نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی- دانشگاه فردوسی مشهد

3 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی- دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

امروزه طرح هادی روستایی مهم‌ترین ابزار مدیریت توسعه روستایی در ایران است. با گذشت بیش از سه دهه از شروع اجرای این‌گونه طرح‌ها در نواحی روستایی کشور، لازم است بدانیم که اجرای این‌گونه طرح‌ها چه نتایجی به خصوص در ابعاد فیزیکی- کالبدی برای فضاهای روستایی کشور به همراه داشته است. این نوشتار جهت بررسی نتایج فیزیکی-کالبدی طرح به بحث  کاربری­های پیشنهادی پرداخته و در این زمینه به ارزیابی میزان تحقق‌پذیری کاربری­های پیشنهادی، و در ادامه میزان انطباق این کاربری­ها را در مرحله اجرای طرح با نقشه کاربری­های مصوب این طرح‌ها را در روستاهای شهرستان خواف مورد توجه قرار داده است. برای برآورد میزان تحقق‌پذیری کاربری­های پیشنهادی طرح­های هادی روستایی از مقایسه نقشه پیشنهادی مصوب روستاهای مورد مطالعه در سال­های 80-82 و نقشه وضع موجود آن‌ها در سال جاری (1392) استفاده شده است. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی- تحلیلی است که برای گردآوری اطلاعات از روش­های میدانی و اسنادی استفاده شده و نیز تهیه و تحلیل کلیه نقشه­ها با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS انجام گرفته است. یافته­های تحقیق نشان می‌دهد که بیش‌ترین درصد تحقق‌پذیری مربوط به کاربری ورزشی با 8/87 درصد و کمترین مربوط به کاربری فضای سبز با 1/12 درصد می‌باشد. همچنین کمترین میزان انطباق یافتگی در بین کاربری‌های پیشنهادی مربوط به روستای سده با 8/71 درصد انطباق و بیش‌ترین مربوط به روستای خرگرد با 3/99 درصد می‌باشد. در زمینه اجرایی شدن کاربری­های پیشنهادی، با توجه به تحقق تنها 53 درصد مساحت کاربری­ها می­توان نتیجه گرفت که تحقق­پذیری کاربری­های پیشنهادی در این روستاها ضعیف بوده اما همین میزان مساحت اجرا شده با کاربری­های نقشه پیشنهادی انطباق لازم را داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The evaluation of amount of realization of approved usages managing plans and their adaption in implementation phase of project. (Case study; Villages of Khaf County)

نویسندگان [English]

  • Aliakbar Anabestani 1
  • Mohammad Jvansheri 2
  • Omolbanein Harati 3

1 Ferdowsi University of Mashhad

2 PhD student in Geography and Rural Planning - Ferdowsi University of Mashhad

3 Master of Geography and Rural Planning, Ferdowsi University of Mashhad, Iran

چکیده [English]

