس متغیر احترام را تبیین می­کنند و 18/0 درصد دیگر مربوط به عواملی غیر از متغیرهای موجود می­باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Assessment of Tabriz City From the Perspective of Indexes Favorable City for the Elderly

نویسنده [English]

  • Abolfazl Ganbaei

چکیده [English]

One of the major issues of population in the world is generally the problem of the aging population and the consequences of it. Therefore, the aim of this study is to evaluate the city of Tabriz based on favorable city indicators of the elderly (such as housing, social participation, respect and social support and health services). The methodology of this research is descriptive-analytical of the applied type and the method of collecting data and documentary and survey data. A questionnaire was used to collect data. The statistical population includes all 60 years old and older elderly people based on the general population census and housing in 1390 in the regions 1 and 10 of Tabriz Municipality. Using the Cochran formula, the sample size for area 1, 138 and for area 10, 138 it is achieved. Then, using the available sampling method, distributed among the regions 1 and 10 of Tabriz Municipality. Statistical analysis and structural equation modeling (SEM) have been used in data analysis. The results of the study indicate that the average housing situation, the rate of social participation, social support and health services among the elderly were moderate to low And the average respect index among the elderly is moderate and the level of each of the desirable city indicators of the elderly, except for the housing index, does not differ significantly in terms of housing type and residence area of respondents. Also, the effect of social support and health services on respect is equal to (0.44), the effectiveness of civic participation on respect is equal to (0.23) and the effectiveness of social participation on respect is equal to (0.17). Regarding the coefficient of explanation, we conclude that three variables (housing, social support and health services and social participation) explain a total of 0.82 of the variance of the variable of respect, and another 18.1% is related to factors other than existing variables.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Favorable City Indicators of the Elderly
  • Structural Equation Modeling (SEM)
  • Tabriz
- امیرصدری، آزیتا و سلیمانی، حمید (1391)؛ پدیده سالمندی در ایران و پیامدهای آن؛ ماهنامه علمی تخصصی صدای جمهوری اسلامی ایران؛ سال یازدهم، شماره 65 (آذر)؛ صص: 77-67.
- بهروزفر، فریبرز (1379)؛ شناخت مشخصات محیطی مناسب سالمندان؛ فصلنامه علمی- پژوهشی صفه؛ شماره 31؛ صص: 89-82.
- پورجعفر، محمدرضا و مهدی منتظرالحجه (1389)؛ نشانه‌های شهری، تعاریف، گونه‌شناسی، مکان‌یابی، برنامه‌ریزی و طراحی، تهران: طحان.
- پورجعفر، محمدرضا؛ تقوایی، علی­اکبر؛ بمانیان، محمدرضا؛ صادقی، علیرضا و احمدی، فریال (1389)، سالمند ( مجله سالمندی ایران)، سال پنجم، شماره 15 (بهار)، صص: 34-22.
-  رفیع­زاده، ندا؛ نوذری، شعله؛ روشن­بخش، حسین (1380)؛ رهنمودهای طراحی معماری خانه­های سالمندان؛مرکزتحقیقات ساختمانومسکن.
- خوارزمی، امیدعلی؛ زرقانی، سیدهادی و جوهری، لیلا (1393)؛ ارزیابی فضاهای باز شهری و حمل و نقل درون شهری بر  اساس شاخص های شهر دوستدار سالمند، ششمین کنفرانس ملی برنامه ریزی  و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه های شهر اسلامی، مشهد مقدس، 22-21 آبان ماه، صص 176-156.
- زحمتکشان، نسرین، باقرزاده، راضیه، اکابریان، شرافت، یزدانخواه فرد، محمدرضا، میرزایی، کامران، یزدانپناه، سیامک، خرمرودی، رزیتا، غریبی، طیبه، کمالی، فرحناز و جمند، طیبه  (1391)؛ بررسی کیفیت زندگی و عوامل مرتبط با آن در سالمندان شهر بوشهر، مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، سال دوم، شماره 1 (بهار)، صص: 58- 53.
