نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی دکترای معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز آدرس: ایران - آذربایجان شرقی - تبریز - مجتمع دانشگاه آزاداسلامی تبریز - تبریز

3 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی دانشگاه تبریز

چکیده

 





 





شهر مهم ترین عرصه زیست انسان و بزرگترین مکان تمدن است. مطالعه و تاثر این عرصه جایگاه ویژه­ای دارد. امروز مسئله این است که در جامعه بسیاری از سنت های اسلامی مورد غفلت واقع شده است. تاثیر ارزش های دینی و مذهبی بر ساخت و تولید فضاهای شهری از اهمیت بیشتری برخوردار است. شهر بر پایه جهان بینی ساخته می­شود و عالی ترین نمود اشغال و تصرف فضا بر مبنای عقیده و ارزش های اسلامی می­باشد. مسجد در شهر اسلامی محل گردهمایی سیاسی، مسایل غیر نظامی و حقوقی و مالی بوده است. امروزه برخی از آئین­ها و مراسم مذهبی در فضای بیرون از مسجد برگزار می­شود و به علت نبود فضای مطلوب در کالبد شهر، معمولا شبکه معابر و گره های ترافیکی را اشغال می­نماید. روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده که با استفاده از روشهای گردآوری اطلاعات به صورت مصاحبه با صاحبنظران علوم دینی و مطالعه ی کتابخانه­ای نظریات و تعاریف مربوط به موضوع پژوهش بررسی شد و همچنین با استفاده از روش میدانی (پرسشنامه، مشاهده، و برداشت میدانی) داده های مورد نیاز جمع اوری شده و در نرم افزار spss پیاده شد و با توجه به آزمونهای متفاوت به تجزیه و تحلیل داده­ها پرداخته شد. بیشتر مردم بازسازی و گسترش صحن مساجد را برای برگزاری مراسم ایام محرم مناسب دانسته اند. لذا در مقاله حاضر سعی گردیده است ضمن بررسی ضرورت برگزاری آئین های مذهبی در بیرون از فضای مسجد، پیشنهادی توسط پژوهشگران جهت تعریف و شکل گیری فضای مطلوب برای مراسمات فوق ارائه گردد .

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the relationship between favorable urban space with the ritual of mourning case study: Muharram mourning ceremonies in Khatib neighborhood in Tabriz

نویسندگان [English]

  • Mahdi Alilu 1
  • elham kazemi 2
  • Mohammadreza Pourmohammadi 3

1 Payam Noor university

2 PhD student of architecture at azad eslamic university

3 Department of Geography and Planning, School of Geography, University of Tabriz

چکیده [English]

City is the most important habitat for the man and the greatest cradle of civilization. Due to this fact, studying this phenomenon is of paramount importance. The problem today is that in the contemporary society many of Islamic traditions have been neglected. The impact of religious values on the construction of city spaces is of even greater importance. Cities are created according to ideologies and worldviews and the most sublime example of space occupation is Islamic beliefs and values. The mosque in an Islamic city, for instance, has been a site of political, nonmilitary, legal and economic gatherings. Nowadays, some religious rituals and ceremonies are held in spaces other than mosques and due to the paucity of favorable and appropriate space in the cities, streets and roads are occupied and traffic problems created. 200 students participated in this study and a close-ended questionnaire with a rating scale of 5 was used to gather data.  In this article I have tried to emphasize the necessity of holding religious rituals out of mosque space, and suggest and provide the procedures needed for the definition and formation of appropriate spaces for the aforementioned rituals and ceremonies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban space suitable for mourning rituals
- پاکزاد، جهانشاه، (1384)، راهنمایی طراحی فضاهای شهری در ایران، تهران، شرکت طرح و نشر پیام سیما: وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری، ص الف-39-40.
- پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه: مجموعه کلمات قصار رسول اکرم(ص)، تهران، انتشارات جاویدان، 1377، ح1116، ص377؛ ح1803، ص733.
- تاج، شهره، حافظی زاده، شقایق، پتانسیل یابی فضاهای شهری در بخش مرکزی شهر تهران به منظور ساماندهی اجرای مراسم فرهنگی- مذهبی با تاکید بر اجرای مراسم ایام محرم، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا، 1389، ص33 تا 47.
- دشتی، محمد، نهج البلاغه: مجموعه خطبه­ها و نامه­ها و کلمات قصار امام علی بن ابیطالب، قم، موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمومنین، ح442، ص526، ن53.
- دوبران، اسماعیل، خدایی، داوود، غلامی، سعید، دانش دوست، مهرداد، سنجش مولفه های آسایش بصری در منظر شهری (با تاکید بر محله حسینیه اعظم زنجان)، نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره 1، شماره 3، 1391، ص 45-60.
- روزنامه ی ایران، 1382، یکشنبه 16 شهریور، شماره 2574.
- شکاری، جواد، معماری در نظام اسلامی مسجد، 1384.
 - عرفان، محمدهادی، تئوری لایه های شناور در سیمای مساجد ایرانی، مجموعه مقالات همایش معماری مسجد، دانشگاه هنر، تهران، 561- 574.
- علی الحسابی، مهران، پای کن، عصمت، بازشناسی اثر آیین های عاشورایی بر شهر ایرانی، بررسی موردی:شهر لاهیجان، نشریه نامه معماری و شهرسازی، شماره 14، 1394، ص 77.
- فارابی، ابونصر محمد، (1376)، السیاسه المدینه، جسن ملکشاهی، سروش تهران، ص227.
- کاشفی، محمدرضا، فلسفه عزاداری، (1381)، مرکز فرهنگی نهاد، چاپ اوّل، ص 21.
- مجلسی، محمدباقر، (1380)، بحارالانوار، محمدباقر کمره­ای نزیل شهر ری، قم، ص312.
- مطهری، مرتضی، (1378)، مجموعه آثار ، جلد 18، جلد سوم از بخش ائمه معصومین(ع)، تهران، صدرا، ص193.
- مهدوی نژاد، محمد جواد، مشایخی، محمد، بایسته های طراحی مسجد بر مبنای کارکردهای فرهنگی – اجتماعی، معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره5، 1389، ص66.
- نائینی، میرزا محمد حسین، (1362)، فتاوای علمای سلف درباره عزاداری و شبیه خوانی، فصلنامه هنر، ص 297.
- نایینی، غلامرضا، تحلیلی بر موقعیت و الگوی استقرار مساجد، مجموعه مقالات همایش معماری مسجد، دانشگاه هنر، تهران، 1376،ص 253- 265.
- نقی زاده، محمد، (1392)، تاملاتی در مبادی شهر اسلامی(در متون و تاریخ)، کتاب ماه هنر،  شماره178، ص9و10.
- نقی زاده، محمد، (1390)، مبانی نظری شهرسازی و معماری اسلامی، ص62.
- نوبهار، رحیم، معماری مسجد از دیدگاه متون دینی، مجموعه مقالات همایش معماری، مسجد، دانشگاه هنر، تهران، 1376، ص256.
- نوروزی، محرم، عنصری جدید در محله، نشریه الکترونیکی فصل نو، هفته تخصصی علوم اجتماعی، 1384.
- اخوت، هانیه، الماسی فر، نینا، بمانیان، محمدرضا، (1389)، معماری و شهرسازی سنتی در کشورهای اسلامی، انتشارات هله/ طحان، ناشر تخصصی معماری و شهرسازی، ص.143
- Alexander, Christopher & Sara Ishikawa & Murray Silverstein/ A Pattern Language/ Oxford University Press/1977:65.