Todays, rural managing plans are the most important tools of the management of rural development. After more than three decades, from the beginning of the implementation of such plans in rural areas of the country and to acquire experience, it is necessary to know that such plans for rural community of the country, has had what results and outcomes. This article, take notice the evaluation of amount of realization of suggested usages and then the amount of adaption of this usages in the implementation phase of project with the map of approved usages of this plan in the vilages of khaf County.  For estimating the amount of realization of suggested usage of managing rural plans was used. A compilation of approved suggested map of studied villages in 2001 –2003 and the map of their status quo in the current year 2013. In this article, research method is descriptive– analytical and for data collection was used of field and documentary methods. Search finding, was ArcGIS and also preparation and analysis of all plans by using software shows that the highest percentage of realization is related to sport usage with 87.8 percent and the lowest is related to green space with 12.1 percent of realization. Also the lowest adaptability of suggested usages is related to Sedeh village with 71.8 percent of adaption and highest is related to Khergerd village with 99.3 percent. In the field of becoming operational of suggested usage, regarding the implementation just 53 percent of area of suggested usage, we can conclude that in these village's has been poor. But this same running area had the necessary adaption with the usages of suggested plan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Realization
  • Adaptability
  • Location– spatial factors
  • Suggested usage
  • Khaf County
- آسایش، حسین. (1383). «کارگاه برنامه­ریزی روستایی(رشته جغرافیا)». تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
- استانداری خراسان رضوی، (1392)؛ آخرین وضعیت تقسیمات کشوری شهرستان خواف، مشهد: استانداری خراسان رضوی.
- آمار، تیمور. و صمیمی ‌شارمی، رضا. (1388)،ارزشیابی کالبدی اجرای طرح‌های هادی روستایی (مطالعة موردی: بخش خمام شهرستان رشت)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شمارة 127، صص55-44.
- بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خواف، (1392). وضعیت طرح‌های هادی روستایی در شهرستان، خواف: روابط عمومی بنیاد مسکن.
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی. (1386). «راهنمای مطالعات کاربری زمین روستایی». معاونت عمران روستایی، دفتر برنامه‌ریزی و هماهنگی طرح‌ها، انتشارات نشر شریف، تهران.
- بنیاد مسکن انقلاب اسلامی. (1388). «ارزشیابی اثرات اجرای طرح‌های روستایی». معاونت عمران روستایی، انتشارات بنیاد مسکن، تهران، چاپ اول.
- تقیلو، علی‌اکبر.، خسروبیگی، رضا. و خدایی، یوسف، (1388). مقاله­ی ارزیابی اثرات طرح‌هادی در ابعاد کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، نمونه­ی موردی: شهرستان کمیجان، تهران: مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه­ی کالبدی روستا.
- جوانشیری، مهدی. (1392). « تحلیل مکان گزینی کاربری‌های پیشنهادی طرح‌های هادی روستایی با استفاده از GIS، (نمونه موردی: روستاهای شهرستان خواف)». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
- حسینی، سیدعلی. (1392). «اصول و مبانی برنامه‌ریزی شهری و روستایی». رشت: انتشارات دریای دانش، چاپ دوم.
- حق‌پنا، مریم. و دهقانی، مرجان. (1388). بررسی اثرات کالبدی اجرای طرح‌های هادی روستایی، تهران: مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه­ی کالبدی روستا.
- دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، (1383). «طرح هادی روستایی». تهران: نشر تهرانی.
- درست، سجاد؛ امینی، عباس؛ صیدایی، سید اسکندر و برقی، حمید. (1392). «ارزیابی میزان تحقق‌پذیری طرح‌های هادی از دیدگاه روستاییان، (نمونه موردی: دهستان های میلاس و سردشت شهرستان لردگان)». مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، شماره سوم، صص 186-169.
- رضوانی، محمدرضا. (1390). «برنامه‌ریزی توسعه روستایی در ایران». چاپ چهارم. تهران: نشر قومس.
- رهنما، محمدرحیم، (1375) ارزیابی طرح‌های بهسازی روستایی در خراسان، مشهد: جهاد سازندگی استان خراسان.
- زرافشانی، کیومرث، برزو، غلامرضا.؛ شاه­حسینی، ایوب.؛ عباسی­زاده قنواتی، محمدصادق و دیگران. (1389). «ارزشیابی کیفی اجرای طرح‌هادی در روستای کرناچی، شهرستان کرمانشاه». کاربرد نظریه بنیانی، فصلنامه پژوهش­های روستای، دوره 1، شماره 3، صص 153-172.