- زندیه، مهدیه (1391)؛ «مناسب‌سازی منظر شهری برای سالمندان، نمونه موردی محله قیطریه تهران»، سالمند (مجله سالمندی ایران)، سال هفتم، شماره بیست و پنجم (تابستان)، صص: 18-7.
- سام­آرام، عزت الله؛ احمدی­بنی، زیبا (1386)؛ بررسی عوامل مؤثر بر موقعیت سالمند در خانواده؛ مجلهسالمندیایران؛ دوره 2،  شماره2 (تابستان)،  صص: 279-269.
- ضابطیان، الهام؛ تقوایی، علی اکبر (1388)؛ شاخص­های مناسب­سازی فضاهای شهری دوست­دار سالمندان با استفاده از رویکرد مشارکتی، مسکن و محیط روستا، جلد 28، شماره 128، صص: 71-60.
- عباسی مقدم، عباس، جوادی، منیره و ساغری، لیلی (1386)؛ شاخص های مناسب سازی فضاهای شهری دوستدار سالمندان با استفاده از رویکرد مشارکتی، مسکن و محیط روستا، سال سوم، شماره 8، صص 76-60.
- عبدی زرین، سهراب و مهدی اکبریان (1386)؛ « سالمندی موفق در پرتو مذهب و باورهای دینی (مقاله مروری)»، سالمند(مجله سالمندی ایران)، سال دوم، شماره چهارم (تابستان)، صص: 293-299.
- علی­الحسابی، مهران؛ رفیعی، فرخنده (1391)؛ ارزیابی نیازمندی­های سالمندان در فضاهای شهری، مطالعه موردی: پارک خلد برین شیراز، فصلنامه آرمانشهر، دوره 5، شماره 9 (زمستان)، صص: 457- 247.
- قنبری، ابوالفضل (1393)؛ «بررسی تطبیق تأثیر فضای شهری بر میزان مشارکت شهروندان (مورد مطالعه: محلات شهر تبریز)، جغرافیا و برنامه ریزی، سال 18، شماره 48 (تابستان).
- مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران (1392)؛ شناخت ظرفیت های عملکردی مدیریت شهری در دستیابی به شهر دوستدار سالمند در ناحیه 1 منطقه 3 شهرداری تهران.
- مرکز آمار ایران (1393و 1395). سرشماری عموم نفوس مسکن، استان آذربایجان شرقی.
- محسنی تبریزی، علیرضا (1379)؛ «بررسی وضعیت سالمندان در ایران»، فصلنامه تأمین اجتماعی، سال دوم، شماره چهارم، صص: 205-191.
- معتمدی، عبدالله؛ اژهای، جواد؛ آزاد فلاح، پرویز؛ کیامنش، علیرضا (1384)؛ بررسی رابطه گرایش های مذهبی و سالمندی موفق؛دوماهنامهدانشوررفتار، شماره 10 (اردیبهشت)، صص: 54-44.
- میرزایی، محمد و محمد شمس قهفری (1386)؛ «ویژگی‌های جمعیتی جمعیت مسن در ایران منطبق با سرشماره 1385-1355»، مجله سالمندی ایران، سال دوم، شماره پنجم (پاییز)، صص: 331-326.
- نبوی، سید حمید؛ شجاع، محسن؛ محمدی، سونا و راشدی، وحید (1393)؛ بررسی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در سالمندان شهر بجنورد، مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، صص: 439-433.
- نجاتی، وحید و عشایری، حسن (1387). کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در سالمندان شهرستان کاشان، مجله روانپزشکی و روانشناسی، سال 14، شماره 1 (بهار)، صص: 61-57.
- Burton, Elizabeth; Mitchell, Lynne (2006); Inclusive Urban Design: Streets for Life, Elsevier.
