نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

• معصومه رجبی ¹
• داود مختاری ²
• میرابراهیم هاشمیان ³

¹ استاد ژئومورفولوژی دانشگاه تبریز

² گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تبریز

³ دانشگاه تبریز

چکیده

 





 





مخروط افکنه ها، از بارزترین لندفرم­های ژئومورفولوژی رودخانه­ای هستند که به عنوان  پدیده­ای ژئومورفیک، نسبت به تغییرات تکتونیکی واکنش نشان می­دهند و می­توان از آنها به عنوان ابزاری، جهت شناخت سیمای تکتونیکی مناطق بهره گرفت. در این پژوهش ابتدا ، مخروط افکنه­ها و حوضه­های آبریز مربوطه واقع در دامنه شمالی بزقوش از نظر ویژگی مورفومتری(تعداد، مساحت، حجم، نحوه پراکنش) و فیزیو گرافی(طول، مساحت، ارتفاع)استخراج و با بکارگیری5شاخص ژئومورفیک(β، AF، BS، Hi، SL)وضعیت نسبی فعالیت تکتونیکی منطفه ارزیابی گردید. پارامترهای مورد نیازپژوهش شامل(R، S، Hوα) و دیگر پارامترها از طریق تهیهDEM منطقه و همچنین رقومی کردن نقشه­های زمین شناسی، گردآوری و جهت انجام محاسبات مربوط به حجم مخروط افکنه­ها به ترتیب از روش­های چرچ ، گیلز و نرخ بالاآمدگی حوضه­های آبریز از مدل نیروی جریان و نرم افزار­های  ArcGIS، CADوMATLAB استفاده گردید. سپس بین نتایج بدست آمده روابط همبستگی برقرار گردید. نتایج نشان داد؛ رابطه معناداری بین مساحت حوضه آبریز(BA) و حجم مخروط ها(V)وجود ندارد، در مقابل رابطه مستقیم و معناداری با ضریب همبستگی78/. بین نرخ بالاآمدگی حوضه­ها و حجم مخروط افکنه­ها مشاهده گردید.در این راستا با تهیه نقشه­های زمین شناسی و موقعیت گسلهای منطقه و همپوشانی آن با محدوده حوضه­های آبریز و مخروط افکنه ها، مشخص گردید که تشکیل مخروط افکنه­های حجیم(بیجند، اله حق) با وجود دو خط گسلی معکوس و نرمال امتدادلغز راستگرد بالادستی(در خروجی حوضه) همخوانی دارد. برطبق نتایج حاصله، در شرایط مورفوکلیمایی کنونی، می­توان تکتونیک را عامل  اصلی در افزایش یا کاهش حجم مخروط افکنه­ها محسوب نمود.

کلیدواژه‌ها

• حجم مخروط افکنه
• شاخص‌های ژئومورفیک
• نرخ بالاآمدگی
• تکتونیک فعال
• بزقوش

موضوعات

• ژئومورفولوژی

عنوان مقاله [English]

Analysis of Quantitative Relationship between the Volume of Alluvial Fans and its Relationship Active Tectonic (Case study: Northern Slopes of Alluvial Fans in Bozqush)

نویسندگان [English]

• Masomeh Rajabei ¹
• Davod Mokhtari ²
• mir ebrahim hashemian ³

¹ Professor of Geomorphology, Tabriz University

² Department of Geography, University of Tabriz

³ TABRIZ UNIVERCITY

چکیده [English]

Alluvial fans are the most obvious Landforms of fluvial geomorphology which react to changes in tectonic as geomorphic phenomena, and they can be used as a tool for identifying of the tectonic aspect of regions. In this research at first, alluvial fans and their drainage basins located in the northern slopes in Bozqush were extracted in terms of morphometric (area, volume, distribution) and physiographic features (length, area, height) and the relative status of regional tectonic activity was evaluated by using 5 Geomorphic Indicators (α, AF, Bs, Hi, SL).The required parameters consisted of (R, S, H and α) and the other parameters were collected through DEM as well as digital geological maps. The Church Giles methods and Stream power model were used for computing the volume of alluvial fans and the uplift rate of watersheds by using ArcGIS, CAD and MATLAB softwares. Then Correlation was established between the results. Results showed that there is no significant relationship between the catchment area (BA) and the Volume of Alluvial Fans (V); in contrast, a significant and direct relationship was observed with a correlation coefficient 78% between the basin uplift rate and volume of fans. In this regard, by providing  geological maps and location of the faults and its overlap with watershed and alluvial fans, It was found that the formation of large alluvial fans (Bijand, Elahagh) is consistent with upper two reverse and normal strike-slip fault lines (at the outlet of the basin). According to the results, in the current Morph-climatic conditions, tectonic can be considered as a major factor in increase or decrease of the volume of alluvial fans.

کلیدواژه‌ها [English]

• Alluvial Fan Volume
• Geomorphic Indicators
• uplift rate
• Active Tectonic
• Bozqush