- سرتیپی پور، محسن و همکاران. (1379). «ارزیابی تهیه طرح‌های هادی روستایی». تهران: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
- سرتیپی‌پور، محسن. (1387). دانشنامة مدیریت شهری و روستایی، تهران: سازمان دهیاری‌ها و شهرداری‌های کشور.
- سعیدی ، عباس، (1379)، مبانی جغرافیای روستایی ، تهران: انتشارات سمت.
- شارع‌پور، محمود، (1372)، بازتاب اقتصادی - اجتماعی اجرای طرح‌های بهسازی در روستاهای استان آذربایجان شرقی، ماهنامه جهاد، سال دوازدهم و سیزدهم، شماره 157 و164و165.
- شمس‌الدینی، علی. (1387). آثار اجرای طرح هادی در کاهش مهاجرت‌های روستایی؛ مورد مطالعه: روستای فهلیان- شهرستان ممسنی، فصلنامه مسکن و انقلاب، شمارة 121.
- شهبازی، اسماعیل. (1389). درآمدی بر آسیب‌شناسی توسعة روستایی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
- عباسی، محمد. (1390). «ارزیابی عملکرد طرح­های کالبدی در توسعة روستایی با تأکید بر اجرای طرح‌هادی دهستان نبوت در شهرستان ایوان غرب». پایان­نامة کارشناسی­ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.
- عزیزپور، فرهاد.، خلیلی، احمد.، محسن‌زاده، آرمین. و حسینی‌حاصل، صدیقه. (1390). تحلیل و ارزیابی اثرات اقتصادی اجرای طرح‌های هادی روستایی در سکونتگاه‌های روستایی کشور، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شمارة 136، 84-71.
- عزیزپور، فرهاد؛ خلیلی، احمد؛ محسن زاده، آرمین و حسینی حاصل، صدیقه. (1390). «تحلیل و ارزیابی اثرات اقتصادی اجرای طرح هادی در سکونتگاه‌های روستایی کشور». فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 135، صص 71-84.
- عزیزی، محمد مهدی و خلیلی، احمد. (1387). «ارزیابی اجرای طرح ویژه بهسازی مسکن روستایی در استان گیلان». سیزدهمین همایش سیاست های توسعه مسکن در ایران، جلد دوم، تهران.
- عظیمی. نسرین، جمشیدیان. مجید، (1384)؛ بررسی اثرات کالبدی اجرای طرح‌های هادی روستایی- مطالعه‌ی مورد غرب گیلان، نشریه‌ی هنرهای زیبا، شماره‌ی 22، صص 34-25.
- عنابستانی، علی اکبر. (1391). «ارزیابی میزان تحقق‌پذیری کاربری­های پیشنهادی طرح­های هادی روستایی و عوامل مؤثر برآن- مطالعه موردی روستاهای خراسان رضوی». ماهنامه پیام مهندس، شماره 56. صص 53-47.
- عنابستانی، علی‌اکبر و حاجی‌پور، یزدان. (1392). بررسی آثار اجتماعی و اقتصادی طرح‌های هادی در سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان دنا)، مجله برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 3، شماره 9، صص 26-12.
- عنابستانی، علی‌اکبر. (1388). ارزیابی اثرات کالبدی اجرای طرح‌های هادی روستایی، تهران: مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه­ی کالبدی روستا.
- عیدانی، عبدالحمید. (1389). «ارزیابی اثرات طرح­های هادی در توسعة روستایی خرمشهر». پایان­نامه کارشناسی­ارشد. دانشگاه اصفهان.
- غیور مداح. منصوره، (1384). ارزیابی اثربخشی طرح‌های هادی بر توسعه روستایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد.
- کیوانلو، علی اکبر. (1376). «توسعه منطقه ای و ضرورت اجرای طرح‌های هادی روستایی». فصلنامه مسکن و انقلاب. شمارة13، صص27-16.
- محمدی یگانه، بهروز.، نباتی، عباس. و چراغی، مهدی. (1391). تبیین اثرات اجرای طرح هادی بر بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعة موردی: دهستان کرانی- شهرستان بیجار)، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شمارة 139، صص112-99.
- مرکز آمار ایران، (1392)، شناسنامه آبادی های کشور، شهرستان خواف در سال‌ 1390، تهران: مرکز آمار ایران.
- مطیعی لنگرودی، سید حسن. و  یاری، ارسطو. (1389). حفاظت محیط زیست و برنامه‌ریزی توسعه فیزیکی روستا با تأکید بر ارزیابی طرح‌های هادی روستایی، مجلهجغرافیاوبرنامهریزیمحیطی، سال 21، شماره پیاپی 39 ، شماره 3، صص60-45
- مظفر، فرهنگ.، حسینی، سیدباقر.، سلیمانی، محمد.، ترکاشوند، عباس. و سرمدی، علی‌اکبر. (1387). ارزیابی اثرات اجرای طرح‌های هادی بر محیط زیست روستاهای ایران، مجلة علوم محیطی، سال 5، شمارة 3، صص 32-11.
- معاونت عمران روستایی. (1392). «عملکرد مطالعه و اجرای طرح‌های هادی روستایی در کشور». بر گرفته از سایت : http://www.bonyadmaskan.ir
- موسوی قهدریجانی، محمد؛ (1374). ارزشیابی اثرات اجتماعی طرح­های بهسازی روستایی استان اصفهان، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد علوم اجتماعی، دانشگاه شهید بهشتی.
- نصیری، اسماعیل. (1388). ارزیابی اثربخشی طرح هادی روستایی سکونتگاه‌های روستایی، تهران: مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی مسکن و توسعه­ی کالبدی روستا.
- وثوقی. منصور، (1367)؛ گزارش بررسی اثرات اقتصادی و اجتماعی اجرای طرح‌های بهسازی در استان همدان، تهران: وزارت جهاد سازندگی.