- Carr, S; Francis, M; Rivlin, L and A. Stone (1992); the Value of Public Space; In Public Space; New York: Cambridge University; Knox; pp. 3-21.
- Fogel, B.S (1992); "Psychological aspects of staging at home", Journal of the American society on aging, XVI: 15-19.
- T. Takano, K. Nakamura & M. Watanabe (2002); "Urban residential environment and senior citizens longevity in megacity areas the importance of walk able green spaces", Journal of epidemiology and community health, Vol. 56.
- Turel H, Yigit E, Altug I(2007); Evaluation of elderly people’s requirements in public open spaces: A case study in Bornova District (Izmir, Turkey). Building and Environment; 42; pp. 1-45.
- Walzer M(1986); Public space: A Discussion on the shape of our cities Pleasures and costs of urbanity. Dissent fall pp: 470-475.
- Woolley, Helen (2005); Urban Open Spaces, Taylor and Francis.
- امیرصدری، آزیتا و سلیمانی، حمید (1391)؛ پدیده سالمندی در ایران و پیامدهای آن؛ ماهنامه علمی تخصصی صدای جمهوری اسلامی ایران؛ سال یازدهم، شماره 65 (آذر)؛ صص: 77-67.
- بهروزفر، فریبرز (1379)؛ شناخت مشخصات محیطی مناسب سالمندان؛ فصلنامه علمی- پژوهشی صفه؛ شماره 31؛ صص: 89-82.
- پورجعفر، محمدرضا و مهدی منتظرالحجه (1389)؛ نشانه‌های شهری، تعاریف، گونه‌شناسی، مکان‌یابی، برنامه‌ریزی و طراحی، تهران: طحان.
- پورجعفر، محمدرضا؛ تقوایی، علی­اکبر؛ بمانیان، محمدرضا؛ صادقی، علیرضا و احمدی، فریال (1389)، سالمند ( مجله سالمندی ایران)، سال پنجم، شماره 15 (بهار)، صص: 34-22.
-  رفیع­زاده، ندا؛ نوذری، شعله؛ روشن­بخش، حسین (1380)؛ رهنمودهای طراحی معماری خانه­های سالمندان؛مرکزتحقیقات ساختمانومسکن.
- خوارزمی، امیدعلی؛ زرقانی، سیدهادی و جوهری، لیلا (1393)؛ ارزیابی فضاهای باز شهری و حمل و نقل درون شهری بر  اساس شاخص های شهر دوستدار سالمند، ششمین کنفرانس ملی برنامه ریزی  و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه های شهر اسلامی، مشهد مقدس، 22-21 آبان ماه، صص 176-156.
- زحمتکشان، نسرین، باقرزاده، راضیه، اکابریان، شرافت، یزدانخواه فرد، محمدرضا، میرزایی، کامران، یزدانپناه، سیامک، خرمرودی، رزیتا، غریبی، طیبه، کمالی، فرحناز و جمند، طیبه  (1391)؛ بررسی کیفیت زندگی و عوامل مرتبط با آن در سالمندان شهر بوشهر، مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، سال دوم، شماره 1 (بهار)، صص: 58- 53.
- زندیه، مهدیه (1391)؛ «مناسب‌سازی منظر شهری برای سالمندان، نمونه موردی محله قیطریه تهران»، سالمند (مجله سالمندی ایران)، سال هفتم، شماره بیست و پنجم (تابستان)، صص: 18-7.
- سام­آرام، عزت الله؛ احمدی­بنی، زیبا (1386)؛ بررسی عوامل مؤثر بر موقعیت سالمند در خانواده؛ مجلهسالمندیایران؛ دوره 2،  شماره2 (تابستان)،  صص: 279-269.
- ضابطیان، الهام؛ تقوایی، علی اکبر (1388)؛ شاخص­های مناسب­سازی فضاهای شهری دوست­دار سالمندان با استفاده از رویکرد مشارکتی، مسکن و محیط روستا، جلد 28، شماره 128، صص: 71-60.
- عباسی مقدم، عباس، جوادی، منیره و ساغری، لیلی (1386)؛ شاخص های مناسب سازی فضاهای شهری دوستدار سالمندان با استفاده از رویکرد مشارکتی، مسکن و محیط روستا، سال سوم، شماره 8، صص 76-60.
- عبدی زرین، سهراب و مهدی اکبریان (1386)؛ « سالمندی موفق در پرتو مذهب و باورهای دینی (مقاله مروری)»، سالمند(مجله سالمندی ایران)، سال دوم، شماره چهارم (تابستان)، صص: 293-299.
- علی­الحسابی، مهران؛ رفیعی، فرخنده (1391)؛ ارزیابی نیازمندی­های سالمندان در فضاهای شهری، مطالعه موردی: پارک خلد برین شیراز، فصلنامه آرمانشهر، دوره 5، شماره 9 (زمستان)، صص: 457- 247.
- قنبری، ابوالفضل (1393)؛ «بررسی تطبیق تأثیر فضای شهری بر میزان مشارکت شهروندان (مورد مطالعه: محلات شهر تبریز)، جغرافیا و برنامه ریزی، سال 18، شماره 48 (تابستان).
- مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران (1392)؛ شناخت ظرفیت های عملکردی مدیریت شهری در دستیابی به شهر دوستدار سالمند در ناحیه 1 منطقه 3 شهرداری تهران.
- مرکز آمار ایران (1393و 1395). سرشماری عموم نفوس مسکن، استان آذربایجان شرقی.
- محسنی تبریزی، علیرضا (1379)؛ «بررسی وضعیت سالمندان در ایران»، فصلنامه تأمین اجتماعی، سال دوم، شماره چهارم، صص: 205-191.
- معتمدی، عبدالله؛ اژهای، جواد؛ آزاد فلاح، پرویز؛ کیامنش، علیرضا (1384)؛ بررسی رابطه گرایش های مذهبی و سالمندی موفق؛دوماهنامهدانشوررفتار، شماره 10 (اردیبهشت)، صص: 54-44.
- میرزایی، محمد و محمد شمس قهفری (1386)؛ «ویژگی‌های جمعیتی جمعیت مسن در ایران منطبق با سرشماره 1385-1355»، مجله سالمندی ایران، سال دوم، شماره پنجم (پاییز)، صص: 331-326.
- نبوی، سید حمید؛ شجاع، محسن؛ محمدی، سونا و راشدی، وحید (1393)؛ بررسی کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در سالمندان شهر بجنورد، مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، صص: 439-433.
- نجاتی، وحید و عشایری، حسن (1387). کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در سالمندان شهرستان کاشان، مجله روانپزشکی و روانشناسی، سال 14، شماره 1 (بهار)، صص: 61-57.
- Burton, Elizabeth; Mitchell, Lynne (2006); Inclusive Urban Design: Streets for Life, Elsevier.
- Carr, S; Francis, M; Rivlin, L and A. Stone (1992); the Value of Public Space; In Public Space; New York: Cambridge University; Knox; pp. 3-21.
- Fogel, B.S (1992); "Psychological aspects of staging at home", Journal of the American society on aging, XVI: 15-19.
- T. Takano, K. Nakamura & M. Watanabe (2002); "Urban residential environment and senior citizens longevity in megacity areas the importance of walk able green spaces", Journal of epidemiology and community health, Vol. 56.
- Turel H, Yigit E, Altug I(2007); Evaluation of elderly people’s requirements in public open spaces: A case study in Bornova District (Izmir, Turkey). Building and Environment; 42; pp. 1-45.
- Walzer M(1986); Public space: A Discussion on the shape of our cities Pleasures and costs of urbanity. Dissent fall pp: 470-475.
- Woolley, Helen (2005); Urban Open Spaces, Taylor and Francis.